Την ανάγκη ένταξης της πυρηνικής ενέργειας, και ιδιαίτερα των Μικρών Αρθρωτών Αντιδραστήρων (SMRs), στο ελληνικό ενεργειακό μείγμα ανέδειξε ο Γιώργος Λάσκαρης, Πυρηνικός Φυσικός και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Πολιτικής «Δέον» (Deon Policy Institute) με έδρα τη Βοστώνη των ΗΠΑ, σε συνέντευξή του στο energygame.gr. Όπως τόνισε, η πυρηνική ενέργεια είναι μία από τις ελάχιστες τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα που μπορούν να ανταποκριθούν στις μαζικές ενεργειακές ανάγκες της Ελλάδας, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν στη μείωση της εξάρτησης από εισαγόμενα καύσιμα, τα οποία καλύπτουν σήμερα το 75% των ενεργειακών απαιτήσεων της χώρας.
Όπως εξήγησε, οι SMRs συνδυάζουν ευελιξία, ταχύτητα κατασκευής και χαμηλό κόστος, καθιστώντας τους ιδανική λύση για την ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και τη διασφάλιση της σταθερότητας του δικτύου, ιδιαίτερα σε περιόδους όπου οι ΑΠΕ δεν επαρκούν. Παράλληλα, μπορούν να συμβάλουν στην απανθρακοποίηση ενεργοβόρων βιομηχανιών και μεταφορών, ενώ προσφέρουν αξιόπιστη ενέργεια σε απομακρυσμένες περιοχές, όπως τα ελληνικά νησιά. Στο πλαίσιο αυτό, το αμερικανικό πρόγραμμα «Phoenix» αναδεικνύεται ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα διεθνούς πρωτοβουλίας που θα μπορούσε να προσαρμοστεί στις ανάγκες της Ελλάδας.
Η χώρα καλείται να υπερβεί κρίσιμες προκλήσεις για την ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας, όπως η διαμόρφωση ενός συνεκτικού θεσμικού πλαισίου, η διασφάλιση κοινωνικής αποδοχής και η καλλιέργεια εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού. Ο κ. Λάσκαρης επισήμανε ότι το κυριότερο εμπόδιο παραμένει η έλλειψη κοινωνικής συναίνεσης, με μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης να διατηρεί επιφυλάξεις για την πυρηνική τεχνολογία. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ινστιτούτο Πολιτικής «Δέον» έχει αναλάβει την πρωτοβουλία να υλοποιήσει εκστρατεία ενημέρωσης, με στόχο τη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδίου για την ένταξη της πυρηνικής ενέργειας στην Ελλάδα. Η δράση αυτή περιλαμβάνει τη σύμπραξη με δημόσιους φορείς, ιδιωτικές επιχειρήσεις και διεθνείς οργανισμούς, με σκοπό να καλλιεργηθεί μια τεκμηριωμένη και διαφανής προσέγγιση, η οποία θα διασφαλίσει την ομαλή και βιώσιμη ενσωμάτωση της πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό μίγμα της χώρας.
Ακολουθεί η συνέντευξη του Γιώργου Λάσκαρη:
1. Πιστεύετε ότι η Ελλάδα μπορεί να ενσωματώσει τους SMRs στο ενεργειακό της μείγμα, δεδομένων των σημερινών γεωπολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών προκλήσεων;
Θεωρώ ότι η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να ενσωματώσει τους SMRs στο ενεργειακό της μείγμα, δεδομένων των οικονομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών και γεωπολιτικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που υποστηρίζουν αυτή την άποψη.
Πρώτον, η κλιματική αλλαγή θέτει νέες προκλήσεις που απαιτούν άμεσες λύσεις. Για να επιτευχθεί ο στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού – ο περιορισμός της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους 2°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα – η ανθρωπότητα πρέπει να αξιοποιήσει όλες τις πηγές ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Επιπλέον, οι φιλόδοξοι στόχοι της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, που προβλέπουν μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 και επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, απαιτούν την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων τεχνολογιών. Η πυρηνική ενέργεια είναι μία από τις λίγες πηγές ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα που μπορούν να παράγουν μαζικά ηλεκτρική και θερμική ενέργεια, καθώς και καύσιμα. Συμβάλλει και στους 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ και έχει χαρακτηριστεί «πράσινη» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Δεύτερον, παρόλο που οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική, έχουν αυξηθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία, η ένταξή τους στο δίκτυο δημιουργεί προκλήσεις για τη σταθερότητα του συστήματος και των τιμών. Η πυρηνική ενέργεια μπορεί να καλύψει αυτό το κενό, παρέχοντας αξιόπιστη ενέργεια, μηδενικών εκπομπών όταν απαιτείται.
