Τα μεγαλύτερα ΣΔΙΤ στην Ελλάδα αφορούν κυρίως τον τομέα των μεταφορών, ο οποίος αντιπροσωπεύει το 21% του συνόλου τους. Τα υπόλοιπα σχετίζονται με έργα ενέργειας, παιδείας, υγείας, κοινωνικές υποδομές, έργα διαχείρισης υδάτων και απορριμμάτων, αλλά και ευρυζωνικά δίκτυα. Συνολικά, 40 διαγωνισμοί έργων ΣΔΙΤ βρίσκονται σε εξέλιξη. Αν σε αυτούς προστεθούν και τα 26 έργα που έχουν συμβασιοποιηθεί από το 2006 έως σήμερα, ο συνολικός αριθμός φτάνει τα 66, με προϋπολογισμό 16,5 δισ. ευρώ. Παρ’ όλα αυτά, η ανάπτυξη των έργων ΣΔΙΤ στη χώρα συναντά σημαντικά εμπόδια, τα οποία προκαλούν σοβαρές καθυστερήσεις στην ολοκλήρωσή τους.

Το κυριότερο εμπόδιο είναι τα άδεια κρατικά ταμεία αφού η κυβέρνηση έχει ξεκαθαρίσει πως θα περιορίσει τα λεγόμενη μη ανταποδοτικά ΣΔΙΤ, δηλαδή αυτά που δεν αποπληρώνονται από τους χρήστες (π.χ. μέσω διοδίων) αλλά από τον κρατικό προϋπολογισμό (μέσω των πληρωμών διαθεσιμότητας, δηλαδή μηνιαίου τιμήματος).

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Grant Thornton, που παρουσιάστηκαν στο 5ο Συνέδριο ΣΔΙΤ, από τα συνολικά 40 έργα ΣΔΙΤ που είναι σε εξέλιξη, το 30% των διαγωνισμών, δηλαδή 20 έργα, βρίσκεται στο στάδιο του ανταγωνιστικού διαλόγου. Εννέα έργα έχουν προχωρήσει στη φάση των δεσμευτικών προσφορών, ενώ πέντε βρίσκονται στο στάδιο προετοιμασίας της διαγωνιστικής διαδικασίας. Επιπλέον, τέσσερα έργα είναι στη φάση υποβολής δεσμευτικών προσφορών και δύο στη διαδικασία εκδήλωσης ενδιαφέροντος.

Σχεδόν τα μισά ΣΔΙΤ στη χώρα, με βάση τον προϋπολογισμό, αφορούν τον τομέα των μεταφορών. Από το 2006 μέχρι σήμερα έχουν προκηρυχθεί 14 διαγωνισμοί, έχοντας προϋπολογισμό ύψους 9,1 δισ. ευρώ. Μεταξύ των πιο σημαντικών έργων ΣΔΙΤ ψηλά στη λίστα είναι τα δύο συμβασιοποιημένα έργα. Το πρώτο αφορά στη μελέτη, κατασκευή, χρηματοδότηση, λειτουργία και συντήρηση του ΒΟΑΚ και συγκεκριμένα του τμήματος Χερσονήσου – Μαλίων – Νεάπολης, προϋπολογισμού 276,8 εκατ. Το έργο έχει αναλάβει η κοινοπραξία “ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ – AKTOR– AKΤΩΡ Παραχωρήσεις. Πρόκειται για ένα έργο, μήκους 22,5 χλμ., το οποίο περιλαμβάνει την κατασκευή ενός ολοκληρωμένου, σύγχρονου αυτοκινητόδρομου και, μεταξύ άλλων, πέντε ανισόπεδους κόμβους και επτά σήραγγες, γέφυρες, ανισόπεδες διαβάσεις, αποχετευτικά και αντιπλημμυρικά έργα, ηλεκτροφωτισμό και συστήματα οδικής ασφάλειας.

Το δεύτερο ΣΔΙΤ είναι το οδικό έργο στον άξονα Καλαμάτα-Πύλος-Μεθώνη. To 2025 θα είναι η χρονιά-σταθμός για τα δύο μεγάλα οδικά έργα Θεσσαλονίκη-Έδεσσα και Δράμα-Αμφίπολη που θα υλοποιηθούν επίσης μέσω ΣΔΙΤ. Πιο συγκεκριμένα, ο προσωρινός ανάδοχος για τα δύο έργα θα αναδειχθεί το πρώτο τρίμηνο του έτους. Αυτό σημαίνει πως σύμφωνα με τον προγραμματισμό του υπουργείου ΥΠΟΜΕ, η υποβολή των προσφορών θα γίνει κατά πάσα πιθανότητα στις αρχές του 2025.

