Σε φλέγοντα ζητήματα που αφορούν την ευρωπαϊκή βιομηχανία μετάλλων επιχειρεί να απαντήσει το Σχέδιο Δράσης για τον Χάλυβα και τα Μέταλλα, το οποίο δημοσίευσε η Κομισιόν την Τετάρτη 19 Μαρτίου. Από το υψηλό ενεργειακό κόστος που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, τον Συνοριακό Φόρο Άνθρακα (CBAM) που έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις, την προστασία του τομέα από τις διεθνείς «επιθέσεις», μέχρι την ανάγκη για ανακύκλωση μετάλλων εντός της Ευρώπης προκειμένου να εξοικονομηθεί ενέργεια και να μειωθεί η εξάρτηση της ηπείρου από τις πρώτες ύλες τρίτων χωρών. Από τις αντιδράσεις της αγοράς και τις πρώτες τοποθετήσεις εταιρειών όπως η Arcelor Mittal και η Thyssen Krupp προκύπτει πως ενώ αναγνωρίζεται η προσοχή που δόθηκε σε κάποια ζητήματα μέσω ενός εξειδικευμένου Σχεδίου για τον τομέα των μετάλλων, εντούτοις απαιτούνται πιο πειστικές απαντήσεις, ιδίως για την αντιμετώπιση του ενεργειακού κόστους, αλλά και για την ανταγωνιστικότητα του κλάδου συνολικά.

Το Σχέδιο Δράσης της Κομισιόν για τον Χάλυβα και τα Μέταλλα στηρίζεται σε έξι βασικούς άξονες: τη διασφάλιση άφθονης και προσιτής καθαρής ενέργειας, την αποτροπή διαρροής άνθρακα, την προώθηση και προστασία των ευρωπαϊκών βιομηχανικών δυνατοτήτων, την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας για τα μέταλλα, την υπεράσπιση ποιοτικών βιομηχανικών θέσεων εργασίας και τη μείωση κινδύνων μέσω «ηγετικών αγορών» και της στήριξης επενδύσεων. Όπως επισημαίνεται στο Σχέδιο, η ΕΕ εξακολουθεί να καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της εγχώριας ζήτησης χάλυβα και χαλκού από τη δική της παραγωγή. Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι τόσο καλά για μέταλλα όπως το αλουμίνιο και το νικέλιο. Επιπλέον, αναμένεται πως η ζήτηση για μέταλλα θα ανέβει κατά πολύ τα επόμενα χρόνια, λόγω της πράσινης μετάβασης και των αυξημένων δαπανών της Ευρώπης στην άμυνα. Από την άλλη, το διεθνές περιβάλλον κρίνεται άκρως ανταγωνιστικό για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, που παλεύουν να διατηρήσουν τη θέση τους στην αγορά.

Το πράσινο υδρογόνο αποτελεί τον μεγάλο κερδισμένο του Σχεδίου Δράσης. Στο Σχέδιο αναφέρεται πως «δεδομένου ότι ο άμεσος εξηλεκτρισμός δεν είναι πάντα εφικτός ή οικονομικά αποδοτικός, το υδρογόνο αποτελεί βασικό παράγοντα απανθρακοποίησης για τις βιομηχανίες χάλυβα και μετάλλων». Επίσης, αναφέρεται πως το πράσινο υδρογόνο είναι η πιο υποσχόμενη επιλογή για την αντικατάσταση του φυσικού αερίου στη βιομηχανία μετάλλων. Σε αυτό το πλαίσιο, τις επόμενες εβδομάδες θα υιοθετηθεί από την Κομισιόν νομοθετική πράξη για το πράσινο υδρογόνο, η οποία θα παρέχει σαφήνεια στους προμηθευτές, τους αγοραστές και τους επενδυτές.

Ως προς τη διασφάλιση άφθονης, προσιτής και καθαρής ενέργειας για τις βιομηχανίες μετάλλων, το Σχέδιο, πέραν της νομοθετικής πράξης για το πράσινο υδρογόνο, προβλέπει πως η Κομισιόν θα εκδώσει μέχρι τον Ιούνιο κατευθυντήριες οδηγίες για τον σχεδιασμό των χρεώσεων δικτύων, προσφέροντας, μεταξύ άλλων, δυνατότητες μείωσης των χρεώσεων δικτύου για τον τομέα μετάλλων και άλλες ενεργοβόρες βιομηχανίες. Επίσης, θα εκδώσει βασικές αρχές που θα προσδιορίζουν τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες θα πρέπει να επιτρέπονται προληπτικές επενδύσεις σε έργα δικτύου. Έως τον Σεπτέμβριο του 2025, θα ανοίξει την τρίτη πρόσκληση υποβολής προτάσεων στο πλαίσιο της Τράπεζας Υδρογόνου, με πρόθεση διευκόλυνσης στην πρόσβαση βιομηχανικών καταναλωτών. Παράλληλα, έως το τέλος του τρέχοντος έτους, η Κομισιόν θα προτείνει τη διευκόλυνση της πρόσβασης στο ηλεκτρικό δίκτυο για έργα εξηλεκτρισμού των ενεργοβόρων βιομηχανιών και θα παρέχει καθοδήγηση στα κράτη-μέλη για τον σχεδιασμό διαφορικών συμβάσεων (CfDs), σε συνδυασμό με PPAs.