Τρίτον, η πυρηνική ενέργεια ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια, μειώνοντας την εξάρτηση από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα και προσφέροντας ένα διαφοροποιημένο ενεργειακό μείγμα. Η τεχνολογική πρόοδος, όπως οι SMRs, προσφέρει ακόμη μεγαλύτερη ασφάλεια, ανθεκτικότητα σε ακραία καιρικά φαινόμενα και σταθερή λειτουργία, καθιστώντας τους σημαντικούς για ένα βιώσιμο και ασφαλές μέλλον.
2. Πιστεύετε ότι οι SMRs θα μπορούσαν να βοηθήσουν την Ελλάδα να μειώσει την εξάρτησή της από εισαγόμενα καύσιμα και να ενισχύσει την ενεργειακή της αυτονομία;
Η συνολική τελική κατανάλωση ενέργειας στην Ελλάδα καλύπτεται κυρίως από το εισαγόμενο Πετρέλαιο και την Ηλεκτρική ενέργεια. Τα ποσοστά κάλυψης των συνολικών καταναλωτικών αναγκών της Ελλάδας από Πετρέλαιο κυμαίνονται στο περίπου 50% την τελευταία 10ετία ενώ η Ηλεκτρική Ενέργεια καλύπτει περίπου το 30% της συνολικής κατανάλωσης. Από αυτό το 30%, το 60% περίπου 2023 παράγεται με την χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ΑΠΕ συμπεριλαμβανομένων της ηλιακής και αιολικής ενέργειας και των υδροηλεκτρικών, ενώ το 40% καλύπτεται με την χρήση Λιγνίτη και εισαγόμενου Φυσικού Αερίου. Με ένα σύντομο υπολογισμό μπορεί κανείς να αντιληφθεί ότι περίπου το 75% των συνολικών ενεργειακών αναγκών της Ελληνικής οικονομίας καλύπτεται από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα.
Σε αυτήν την εικόνα έρχεται να προστεθεί και η παράμετρος της αξιοπιστίας των διαφόρων πηγών ενέργειας. Πράγματι, η Ελλάδα έχει επενδύσει πολλά στην ηλιακή και αιολική ενέργεια και έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην απανθρακοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω ΑΠΕ. Όμως η μεγάλη δύναμη των ΑΠΕ, δηλαδή ότι η παραγωγή της ενέργειας εξαρτάται από την φύση, είναι και η μεγάλη τους αδυναμία αφού κανείς δεν μπορεί να «διατάξει» να έχει ηλιοφάνεια ή άνεμο. Η παραγωγή ενέργειας μέσω των ΑΠΕ είναι εγγενώς στοχαστική διαδικασία δηλαδή τυχαία και δεν προσφέρεται για την απανθρακοποίηση οριζοντίως όλων των τομέων της Ελληνικής οικονομίας ούτε για την πλήρη απανθρακοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας. Για παράδειγμα, οι βιομηχανίες, οι οποίες απαιτούν σταθερή και αξιόπιστη ενέργεια και σήμερα χρησιμοποιούν κυρίως πετρέλαιο και φυσικό αέριο δεν μπορούν να βασιστούν στις ΑΠΕ ακριβώς λόγω της στοχαστικής τους φύσης. Για να απανθρακοποιηθούν, πρέπει είτε να ανασχεδιάσουν πλήρως τις βιομηχανικές τους διαδικασίες είτε να βρουν μια σταθερή πηγή καθαρής ενέργειας.