Σημαντικά ποσοστό των ΣΔΙΤ αφορούν τα έργα διαχείρισης και επεξεργασίας αποβλήτων, των οποίων ο προϋπολογισμός τους ανέρχεται στα 1,7 δισ. ευρώ, με τον αριθμό τους να αγγίζει τα 10. Σήμερα μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων λειτουργούν στις Σέρρες , στην Ηλία, στη Δυτική Μακεδονία και στις περιφέρειες Ηπείρου και Πελοποννήσου. Στο τομέα της παιδείας, αριθμός των έργων ΣΔΙΤ ανέρχεται στα 11, με συνολικό προϋπολογισμό ύψους 923 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για έργα που αφορούν τη δημιουργία τεσσάρων φοιτητικών εστιών σε Κρήτη, Θεσσαλία, Θράκη και Δυτ. Μακεδονία, αλλά και στην ανέγερση και συντήρηση σχολείων.

Μεγάλο κομμάτι της πίτας έχουν και τα έργα διαχείρισης υδάτων, που αποτελούν το 12% των ΣΔΙΤ, με προϋπολογισμό 1,3 δισ. ευρώ και ανέρχονται στα 8. Μερικά αυτά που ξεχωρίζουν αφορούν το αρδευτικό έργο Ταυρωπού, το «Αρδευτικό Σύστημα Αλμωπαίου» στην Πέλλα, το δίκτυο Υπέρειας Ν. Λάρισας – Ορφανών Νομού Καρδίτσας. Ο κ. Δημήτρης Παπαγιαννίδης, Γενικός Γραμματέας Ενωσιακών Πόρων και Υποδομών του ΥπΑΑΤ, σχολίασε, στο συνέδριο την πρόοδο των έργων ΣΔΙΤ στο πλαίσιο του προγράμματος «ΥΔΩΡ 2.0». Στην ομιλία του, ανέφερε τους πολύ γρήγορους ρυθμούς με τους οποίους προχωρά η υλοποίηση πέντε σημαντικών αρδευτικών έργων, τα οποία έχουν ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), με συνολικό προϋπολογισμό 691,7 εκατ. ευρώ. Τα έργα αυτά θα κατασκευαστούν σε δύο διακριτές φάσεις και αναμένεται να συμβασιοποιηθούν εντός των πιεστικών προθεσμιών του Ταμείου. Ο κ. Παπαγιαννίδης αναφέρθηκε επίσης στο αρδευτικό σύστημα Αλμωπαίου, το οποίο αρχικά δεν είχε προσελκύσει επενδυτικό ενδιαφέρον. Ωστόσο, για να επιτευχθεί η υλοποίηση του έργου, θα επαναπροκηρυχθεί μέσω διαδικασίας ΣΔΙΤ.

Ακόμη 6 ΣΔΙΤ ύψους 885 εκατ. ευρώ συνδέονται με την τεχνολογία. Κάποια είναι ήδη σε λειτουργία όπως το σύστημα του ηλεκτρονικού εισιτηρίου για τα μέσα μαζικής μεταφοράς στην Αττική, ενώ κάποια άλλα βρίσκονται σε αρχικό στάδιο όπως η ανάπτυξη δικτύων οπτικών ινών, στις λεγόμενες «λευκές περιοχές», όπου δηλαδή όπου δεν υπάρχουν υποδομές για ευρυζωνικές υπηρεσίες υψηλής ταχύτητας και δεν θεωρούνται οικονομικά βιώσιμες για επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα χωρίς κρατική υποστήριξη.

Τέλος, με προϋπολογισμό ύψους 821 εκατ. ευρώ έχουν προκηρυχθεί διαγωνισμοί για την υλοποίηση μέσω ΣΔΙΤ δύο μεγάλων εμπορευματικών κέντρων, της Φυλής και του Στρατοπέδου Γκόνου. Για το στρατόπεδο Γκόνου, στις 16 Δεκεμβρίου θα ολοκληρωθεί η διαδικασία της υποβολής των φακέλων εκδήλωσης ενδιαφέροντος. Η διαγωνιστική διαδικασία θα διεξαχθεί σε δύο φάσεις. Η α’ φάση αφορά την προεπιλογή υποψηφίων βάσει κριτηρίων τεχνικής και χρηματοοικονομικής ικανότητας και η β’ φάση την ολοκλήρωση ανταγωνιστικού διαλόγου με τους προεπιλεγέντες υποψηφίους και την υποβολή δεσμευτικών οικονομικών προσφορών. Στη β’ φάση του ανταγωνιστικού διαλόγου εισέρχεται ο διαγωνισμός για το Επιχειρηματικό Πάρκο στη Φυλή, που θα σημάνει τη μετεγκατάσταση των μεταφορικών επιχειρήσεων από τον Ελαιώνα, αλλά και τη δημιουργία ενός σύγχρονου logistics park στην Αττική.

