Αυτογκόλ πέτυχε ενδεχομένως ο Ντόναλντ Τραμπ με την σκληρή δασμολογική επίθεση την οποία έχει εξαπολύσει απέναντι στην Κίνα, καθώς την ώθησε σε de facto απαγόρευση των εξαγωγών 7 σπάνιων γαιών της στις ΗΠΑ.

Η κίνηση αυτή της Κίνας πλήττει την κυβέρνηση Τραμπ σε βασικούς τομείς υψηλής τεχνολογίας, όπως η στρατιωτική τεχνολογία, τα τσιπ υπολογιστών και τα ηλεκτρονικά εξαρτήματα, σημειώνει ανάλυση του γερμανικού οικονομικού περιοδικού WirtschaftsWoche.

Η απαγόρευση των εξαγωγών αφορά αρχικά επτά ορυκτά σπάνιων γαιών, την εξόρυξη και την επεξεργασία των οποίων η Κίνα ελέγχει την παγκόσμια αγορά.

Υπάρχουν συνολικά 17 σπάνιες γαίες, οι οποίες δεν είναι όλες – αντίθετα με ό,τι υποδηλώνει το όνομά τους – γεωλογικά σπάνιες.

Ωστόσο, οι επτά πρώτες ύλες που επηρεάζονται από τους σημερινούς κινεζικούς εξαγωγικούς περιορισμούς είναι στην πραγματικότητα οι εξής. Έχουν μεγάλη σημασία όχι μόνο για τις ΗΠΑ, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο.

Οι βαριές σπάνιες γαίες είναι ιδιαίτερα κρίσιμες

Οι γεωλόγοι διακρίνουν μεταξύ ελαφρών και βαριών σπάνιων γαιών. Ειδικά οι τελευταίες είναι συχνά σπάνιες και δύσκολα εξορύσσονται.

Σήμερα υπάρχει μόνο ένα ενεργό ορυχείο εκτός Κίνας. Ωστόσο, αυτό βρίσκεται στη Μιανμάρ, η οποία βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό υπό την επιρροή της Κίνας και επίσης κλονίζεται από εμφύλιο πόλεμο εδώ και χρόνια. Οι πρώτες ύλες από αυτό το βιρμανικό ορυχείο επεξεργάζονται αποκλειστικά στην Κίνα.

Ο κατάλογος του Πεκίνου περιλαμβάνει το σαμάριο, το γαδολίνιο, το τέρβιο, το δυσπρόσιο, το λουτέτιο, το ύτριο και το σκάνδιο, το οποίο δεν εμφανίζεται στη φύση μαζί με τις άλλες σπάνιες γαίες, αλλά κατηγοριοποιείται ως σπάνια γη λόγω των χημικών ιδιοτήτων του.

Όποιος επιθυμεί να αγοράσει μία από αυτές τις επτά πρώτες ύλες πρέπει να υποβάλει πρόσφατα αίτηση για ειδική άδεια στο Πεκίνο. Σύμφωνα με τους εκπροσώπους του κλάδου, είναι ακόμη εντελώς ασαφές πώς ακριβώς οι δυτικές εταιρείες μπορούν να αποκτήσουν αυτές τις άδειες. Σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Bloomberg, οι εισαγωγείς μπορούν να αναμένουν καθυστέρηση έως και 45 ημέρες.

Επηρεάζεται και το αγαπημένο στρατιωτικό έργο του Τραμπ

Τα επτά μέταλλα σπάνιων γαιών είναι απαραίτητα για την κατασκευή ορισμένων προϊόντων υψηλής τεχνολογίας.

Το σαμάριο, για παράδειγμα, είναι σημαντικό για καταλύτες στη χημική βιομηχανία- το γαδολίνιο χρησιμοποιείται για φωσφόρους, ειδικά γυαλιά αλλά και σε σκιαγραφικά για εξετάσεις μαγνητικής τομογραφίας.

Οι επτά βαριές σπάνιες γαίες βρίσκονται επίσης σε πολλά προϊόντα ανοξείδωτου χάλυβα, σε οπτικά λέιζερ, στην τεχνολογία ραντάρ και σε ειδικά κεραμικά.

Ορισμένες από αυτές τις τεχνολογίες είναι απαραίτητες για στρατιωτικό εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας, όπως μη επανδρωμένα αεροσκάφη, κατευθυνόμενοι πύραυλοι, τεχνολογία αναγνώρισης, υποβρύχια και αεροσκάφη υπερήχων.

Ένα από τα αγαπημένα στρατιωτικά έργα του Ντόναλντ Τραμπ θα μπορούσε να αντιμετωπίσει δυσκολίες ως αποτέλεσμα των νέων ελέγχων των εξαγωγών: το μαχητικό αεροσκάφος F-47. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ μόλις ανέθεσε τη σύμβαση για την ανάπτυξη του stealth superjet στην Boeing.