Επίσης, η στοχαστική φύση των ανανεώσιμων πηγών οδηγεί σε μεγάλες διακυμάνσεις στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, δηλαδή ακριβώς εκεί όπου η χρήση τους είναι γενικευμένη. Το καλοκαίρι του 2024, για παράδειγμα, υπήρχαν περίοδοι με εξαιρετικά χαμηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην χονδρική αγορά (π.χ. 56 ώρες με τιμές μεταξύ 0 και 10 €/MWh) και άλλες με τιμές που ξεπέρασαν τα 200 €/MWh, ιδιαίτερα κατά τις βραδινές ώρες. Είναι αναντίρρητο ότι η απανθρακοποίηση της Ελλάδας πρέπει να προσχωρήσει ώστε να αντικατασταθεί το πετρέλαιο ως καύσιμο και να απανθρακοποιηθεί πλήρως η παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας, όμως αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την πρόσθεση άλλων αξιόπιστων μορφών ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της χώρας.
Μια τέτοια μορφή αξιόπιστης ενέργειας είναι η πυρηνική ενέργεια. Η χρήση της πυρηνικής ενέργειας μπορεί να εξισορροπήσει το δίκτυο, αντιμετωπίζοντας τη στοχαστική φύση των ΑΠΕ προστατεύοντας τους τελικούς καταναλωτές ενέργειας και τα νοικοκυριά από τις διακυμάνσεις των τιμών. Επίσης, μπορεί να παρέχει τεράστια ποσά ενέργειας σε ενεργοβόρες βιομηχανίες, επιτρέποντάς τους να απανθρακοποιηθούν. Παρόλο που η αρχική επένδυση για τους πυρηνικούς σταθμούς μπορεί να είναι σχετικά υψηλή, το χαμηλό λειτουργικό κόστος και η συνεχής παραγωγή ενέργειας καθιστούν την πυρηνική ενέργεια οικονομικά ελκυστική σε βάθος χρόνου. Σε αυτό πρέπει να προστεθεί και το γεγονός ότι παρόλο που οι πυρηνικοί αντιδραστήρες θα είναι εισαγόμενοι, η κατασκευή ενός πυρηνικού εργοστασίου ενισχύει κατά κανόνα τις τοπικές οικονομίες αφού ένα τέτοιο έργο χρειάζεται υλικά ειδικής διαβάθμισης όπως τσιμέντο, σωληνώσεις, ηλεκτρικά συστήματα κ.α. που να είναι ανθεκτικά στην υψηλή ακτινοβολία, θερμοκρασία και πίεση και τα οποία προμηθεύονται οι κατασκευαστές τοπικά. Έτσι γίνεται φανερό ότι η πυρηνική ενέργεια αποτελεί για πολλούς λόγους την ιδανική λύση για την μείωση της εξάρτησης της ελληνικής οικονομίας από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα.
3. Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις αλλά και οι βασικότερες ευκαιρίες για την ανάπτυξη των SMRs στη χώρα μας;
Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Κύριες προκλήσεις για την παραδοσιακή πυρηνική ενέργεια αποτελούσαν και αποτελούν το υψηλό κόστος κατασκευής εργοστασίων, οι μακροί χρόνοι κατασκευής, οι ανησυχίες για τη δημόσια ασφάλεια όσον αφορά πιθανά ατυχήματα, η σωστή αποθήκευση και διάθεση των πυρηνικών αποβλήτων και ο κίνδυνο διάδοσης των πυρηνικών. Όλα αυτά μπορούν να δυσκολέψουν την υιοθέτηση της πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα των χωρών παρά τις εξαιρετικά χαμηλές εκπομπές άνθρακα. Πολλά από αυτά τα προβλήματα έρχεται να λύσει η καινούργια τεχνολογία των SMRs και των μικρο-αντιδραστήρων.
Οι SMRs αποτελούν έναν προηγμένο τύπο πυρηνικών αντιδραστήρων, μικρότερου μεγέθους, με ισχύ που φτάνει έως και 300 MWe ανά μονάδα, δηλαδή περίπου το ένα τρίτο της ισχύος ενός συμβατικού πυρηνικού αντιδραστήρα. Ο όρος «μικροί» αναφέρεται στο φυσικό τους μέγεθος, που είναι σημαντικά μικρότερο από εκείνο των παραδοσιακών αντιδραστήρων, ενώ «αρθρωτοί» χαρακτηρίζονται επειδή μπορούν να κατασκευαστούν σε εργοστάσια και να μεταφερθούν έτοιμοι στο σημείο εγκατάστασης, όπου συναρμολογούνται. Αυτό επιτρέπει την προσθήκη περισσότερων μονάδων σταδιακά, ανάλογα με τις ανάγκες. Ο αρθρωτός σχεδιασμός μειώνει τον χρόνο κατασκευής και το συνολικό κόστος, εκμεταλλευόμενος τις οικονομίες κλίμακας στην παραγωγή. Εκτός από τους SMRs, υπάρχουν και οι ακόμα μικρότεροι μικρο-αντιδραστήρες (microreactors) με ισχύ μέχρι 20 MWe ανά μονάδα δηλαδή 100 με 1000 φορές την ισχύ των παραδοσιακών αντιδραστήρων και ονομάζονται «μίκρο» γιατί το μέγεθός τους δεν ξεπερνά το μέγεθος ενός συμβατικού λεωφορείου. Έτσι είναι πολύ εύκολο να μεταφερθούν και να εγκατασταθούν στον χώρο λειτουργίας τους. Οι SMRs και οι μικρο-αντιδραστήρες μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην Ελλάδας για την απανθρακοποίηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και πολλών ενεργοβόρων τομέων της ελληνικής οικονομίας.