Συνολική αναθεώρηση του CBAM έως το τέλος του έτους

Το Σχέδιο Δράσης αναφέρει, επίσης, πως οι οικονομικές υποχρεώσεις του Μηχανισμού Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM) θα τεθούν σε εφαρμογή το 2026, σε ευθυγράμμιση με τη σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπών στο πλαίσιο του Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών της ΕΕ (EU ETS) έως το 2034. Σκοπός αυτού του μέτρου θα είναι η αποτροπή της διαρροής άνθρακα εκτός Ευρώπης. Σχετικά με αυτό, η Κομισιόν θα εκδώσει το επόμενο διάστημα ανακοίνωση που θα παρέχει ανάλυση και επιλογές για την αντιμετώπιση του προβλήματος της διαρροής άνθρακα ως προς τα προϊόντα που καλύπτονται από τον CBAM και εξάγονται από την ΕΕ προς τρίτες χώρες, ενώ μέχρι το τέλος του 2025 θα διενεργήσει μια συνολική αναθεώρηση του CBAM.

Ως προς την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας μετάλλων, με αφορμή τις πρόσφατες εξελίξεις στο διεθνές περιβάλλον, η Κομισιόν αναφέρει πως είναι έτοιμη να κάνει χρήση εργαλείων εμπορικής άμυνας και να ξεκινήσει έρευνα για μέτρα διασφάλισης στον τομέα του αλουμινίου, ενώ από την 1η Απριλίου του 2025 θα τεθούν σε ισχύ προσαρμογές στο μέτρο διασφάλισης για τον χάλυβα.

Ένα σημαντικό ζήτημα για τον τομέα μετάλλων στην Ευρώπη είναι η ενίσχυση της κυκλικότητας, μέσω της ανακύκλωσης, η οποία αποτελεί «μονόδρομο» για την απανθρακοποίηση του. Όπως αναφέρεται στο Σχέδιο Δράσης, η ανακύκλωση μπορεί να εξοικονομήσει έως 95% της ενέργειας που απαιτείται για την πρωτογενή παραγωγή αλουμινίου και 80% για την πρωτογενή παραγωγή χάλυβα. Επιπλέον, η ανακύκλωση μετάλλων μειώνει την ανάγκη της Ευρώπης να εξαρτάται σε τόσο μεγάλο βαθμό από τρίτες χώρες για πρώτες ύλες. Ωστόσο, ο όγκος των μετάλλων που χρησιμοποιούνται για ανακύκλωση στην ΕΕ μειώνεται. Σε αυτό το πλαίσιο, η Κομισιόν θα εξετάσει έως τον Σεπτέμβριο του 2025 εμπορικά μέτρα για να εξασφαλίσει επαρκή διαθεσιμότητα ανακυκλώσιμων υλικών. Επιπλέον, μέσα στο 2026 θα προτείνει, μεταξύ άλλων, νομοθετική Πράξη για την Κυκλική Οικονομία (Circular Economy Act).

Τέλος, μέσα στο 2025 η Κομισιόν θα ξεκινήσει πιλοτική δημοπρασία ύψους 1 δισ. ευρώ για τη στήριξη της βιομηχανικής απανθρακοποίησης και του εξηλεκτρισμού βασικών βιομηχανικών διεργασιών σε διάφορους τομείς. Αυτό θα επιτευχθεί με τη χρήση πόρων από το Ταμείο Καινοτομίας, διευκολύνοντας έτσι και τον εξηλεκτρισμό των βιομηχανικών διεργασιών χάλυβα και μετάλλων.