Οι δύο κατηγορίες των ΣΔΙΤ

Σύμφωνα με τον κ. Νίκο Σέργη, Διευθυντή της Μονάδας Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών, ο οποίος μίλησε στο πλαίσιο του 5ου ΣΔΙΤ Forum, τα έργα ΣΔΙΤ διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τα ανταποδοτικά έργα, των οποίων η πληρωμή γίνεται μέσω εμπορικής εκμετάλλευσης (η αποπληρωμή του επενδυτή γίνεται π.χ. μέσω διοδίων), ενώ η δεύτερη αφορά έργα κοινωνικών υποδομών, που χρηματοδοτούνται απευθείας από τον δημόσιο τομέα μέσω πληρωμών διαθεσιμότητας.

Ο κ. Σέργης επισήμανε, επίσης, ότι η Ελλάδα κατατάσσεται δεύτερη παγκοσμίως στις επιδόσεις της στο θεσμικό πλαίσιο για τα ΣΔΙΤ, σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Αυτό το επίτευγμα έχει οδηγήσει σε τριπλασιασμό του χαρτοφυλακίου έργων ΣΔΙΤ στη χώρα μας σε σύγκριση με την κατάσταση πριν από 5-6 χρόνια.

Προς το παρόν, το μίγμα χρηματοδότησης των έργων ΣΔΙΤ περιλαμβάνει 520 εκατ. ευρώ από Ενωσιακούς Πόρους (ΕΣΠΑ), που μόχλευσαν 2 δισ. ευρώ δανειακών κεφαλαίων, ενώ 110 εκατ. ευρώ προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το πρόγραμμα Jessica.

Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ο προϋπολογισμός των έργων ΣΔΙΤ την τελευταία πενταετία έχει φτάσει τα 51 δισ. ευρώ, καλύπτοντας τομείς όπως οι υποδομές, η παιδεία, η υγεία και το περιβάλλον, με την Ελλάδα να κατατάσσεται στην 5η θέση μεταξύ των χωρών της Ευρώπης

Οι προκλήσεις των ΣΔΙΤ

Οι σημαντικές χρηματοδοτικές προκλήσεις που αφορούν τις Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) καταγράφηκαν από τον κ. Παναγιώτη Πρόντζα, Partner και επικεφαλής του τμήματος Strategy and Investments της Grant Thornton. Μεταξύ άλλων ο ίδιος υποστήριξε, ότι ο κρατικός προϋπολογισμός επιβαρύνεται από τις πληρωμές διαθεσιμότητας, γεγονός που αυξάνει τους δεσμευόμενους πόρους και τις δημοσιονομικές υποχρεώσεις. Παράλληλα, η πολυπλοκότητα των έργων συχνά οδηγεί σε σημαντικές χρονικές αποκλίσεις μεταξύ της ολοκλήρωσης των προκαταρκτικών μελετών και της εκκίνησης της διαδικασίας δημοπράτησης. Επιπλέον, η εξασφάλιση εγγυητικών επιστολών από τις τράπεζες αποδεικνύεται δύσκολη, ενώ οι αυξανόμενες πληθωριστικές πιέσεις και η μεταβλητότητα του κόστους δανεισμού έχουν οδηγήσει σε σημαντική αύξηση του κατασκευαστικού κόστους.

Ανάμεσα στις κρίσιμες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν, ο κ. Πρόντζας ανέδειξε την ανάγκη αξιοποίησης εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης για την κάλυψη της ζήτησης σε υποδομές σε τομείς όπως το περιβάλλον, οι νέες τεχνολογίες και η ενέργεια. Επίσης, υπογράμμισε την ανάγκη επιτάχυνσης των διαδικασιών δημοπράτησης, προκειμένου να μειωθούν οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση των έργων. Είναι χαρακτηριστικό ότι το χρονικό διάστημα μεταξύ της έγκρισης υλοποίησης ενός έργου μέσω ΣΔΙΤ και της υπογραφής της σχετικής σύμβασης μπορεί να φτάσει ακόμα και τα πέντε έτη. Επιπρόσθετα, πρότεινε την εμπλοκή ασφαλιστικών εταιρειών στην έκδοση εγγυητικών επιστολών, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τις τράπεζες, καθώς και η έγκαιρη αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων χρηματοδοτικών μηχανισμών, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ).

Διαβάστε ακόμη