Όσον αφορά την απανθρακοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας τέτοιοι στόχοι μπορεί να είναι 1 η παραγωγή καθαρής καθαρού βασικού ηλεκτρικού φορτίου 2 η υποβοήθηση των ΑΠΕ όταν αυτές δεν είναι διαθέσιμες στο δίκτυο 3 η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε απομακρυσμένες περιοχές, όπως τα νησιά (η Ελλάδα έχει 3.000 νησιά, περίπου το 10% από τα οποία είναι κατοικημένα) 4 η τροφοδοσία με ηλεκτρικό ρεύμα ειδικών αναπτυξιακών έργων, όπως κέντρα δεδομένων (data centers – η Ελλάδα στοχεύει να γίνει το μεγαλύτερο κέντρο δεδομένων στη Μεσόγειο λόγω της στρατηγικής της θέσης) 5 η αντικατάσταση παλαιών λιγνιτικών σταθμών με SMRs, όπως οι σταθμοί στην Πτολεμαΐδα και τη Μεγαλόπολη κ.ά.
Εκτός από την απανθρακοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας, οι SMRs μπορούν να βοηθήσουν και στην απανθρακοποίηση πολλών ενεργοβόρων τομέων της Ελληνικής οικονομίας όπως οι μεταφορές, συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων μεταφορών (δεξαμενόπλοια και φορτηγά πλοία), κάτι που ενδιαφέρει ιδιαίτερα την Ελλάδα εφόσον ο ελληνικός εφοπλισμός ελέγχει το 27% της χωρητικότητας του παγκόσμιου στόλου (αν εξαιρέσουμε τα πλοία τοπικών δρομολογίων). Επίσης, οι βιομηχανίες, όπως διυλιστήρια και τσιμεντοβιομηχανίες, η αφαλάτωση που είναι κρίσιμη για την Ελλάδα λόγω της έλλειψης νερού ιδιαίτερα στις νησιωτικές περιοχές και τέλος η παραγωγή πράσινων καυσίμων όπως υδρογόνο.
4. Πώς μπορεί να διασφαλιστεί η κοινωνική αποδοχή για την εγκατάσταση πυρηνικών μονάδων σε μια χώρα που έχει παραδοσιακά αρνητική στάση απέναντι στην πυρηνική ενέργεια;
Ακριβώς, όπως ίσως θυμάσαι, σύμφωνα με μια δημοσκόπηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων ΕΤΕ το 2021, η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων ήταν αντίθετη στην πυρηνική ενέργεια. Παρόλα αυτά, η έρευνα της ΕΤΕ έδειξε ότι το 88% των Ελλήνων θεωρεί ότι η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την καθημερινότητά τους, το 62% πιστεύει ότι η χώρα δεν θα πετύχει τον στόχο μείωσης των εκπομπών άνθρακα έως το 2050, ενώ το 60% υποστηρίζει την εφαρμογή αυστηρότερων κυβερνητικών μέτρων. Αυτό το αποτέλεσμα είναι σύμφωνο με μια λίγο παλαιότερη έρευνα της Ελληνικής Επιτροπής για την Ατομική Ενέργεια που διενεργήθει το 2018, όπου μόνο το 18% των ερωτηθέντων τάχθηκε υπέρ της χρήσης πυρηνικής ενέργειας και στην Ελλάδα.