Η βρετανική εταιρεία αναλύσεων SFA Oxford αναφέρει ότι οι σπάνιες γαίες στις οποίες το Πεκίνο έχει τώρα επιβάλει περιορισμούς στις εξαγωγές είναι σημαντικές για την κατασκευή του όπλου κατά της Κίνας.

«Εξαρτάται ακόμη από την Κίνα για μεγάλο χρονικό διάστημα»

Το κρίσιμο σημείο εδώ είναι ότι, ακόμη και αν οι πρώτες ύλες αξιοποιηθούν εκτός Κίνας, κανένας άλλος εκτός από τους Κινέζους δεν έχει τα μέσα να επεξεργαστεί αυτές τις πρώτες ύλες.

Η χώρα έχει οιονεί μονοπώλιο όχι μόνο στην εξόρυξη, αλλά κυρίως στην επεξεργασία και τον εξευγενισμό των μεταλλευμάτων σπάνιων γαιών σε πρώτες ύλες κατάλληλες για βιομηχανική χρήση.

Η Κίνα διαθέτει «μακράν» τα μεγαλύτερα αποθέματα και τον μεγαλύτερο όγκο παραγωγής, γι’ αυτό και η Δύση θα είναι «εξαρτημένη από την Κίνα για μεγάλο χρονικό διάστημα» όσον αφορά την προμήθεια ιδίως των βαρέων σπάνιων γαιών, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της γερμανικής υπηρεσίας πρώτων υλών DERA.

Τα τελευταία δύο χρόνια, το Πεκίνο έχει επιβάλει παρόμοιους περιορισμούς στις εξαγωγές άλλων πρώτων υλών που θεωρούνται κρίσιμες: το γάλλιο και το γερμάνιο.

Σύμφωνα με το Bloomberg, οι εξαγωγές αυτών των υλικών από την Κίνα σταμάτησαν εντελώς για μήνες αφότου το Πεκίνο επέβαλε τους περιορισμούς του.

Η χορήγηση των αδειών αποδείχθηκε περίπλοκο εγχείρημα. Η Γερμανία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εισαγωγέας μόνιμων μαγνητών στον κόσμο μετά την Ιαπωνία. Σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Fraunhofer IWKS, οι Γερμανοί εισήγαγαν το 92% των μόνιμων μαγνητών σπάνιων γαιών από την Κίνα το πρώτο εξάμηνο του 2024.

Το Πεκίνο συγκλόνισε τον κόσμο το 2010

Το Πεκίνο είχε ήδη χρησιμοποιήσει τις σπάνιες γαίες του ως όπλο σε μια εμπορική σύγκρουση μια φορά στο παρελθόν, το 2010, εναντίον της Ιαπωνίας – και έτσι στέρεψε τις αγορές σπάνιων γαιών παγκοσμίως.

Το έναυσμα πριν από 15 χρόνια ήταν η αγορά από την ιαπωνική κυβέρνηση μερικών ακατοίκητων νησιών, των νησιών Σενκάκου στην Ανατολική Θάλασσα της Κίνας, από έναν ιδιώτη επιχειρηματία.

Αυτό εκλήφθηκε ως πρόκληση στο Πεκίνο. Τα προηγούμενα χρόνια είχαν υπάρξει επανειλημμένες συγκρούσεις για τα νησιά αυτά, καθώς τα διεκδικούν και τα δύο κράτη.

Η Ιαπωνία, οι ΗΠΑ και η ΕΕ προσέφυγαν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), ο οποίος αποφάνθηκε το 2014 ότι οι εξαγωγικοί περιορισμοί της Κίνας παραβιάζουν τους εμπορικούς κανόνες.

Παρόλο που οι έλεγχοι των εξαγωγών έπληξαν σκληρά την ιαπωνική βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας, αποδείχθηκαν ένα σπαθί που γίνεται πιο αμβλύ μετά από κάθε χρήση: Η Ιαπωνία αντέδρασε αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις και επενδύοντας περισσότερο σε τεχνολογίες ανακύκλωσης.

Σήμερα, η Ιαπωνία εξαρτάται λιγότερο από τις κινεζικές πρώτες ύλες. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη πήραν αυτό το μάθημα μόλις χρόνια αργότερα, όταν οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού ακινητοποιήθηκαν λόγω της αυστηρής πολιτικής κλειδώματος της Κίνας.

Το 2010 ήταν η πρώτη και μέχρι στιγμής μοναδική φορά που η Κίνα χρησιμοποίησε το οιονεί μονοπώλιό της ως όπλο.

Εν τω μεταξύ, όμως, η ζήτηση για σπάνιες γαίες έχει αυξηθεί πολλαπλάσια. Η Δύση, η Γαλλία και οι ΗΠΑ είχαν κάποτε αυτές τις δυνατότητες. Αυτή η εποχή έχει παρέλθει.