Οι αντιδράσεις της αγοράς στο Σχέδιο της Κομισιόν

Ιδιαίτερα ικανοποιημένο φάνηκε το Hydrogen Europe, ο σύνδεσμος της ευρωπαϊκής βιομηχανίας υδρογόνου, για το Σχέδιο Δράσης που δημοσίευσε η Κομισιόν. Σε δηλώσεις του, ο Διευθυντής Μεταφορών, Βιομηχανικής Πολιτικής και Βιωσιμότητας του Hydrogen Europe, Laurent Donceel, τόνισε πως «για άλλη μια φορά, το υδρογόνο τοποθετείται στο επίκεντρο της μετάβασης – είμαστε ευχαριστημένοι που βλέπουμε την άμεση αναγνώριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι το υδρογόνο είναι η καλύτερη οδός για την απανθρακοποίηση της παραγωγής πρωτογενούς χάλυβα». Παράλληλα, η ανακοίνωση του συνδέσμου επισημαίνει: «Εξίσου θετικό είναι το γεγονός ότι αναγνωρίζεται η δέσμευση για την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών πράσινων ηγετικών αγορών, υποστηρίζοντας βασικούς βιομηχανικούς τομείς που είναι έτοιμοι να αξιοποιήσουν τις καθαρές λύσεις. Συστήματα σήμανσης, κριτήρια βιωσιμότητας και αφιερωμένοι μηχανισμοί χρηματοδότησης είναι τα αναγκαία πρώτα βήματα για να ενθαρρύνουν τη ζήτηση πράσινων προϊόντων».

Προσθέτει, δε, πως «η πρόταση της Επιτροπής να καταστήσει τη χρηματοδότηση της έμμεσης αποζημίωσης κόστους του ETS μόνιμη πέρα από το αρχικό χρονοδιάγραμμα του 2030 είναι ένα κρίσιμο στοιχείο, καθώς επιτρέπει την πιο ανταγωνιστική παραγωγή καθαρής υδρογόνου για χρήση στις ενεργοβόρες βιομηχανίες. Εμπιστευόμαστε τους Ευρωβουλευτές να επικυρώσουν γρήγορα το σχέδιο δράσης, ανοίγοντας το δρόμο για περαιτέρω ανάπτυξη των εννοιών του την επόμενη χρονιά με την Πράξη Επιτάχυνσης Βιομηχανικής Απανθρακοποίησης».

Από την πλευρά της, η European Steel Association (EUROFER) αναφέρει πως «Με το Σχέδιο Δράσης για τον Χάλυβα και τα Μέταλλα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αποστέλλεται ένα σαφές μήνυμα: μία ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται μία ισχυρή βιομηχανία χάλυβα», ενώ προσθέτει πως μεταξύ των πιο σημαντικών θεμάτων που αντιμετωπίζονται στο Σχέδιο Δράσης είναι η πρόταση για ένα εκτεταμένο και αποτελεσματικό καθεστώς εμπορικών μέτρων μετά τις προστατευτικές δράσεις για την αντιμετώπιση της υπερπροσφοράς, η ενίσχυση του εργαλείου άμυνας του εμπορίου της ΕΕ για την αποτελεσματική καταπολέμηση των ξένων επιδοτήσεων και της αθέμιτης πρακτικής ντάμπινγκ, η αναθεώρηση του Μηχανισμού Προσαρμογής του Άνθρακα στα Σύνορα για να κλείσουν τα παραθυράκια, η πρόβλεψη να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής του και να διασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών χάλυβα της ΕΕ, η αναγνώριση του στρατηγικού ρόλου του scrap χάλυβα για την κυκλικότητα και την απανθρακοποίηση, καθώς και η ενθάρρυνση των επενδύσεων στην απανθρακοποίηση.

Παρά ταύτα, η EUROFER σχολιάζει πως η ενέργεια παραμένει στο επίκεντρο των ζητημάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν. «Η περαιτέρω δουλειά για τη μείωση του ενεργειακού κόστους είναι κρίσιμη όχι μόνο για την παραγωγή χάλυβα και μετάλλων, αλλά για όλη τη βιομηχανία της Ευρώπης», τονίζει.

Ο Πολ Βος, εκπροσωπώντας το European Aluminium, τον σύνδεσμο της βιομηχανίας αλουμινίου στην Ευρώπη, στο οποίο είναι Γενικός Διευθυντής, σχολίασε: «Υπάρχουν σίγουρα ελπιδοφόρα στοιχεία στο Σχέδιο. Αλλά η στρατηγική από μόνη της δεν θα διατηρήσει τις δραστηριότητές μας σε λειτουργία. Χρειάζεται άμεση δράση για να σταματήσει η εκροή πολύτιμου θραύσματος αλουμινίου σε άλλες περιοχές, ένα πρόβλημα που επιδεινώθηκε από την εξαίρεσή του από τους πρόσφατους δασμούς των ΗΠΑ στο αλουμίνιο. Τα στοχευμένα μέτρα για τη μείωση του ενεργειακού κόστους και την πρόληψη της διαρροής διοξειδίου του άνθρακα πρέπει επίσης να αποτελέσουν προτεραιότητα». Τέλος, το Euromines, η ευρωπαϊκή ένωση που εκπροσωπεί τη βιομηχανία εξόρυξης μεταλλευμάτων, εξέφρασε την άποψη πως «αυτό το σχέδιο δράσης είναι ένα κρίσιμο βήμα προς την οικοδόμηση ανθεκτικών, βιώσιμων βιομηχανιών χάλυβα και μετάλλων στην Ευρώπη».

Διαβάστε ακόμη