Για να αλλάξει αυτή η αντίληψη, χρειάζεται περισσότερη διαφάνεια, δημόσια εκπαίδευση και συνεχείς βελτιώσεις στην ασφάλεια και τη διαχείριση των αποβλήτων. Πιστεύω ακράδαντα ότι η άποψη των Ελλήνων μπορεί να αλλάξει όταν συνειδητοποιήσουν ότι η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η μείωση των συνεπειών της και η σταθερότητα των τιμών περνούν μέσα από την ένταξη της πυρηνικής ενέργειας στο ελληνικό ενεργειακό μείγμα. Εδώ, θα ήθελα να τονίσω ιδιαίτερα τη σημασία της εκπαίδευσης του κοινού, καθώς αυτή αποτελεί το κλειδί για την αλλαγή της αντίληψης. Η ενημέρωση του κοινού και των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής για την πυρηνική ενέργεια είναι ζωτικής σημασίας για να ξεπεραστούν οι παρανοήσεις και να προωθηθούν τεκμηριωμένες αποφάσεις.
Υπάρχουν πολλές πρωτοβουλίες που μπορούν να υλοποιηθούν προς αυτή την κατεύθυνση, όπως:
- εκστρατείες ενημέρωσης μέσω παραδοσιακών, ψηφιακών και κοινωνικών μέσων
- ενσωμάτωση της πυρηνικής ενέργειας στα σχολικά προγράμματα σπουδών
- εκπαιδευτικά προγράμματα του γενικού πληθυσμού και των διαμορφωτών πολιτικής μέσω σεμιναρίων
- συνεργασία των αρμόδιων φορέων με διεθνείς επιστημονικούς οργανισμούς, όπως ο IAEA
- δημιουργία αντικειμενικών εκθέσεων που να καλύπτουν διάφορες πτυχές της πυρηνικής ενέργειας
συνεργασίες με περιβαλλοντικές ομάδες - ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ κυβέρνησης, βιομηχανίας και ακαδημαϊκής κοινότητας, κ.ά.
5. Ποιος είναι ο ρόλος του Ινστιτούτου Πολιτικής «Δέον» στην προώθηση της ιδέας της πυρηνικής ενέργειας και συγκεκριμένων τεχνολογιών όπως οι SMRs στην Ελλάδα;
Πριν ξεκινήσω θα ήθελα να συστήσω το Ινστιτούτο Πολιτικής «Δέον» (Deon Policy Institute) του οποίου έχω την τιμή να είμαι πρόεδρος στο αναγνωστικό σας κοινό. Το «Δέον» είναι μη-κερδοσκοπικό think tank της Ελληνικής Διασποράς. Στόχος μας είναι να γεφυρώσουμε την Ελληνική Διασπορά με την Ελληνική Κυβέρνηση και τους άλλους διαμορφωτές πολιτικής στην Ελλάδα. Το ινστιτούτο μας παράγει προτάσεις πολιτικής, με την συνδρομή εμπειρογνώμων του εξωτερικού, τις οποίες καταθέτουμε στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην Ελλάδα μεταφέροντας βέλτιστες πρακτικές και τεχνογνωσία από τον Δυτικό κόσμο. Επικεντρωνόμαστε σε τέσσερις τομείς: τριτοβάθμια εκπαίδευση, επιχειρηματικότητα, ενέργεια και κλιματική αλλαγή, και θέματα της διασποράς. Στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και η ενασχόληση μας με την πυρηνική ενέργεια.
To «Δέον» έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού με την συνεργασία ακαδημαϊκών και ανθρώπων της αγοράς σχετικά με τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει η ένταξη της πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της Ελλάδας. Αυτή η εκστρατεία αποτελεί το πρώτο βήμα για τη διαμόρφωση και την προώθηση ενός «Οδικού Χάρτη για την Ελλάδα», με στόχο τη δημιουργία ενός στρατηγικού πλαισίου για την υιοθέτηση της πυρηνικής ενέργειας.
