Η είδηση ότι στη νοτιοανατολική Νορβηγία ανακαλύφθηκε ένα κοίτασμα με σπάνιες γαίες, το μεγαλύτερο της Ευρώπης, έχει κάνει τον γύρο του κόσμου πυροδοτώντας ένα κύκλο συζητήσεων για το πόσο σημαντική είναι αυτή η ανακάλυψη. Τη «Γηραιά Ήπειρο» την ανησυχεί πιο πολύ από ποτέ η εξάρτηση από την Κίνα. Ο δρόμος για να καταστεί η Ευρώπη αυτόνομη καλύπτοντας τις ανάγκες -στο μέγιστο δυνατό βαθμό- για σπάνιες γαίες δείχνει ότι θα είναι ακόμη μακρύς με το κοίτασμα της Νορβηγίας να φαντάζει από μηχανής θεός.

Όπως είχε δηλώσει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, Κωνσταντίνος Γιαζιτζόγλου, μιλώντας στην εκδήλωση «Προετοιμάζοντας το μέλλον» που διοργάνωσε ο ΣΜΕ η «εξόρυξη (ορυκτών πρώτων υλών) πρέπει να γίνεται στην Ευρώπη». Ο κ. Γιαζιτζόγλου αναφέρθηκε αρχικά στον ευρωπαϊκό Κανονισμό για τις Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες, που τέθηκε σε ισχύ την περασμένη Πέμπτη, τονίζοντας ότι είναι μικρό πρώτο βήμα, που όμως μοιάζει περισσότερο με ένα παυσίπονο παρά ως θεραπεία των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο εξορυκτικός κλάδος στην Ευρώπη. Πρόκειται, όπως ανέφερε, για την πρώτη πρωτοβουλία σε νομοθετικό επίπεδο εδώ και πολλά χρόνια.

Η εξορυκτική δραστηριότητα σε ευρωπαϊκό έδαφος, «άρα και στη χώρα μας», έχει το μικρότερο δυνατό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, σε σύγκριση με άλλες περιοχές του πλανήτη, σημείωσε ο κ. Γιαζιτζόγλου, υπογραμμίζοντας πως και γι’ αυτό το λόγο «η εξόρυξη πρέπει να γίνεται στην Ευρώπη». Ο πρόεδρος του ΣΜΕ σημείωσε πως διακρίνει μια ελαφριά μεταστροφή» στη στάση της κοινωνίας απέναντι στην εξορυκτική δραστηριότητα («κοινωνική άδεια») και κάλεσε τις επιχειρήσεις του κλάδου να «ανεβάσουν ταχύτητα» και να εμπλακούν σε ένα ειλικρινή διάλογο με όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές. Ο εξορυκτικός κλάδος πάντως δέχθηκε σημαντικό πλήγμα από την ενεργειακή κρίση καθώς το κόστος ενέργειας αύξησε κατά 50% το κόστος παραγωγής, δημιουργώντας σημαντικό ανταγωνιστικό μειονέκτημα στις διεθνείς αγορές κυρίως εκτός της Ευρώπης, όπου απευθύνονται οι μεταλλευτικές επιχειρήσεις. Τώρα προσπαθεί και πάλι να ανακάμψει, την ώρα που εντείνονται οι ανησυχίες σχετικά με την προσφορά. Οι διακυμάνσεις στις τιμές είναι έντονες, ενώ εντείνεται η ανησυχία για διαθεσιμότητα των σπάνιων γαιών.

Σύμφωνα με τη Rare Earths Norway, το κοίτασμα Φένσφελτετ κρύβει 8,8 εκατομμύρια τόνους αυτών των μεταλλευμάτων που είναι αναγκαία για την πράσινη μετάβαση. Είναι δηλαδή κατά πολύ μεγαλύτερο από εκείνο της Κιρούνα, στη Σουηδία, που πιστεύεται ότι θα μπορούσε να δώσει 1-2 εκατομμύρια τόνους. Η εκτίμηση αυτή, που έγινε σε συνεργασία με την καναδική εταιρεία WSP, κάνει λόγο κυρίως για την ύπαρξη 1,5 εκατ. τόνων μόνιμων μαγνητών, μετάλλων που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και την παραγωγή αιολικής ενέργειας. Η εξόρυξη θα μπορούσε να ξεκινήσει το 2030 με μια επένδυση 10 δισ. κορωνών (867 εκατ. ευρώ) μόνο για την πρώτη φάση, σύμφωνα με τη Rare Earths Norway.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να ανεξαρτητοποιηθεί στον τομέα των σπάνιων γαιών. Η Νορβηγία δεν είναι μέλος της, όμως Βρυξέλλες και Όσλο διατηρούν πολύ στενές σχέσεις. Σήμερα, το 98% των σπάνιων γαιών που χρησιμοποιούνται στην ΕΕ εισάγονται από την Κίνα, η οποία διαθέτει σχεδόν μονοπώλιο στον τομέα. Τον Ιανουάριο του 2023 μια σουηδική εταιρεία ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε στην Κιρούνα, στη βόρεια Σουηδία, «το μεγαλύτερο γνωστό κοίτασμα» σπάνιων γαιών στην Ευρώπη. Κανένα από τα ευρωπαϊκά κοιτάσματα δεν είναι σε φάση εκμετάλλευσης επί του παρόντος.