Η βιομηχανία σπάνιων γαιών της Κίνας δεν θα μπορέσει να καλύψει τη διαφορά στο ορατό μέλλον, παρά τις προσπάθειες της Δύσης.

Ωστόσο, η Δύση προσπαθεί να αποκαταστήσει την ισχυρή εξόρυξη και παραγωγή εδώ και αρκετά χρόνια.

Αυτό υπήρχε ήδη στις ΗΠΑ στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, στο ορυχείο Mountain Pass στην Καλιφόρνια.

Σε μια παρουσίαση ενός ομιλητή από το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Γεωεπιστημών και Φυσικών Πόρων (BGR), γίνεται λόγος ακόμη και για μια «εποχή του Mountain Pass» της εξόρυξης, η οποία, ωστόσο, έληξε στα μέσα της δεκαετίας του 1980 – και αντικαταστάθηκε από μια «κινεζική εποχή» που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Εξωτερική ανάθεση λόγω κόστους – και αποδίδει

Η απώλεια αυτής της τεχνογνωσίας στη Δύση είναι πιθανό να καταγραφεί στον μακρύ κατάλογο των στρατηγικών λαθών.

Η Γαλλία ήταν επίσης σε θέση να παράγει σπάνιες γαίες στην πόλη La Rochelle. Διαφωνίες σχετικά με τα ραδιενεργά απόβλητα οδήγησαν στην εγκατάλειψη της επιχείρησης. Φέτος, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν θέλει να κάνει μια νέα προσπάθεια, σε ένα εργοστάσιο που ανήκει στη χημική εταιρεία Solvay.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι αυστραλιανές εταιρείες είναι πιθανό να είναι οι πιο προχωρημένες, με επικεφαλής τη Lynas, η οποία εγκαθιστά παραγωγή στη Μαλαισία και έχει ήδη υποσχεθεί παραδόσεις σε ιαπωνική εταιρεία.

Στις ΗΠΑ, ο Ντόναλντ Τραμπ έκανε ό,τι μπορούσε για να επανεκκινήσει την παραγωγή στο Mountain Pass κατά την πρώτη θητεία του.

Όμως, σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες, δεν κατέστη δυνατό να εγκατασταθεί εκεί εμπορική διύλιση.

Ακούγεται λίγο παράλογο το γεγονός ότι παρά τα τόσα χρήματα και τη γεωπολιτική σημασία των σπάνιων γαιών, οι ΗΠΑ δεν είναι τεχνικά σε θέση να εγκαταστήσουν παραγωγή.

Στην πραγματικότητα, ωστόσο, η παραγωγή είναι κάθε άλλο παρά ασήμαντη. Υπάρχουν αναφορές ότι μόνο για την παραγωγή καθαρού τερβίου απαιτούνται 1700 στάδια επεξεργασίας σε διάστημα 30 ημερών για να παραχθεί η ουσία με καθαρότητα 99,9%.

«Αυτά τα βήματα επεξεργασίας δεν ελέγχονται από υπολογιστή. Ένας Κινέζος στέκεται σε κάθε μηχάνημα και γυρίζει μια μικρή βίδα. Άλλοτε λίγο προς τα αριστερά, άλλοτε λίγο προς τα δεξιά. Και πάνω από 1.000 φορές. Πρόκειται για μια διαδικασία πολύ έντασης εργασίας», εξηγεί ένας Γερμανός εμπειρογνώμονας. Η Κίνα όχι μόνο διαθέτει κοιτάσματα, αλλά έχει καταστήσει την παραγωγή σπάνιων γαιών σημαντικό θέμα στα πανεπιστήμια.

«Υπάρχουν χιλιάδες επιστήμονες εκεί που έχουν ολοκληρώσει το διδακτορικό τους πάνω στο θέμα», λέει ο ειδικός. Η Κίνα έχει επίσης δείξει ότι είναι ανεκτική στις περιβαλλοντικές ζημιές που προκαλούνται κατά την παραγωγή.

Την ίδια ώρα, Μέχρι στιγμής, προσπαθούν «μανιωδώς» να προλάβουν. Ωστόσο, ο Αμερικανός πρόεδρος Τραμπ έχει δηλώσει ότι η Γροιλανδία είναι ο στόχος των φιλοδοξιών του. Εκεί πράγματι υπάρχουν υποψίες για μεγάλα κοιτάσματα βαρέων σπάνιων γαιών. Ωστόσο, η εκμετάλλευση εκεί φαίνεται να είναι εξαιρετικά δύσκολη. Και δεν θα έλυνε το κύριο πρόβλημα του Τραμπ: την περαιτέρω επεξεργασία.

Διαβάστε ακόμη