Βεβαίως, η διαμόρφωση ενός τέτοιου στρατηγικού σχεδίου απαιτεί τη συνεργασία όλων των ενδιαφερόμενων μερών από διαφορετικούς τομείς: τον ιδιωτικό τομέα δηλαδή τους παραγωγούς ενέργειας, τους μεγάλους καταναλωτές ενέργειας, τους διαχειριστές του δικτύου και τους κατασκευαστές αντιδραστήρων, τον δημόσιο τομέα δηλαδή την ελληνική κυβέρνηση καθώς και κυβερνήσεις άλλων χωρών με σχετική εμπειρία και τον μη κερδοσκοπικό/ακαδημαϊκό τομέα ο οποίος μπορεί να παρέχει εξειδικευμένη γνώση αλλά και μια αμερόληπτη, τεκμηριωμένη, βασισμένη σε πραγματικά δεδομένα προσέγγιση του όλου εγχειρήματος. Το «Δέον» είναι αποφασισμένο να κάνει ακριβώς αυτό – να φέρει όλους τους εμπλεκόμενους φορείς στο τραπέζι σχεδίασης του μέλλοντος.
6. Υπάρχει η δυνατότητα η Ελλάδα, και ειδικά περιοχές όπως η Δυτική Μακεδονία, να συμμετάσχουν σε διεθνή προγράμματα μετατροπής υφιστάμενων μονάδων σε σταθμούς SMR;
Υπάρχουν διεθνείς πρωτοβουλίες που έχουν ως στόχο να «διαδώσουν» την πυρηνική τεχνολογία σε όλο τον κόσμο, προκειμένου να επιταχύνουν την απανθρακοποίηση. Μια τέτοια πρωτοβουλία είναι το πρόγραμμα Phoenix. Το Phoenix ανακοινώθηκε από τον Ειδικό Απεσταλμένο του Προέδρου των ΗΠΑ για το Κλίμα, Τζον Κέρι, στη διάσκεψη για το κλίμα COP27 το 2022 και έχει ως στόχο να υποστηρίξει την ενεργειακή ασφάλεια και τους κλιματικούς στόχους μέσω της μετατροπής των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με βάση τον άνθρακα σε σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που θα χρησιμοποιούν SMRs. To πρόγραμμα έχει ως στόχο την διατήρηση των τοπικών θέσεων εργασίας μέσω επανακατάρτισης του εργατικού δυναμικού. Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Τσεχία, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Σλοβενία που διαθέτουν σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με βάση τον άνθρακα παρόμοια με τα δικά μας στην Πτολεμαΐδα και την Μεγαλόπολη, συμμετέχουν ήδη στο πρόγραμμα.
Το πρόγραμμα Phoenix αποτελεί μέρος της μεγαλύτερης πρωτοβουλίας FIRST (Foundational Infrastructure for Responsible use of SMRs Technologies) της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης των ΗΠΑ. Η πρωτοβουλία αυτή έχει διάφορους στόχους όπως την ανάπτυξη κανονισμών και διαδικασιών αδειοδότησης που αφορούν τους SMRs σε τρίτες χώρες φιλικές προς τις ΗΠΑ, την εκπαίδευση εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, την ανάπτυξη ακαδημαϊκών ανταλλαγών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τους SMRs, την υποβοήθηση στην επιλογή τοποθεσίας για την εγκατάσταση των SMRs, την αξιολόγηση των διαφόρων τεχνολογιών των SMRs που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν κατά περίπτωση, την ανάπτυξη ενημερωτικών δραστηριοτήτων στις κατά τόπους χώρες σχετικά με τους SMRs κ.λπ. Είμαι πεπεισμένος ότι αν η Ελλάδα θελήσει να μπει στην πυρηνική εποχή θα βρει διεθνή συμπαράσταση στον στόχο της από τους δυτικούς συμμάχους μας όπως οι ΗΠΑ.
7. Τι βήματα θεωρείτε απαραίτητα για τη δημιουργία ενός θεσμικού και ρυθμιστικού πλαισίου που θα διευκολύνει την ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας στην Ελλάδα;
Πριν κάνουμε οποιοδήποτε βήμα σε εθνικό επίπεδο, είναι απαραίτητο να εξασφαλίσουμε τη συμμετοχή της Ευρώπης. Υπάρχουν πολλά μεμονωμένα έργα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, αλλά καθώς προχωρούμε προς μια ενιαία αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, είναι σημαντικό να συνεργαστούμε όλοι πάνω σε αυτό. Ένα τέτοιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα που προωθεί την συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών αλλά των βιομηχανιών στις ευρωπαϊκές χώρες είναι η Βιομηχανική Συμμαχία για τους Μικρούς Μοναδιαίους Αντιδραστήρες SMRs), που έχει στόχο να διευκολύνει και να επιταχύνει την ανάπτυξη, την επίδειξη και την εφαρμογή των πρώτων έργων SMRs στην Ευρώπη.