Οι σπάνιες γαίες εξαιτίας της σύνθεσής τους έχουν μεγάλη ανοχή στις υψηλές θερμοκρασίες και έτσι βρίσκουν εφαρμογή και χρησιμοποιούνται ευρέως στην υψηλή τεχνολογία, από τα κινητά τηλέφωνα και τα τάμπλετ, έως τις μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και τα αμυντικά πυραυλικά συστήματα. Επί του παρόντος, οι πόροι, ο εφοδιασμός και η πενιχρή παραγωγή των «πράσινων» μετάλλων στην Ευρώπη και στον δυτικό κόσμο δεν είναι αρκετοί για να καλύψουν την έκρηξη που θα σημειώσει ο κλάδος μέχρι το 2050.

Η κινεζική κυριαρχία στην αγορά καθαρής τεχνολογίας αποδίδεται σε διάφορους παράγοντες. Οι τεράστιες επενδύσεις της Κίνας στην παραγωγική της ικανότητα, η πρόσβαση σε άφθονες κρίσιμες πρώτες ύλες και οι χαμηλότερες τιμές παραγωγής, έχουν καταστήσει δύσκολο για τις ευρωπαϊκές εταιρείες να ανταγωνιστούν. Οι επιπτώσεις αυτής της εξάρτησης είναι σημαντικές. Η εξάρτηση από τα κινεζικά εξαρτήματα καθιστά την ΕΕ ευάλωτη σε διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας, οι οποίες θα μπορούσαν να προκύψουν από γεωπολιτικές εντάσεις ή φυσικές καταστροφές. Επιπλέον, η Κίνα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την κυριαρχία της στην αγορά ως πολιτικό μοχλό, θέτοντας σε κίνδυνο την ενεργειακή ασφάλεια και τους στόχους της ΕΕ για την κλιματική αλλαγή. Για να αντιμετωπίσει αυτή την πρόκληση, η ΕΕ πρέπει να αναλάβει δράση για τη διαφοροποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού της και τη μείωση της εξάρτησής της από την Κίνα. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει επενδύσεις στην εγχώρια παραγωγική ικανότητα, τη σύναψη στρατηγικών εταιρικών σχέσεων με άλλες χώρες πλούσιες σε πόρους και την προώθηση της καινοτομίας σε εναλλακτικές τεχνολογίες, όπως οι μπαταρίες νατρίου-ιόντων που δεν απαιτούν κρίσιμα υλικά όπως το κοβάλτιο, ο γραφίτης και το νικέλιο.

Κίνα: Κόφτης στην εξαγωγή τεχνολογίας επεξεργασίας σπάνιων γαιών

Σε απαγόρευση της εξαγωγής τεχνολογίας για την κατασκευή μόνιμων μαγνητών από σπάνιες γαίες προχώρησε την Πέμπτη η Κίνα, η οποία κατέχει τα σκήπτρα στην επεξεργασία σπάνιων γαιών σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για ένα ακόμα κομμάτι στο παζλ των απαγορεύσεων που ήδη έχουν επιβληθεί στην τεχνολογία εξαγωγής και διαχωρισμού των κρίσιμων υλικών.

Οι σπάνιες γαίες είναι μια ομάδα 17 μετάλλων που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή μαγνητών που μετατρέπουν την ισχύ σε κίνηση για χρήση σε ηλεκτρικά οχήματα, ανεμογεννήτριες και ηλεκτρονικά προϊόντα. Το υπουργείο Εμπορίου της Κίνας είχε εκδηλώσει από τον περσινό Δεκέμβριο την πρόσθεσή του να προσθέσει την τεχνολογία για την παρασκευή μαγνητών σμάριου-κοβαλτίου, μαγνητών νεοδυμίου-σιδήρου-βορίου και μαγνητών στον «Κατάλογο Τεχνολογιών Απαγορευμένων και Περιορισμένων από Εξαγωγή». Στον κατάλογο περιλαμβάνεται επίσης η τεχνολογία παραγωγής οξυβορικού ασβεστίου σπάνιων γαιών και η τεχνολογία παραγωγής μετάλλων σπάνιων γαιών, προσθέτοντάς τα σε προηγούμενη απαγόρευση παραγωγής υλικών από κράματα σπάνιων γαιών. Σημειώνεται πως το νεοδύμιο και το δυσπρόσιο είναι δύο παραδείγματα στοιχείων σπάνιων γαιών που έχουν παρουσιάσει σημαντικές αυξήσεις.

Η κίνηση για την προστασία της τεχνολογίας σπάνιων γαιών έρχεται καθώς η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να απεξαρτηθούν από τις σπάνιες γαίες της Κίνας, η οποία αντιπροσωπεύει σχεδόν το 90% της παγκόσμιας παραγωγής. Η Κίνα έχει κατακτήσει τη διαδικασία εξόρυξης διαλυτών για να βελτιώσει τα στρατηγικά ορυκτά, τα οποία η MP Materials και άλλες δυτικές εταιρείες σπάνιων γαιών δυσκολεύτηκαν να αναπτύξουν λόγω τεχνικής πολυπλοκότητας και ανησυχιών σχετικά με τη ρύπανση. Οι μετοχές της MP, η οποία έχει αρχίσει σιγά-σιγά να αυξάνει την επεξεργασία σπάνιων γαιών στην Καλιφόρνια, σημείωσαν άλμα άνω του 10% την Πέμπτη μετά την απόφαση της Κίνας. Η Ucore Rare Metals (UCU.V) ανακοίνωσε την Πέμπτη ότι έθεσε πλήρως σε λειτουργία μια εγκατάσταση για τη δοκιμή της δικής της τεχνολογίας επεξεργασίας σπάνιων γαιών, η οποία χρηματοδοτείται εν μέρει από το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ.

Διαβάστε ακόμη