Όσον αφορά το εθνικό επίπεδο, η ένταξη της πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα οποιασδήποτε χώρας, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, απαιτεί μερικά βασικά βήματα, όπως η ενημέρωση του κοινού, η ανάπτυξη ενός στρατηγικού σχεδίου (π.χ. καθορισμός χρήσεων, τοποθεσιών και τεχνολογιών), η διαμόρφωση ενός ρυθμιστικού πλαισίου και η εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού. Οποιαδήποτε επιτυχημένη προσπάθεια ένταξης της πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της Ελλάδας πρέπει να ξεκινήσει από την υποστήριξη της κοινωνίας και της πολιτικής ηγεσίας. Όπως είπα προηγουμένως, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ξεκινήσουν οργανωμένες εκπαιδευτικές εκστρατείες, προκειμένου το κοινό να ενημερωθεί για την ασφάλεια, τα περιβαλλοντικά οφέλη και τις οικονομικές ωφέλειες της πυρηνικής ενέργειας. Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητη η διακομματική συναίνεση στο πολιτικό πεδίο.
Παράλληλα, πρέπει να αναπτυχθεί ένα ισχυρό πολιτικό και ρυθμιστικό πλαίσιο. Στην περίπτωση της Ελλάδας, το πολιτικό πλαίσιο πιθανότατα θα ενσωματωθεί στο ΕΣΕΚ (Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα), το οποίο καθορίζει τους μακροπρόθεσμους στόχους για την ενέργεια και το κλίμα. Σε ρυθμιστικό επίπεδο, η Ελλάδα θα χρειαστεί έναν φορέα αντίστοιχο της NRC (Επιτροπή Ρυθμιστικού Ελέγχου Πυρηνικής Ενέργειας) για την αδειοδότηση έργων, την εποπτεία της ανάπτυξης και λειτουργίας τους, καθώς και για την υποστήριξη της ανάπτυξης του τομέα και του εργατικού δυναμικού. Πολύ πιθανόν αυτός ο φορέας να είναι τμήμα της υπάρχουσας Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας ΕΕΑΕ. Φυσικά, το ρυθμιστικό πλαίσιο θα πρέπει να συμμορφώνεται στις διεθνείς συνθήκες και κανονισμούς που έχουν θεσπιστεί από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας IAEA και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (Euratom). Ένα ακόμη καθοριστικό βήμα είναι η εκπαίδευση και ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού. Γνωρίζω ότι υπάρχουν εξαιρετικοί Έλληνες πυρηνικοί μηχανικοί και φυσικοί σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι μπορούν να συνεισφέρουν σε αυτή την εθνική προσπάθεια. Παρ’ όλα αυτά, θα χρειαστούμε ακόμα περισσότερους, γι’ αυτό και είναι απαραίτητο να επεκτείνουμε τα υπάρχοντα ακαδημαϊκά προγράμματα, να συνεργαστούμε με διεθνή ιδρύματα για εξειδικευμένη εκπαίδευση και να αναπτύξουμε συνεργασίες με χώρες που διαθέτουν ήδη εμπειρία στην πυρηνική ενέργεια.
Φυσικά, υπάρχουν ακόμα πολλά που πρέπει να γίνουν πριν φτάσουμε στο σημείο να φανταστούμε τη λειτουργία ενός πυρηνικού εργοστασίου. Πρέπει να αξιολογήσουμε τους τύπους αντιδραστήρων (μικρούς ή μεγάλους) και τις επιλογές (ποιο SMR;), να εξετάσουμε τις γεωπολιτικές παραμέτρους που σχετίζονται με κάθε επιλογή, να πραγματοποιήσουμε μελέτες για την εκτίμηση της ενεργειακής ζήτησης στο παρόν και το μέλλον, να εκτελέσουμε οικονομικές αναλύσεις κόστους-οφέλους, να επιλέξουμε κατάλληλες τοποθεσίες, κ.λπ. Είμαι αισιόδοξος ότι, αν η Ελλάδα αποφασίσει να αναλάβει αυτό το εγχείρημα, θα το καταφέρει, όπως έχει καταφέρει τόσα πολλά στο παρελθόν.
Διαβάστε ακόμη
