Την Πέμπτη, αν όλα κυλήσουν ομαλά το Οδυσσέας, θα γίνει το πρώτο αμερικανικό διαστημόπλοιο που θα προσεδαφιστεί στη Σελήνη από το 1972. Παρά την ιστορικότητα του γεγονότος, η προσεδάφιση του Οδυσσέα κουβαλάει μαζί τις και σημαντικές ανησυχίες, για μια επιφάνεια γεμάτη με εκμεταλλεύσιμους πόρους, η οποία έχει ως μόνη πηγή προστασίας μια «εντελώς ανεπαρκή» συνθήκη του 1967. Οι ανησυχίες αφορούν με άλλα λόγια, την πιθανότητα η Σελήνη να γίνει αρένα άναρχης μάχης με στόχο το γρήγορο κέρδος από την εκμετάλλευση ορυκτών.
Την περασμένη εβδομάδα, ο Μπιλ Νέλσον, ο επικεφαλής της NASA, μίλησε για την αποστολή με αναφορά στα διάσημα λόγια του Νιλ Άρμστρονγκ «ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα γιγαντιαίο άλμα για την ανθρωπότητα». Πρόκειται, είπε, «για ένα γιγαντιαίο άλμα για την ανθρωπότητα, καθώς ετοιμαζόμαστε να επιστρέψουμε στη σεληνιακή επιφάνεια για πρώτη φορά μετά από περισσότερο από μισό αιώνα», όπως αναφέρουν οι Times.
Ο Βρετανός καθηγητής φιλοσοφίας AC Grayling είναι λιγότερο ενθουσιώδης. «Δημιουργείται μια διαστημική Άγρια Δύση», γράφει στο βιβλίο του «Who Owns the Moon?», το οποίο κυκλοφορεί τον επόμενο μήνα. «Οι συνέπειες για την ειρήνη και τη σταθερότητα στη Γη, που είναι ήδη εύθραυστες για συμβατικούς λόγους… θα μπορούσαν να είναι, και είναι πολύ πιθανό να είναι, σαν τη βενζίνη στη φωτιά».
Ο Γκρέιλινγκ, 74 ετών, ανησυχεί ότι ένας νέος διαστημικός αγώνας επιταχύνεται – με τη σύγκρουση για τους πόρους στη Σελήνη να είναι σχεδόν αναπόφευκτη. «Κάποιος πρέπει μόνο να χτυπήσει χρυσό, μεταφορικά ή κυριολεκτικά, για να υπάρξει ένας πραγματικός αγώνας δρόμου με αγκώνες για την πρόσβαση σε αυτόν», είπε. «Υπάρχει ένα πάρα πολύ πιθανό ενδεχόμενο σύγκρουσης μεταξύ ιδιωτικών και κρατικών οργανισμών που θα επενδύσουν σε μεγάλο βαθμό στην εκμετάλλευση των πόρων στη Σελήνη». Οποιαδήποτε σύγκρουση στη Σελήνη, φοβάται, θα οδηγήσει σε νέες συγκρούσεις στη Γη.
Η προθυμία να πολεμήσει κανείς για τους πόρους είναι ένα τόσο κοινό θέμα στην ιστορία της ανθρωπότητας που αποτελεί σχεδόν «νόμο της ιστορίας», δήλωσε ο Grayling. «Έχουμε τα συστατικά του αναμενόμενου τοξικού αφεψήματος».
Είπε ότι η Συνθήκη για το Διάστημα, που υπογράφηκε το 1967, ήταν «εντελώς ανεπαρκής» και θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα πολύ ισχυρότερο σύνολο διεθνών συμφωνιών που θα διέπουν τις δραστηριότητες στο διάστημα.
Σύμφωνα με τη συνθήκη, η Σελήνη και «άλλα ουράνια σώματα» αποτελούν «την επαρχία όλης της ανθρωπότητας». Αυτό σημαίνει ότι ο καθένας, αν έχει τους πόρους, μπορεί να οργανώσει μια αποστολή στο διάστημα και να πάρει ό,τι θέλει όταν φτάσει εκεί. «Αντιμετωπίζει το διάστημα ως μια terra nullius, μια no man’s land, ένα ελεύθερο πεδίο για όλους, μια Άγρια Δύση. Τι μπορεί να πάει στραβά;»
Τα υλικά της Σελήνης
Υπάρχουν πολλά να πάρει κανείς. «Η Σελήνη περιέχει πολλά κοινά ορυκτά, όπως βασάλτη, σίδηρο, χαλαζία και πυρίτιο, και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να υπάρχουν μεταλλεύματα (απολήψιμα κοιτάσματα) από αυτά που οι γεωλόγοι αποκαλούν «ασύμβατα λιθόφιλα στοιχεία: χλώριο, λίθιο, βηρύλλιο, ζιρκόνιο, ουράνιο, θόριο και τις σπάνιες γαίες», γράφει.
Η έλλειψη σεβασμού που δίνεται στη Συνθήκη για το Διάστημα αναδείχθηκε την περασμένη εβδομάδα από την είδηση ότι οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες έχουν ανησυχίες ότι η Ρωσία σχεδιάζει να τοποθετήσει πυρηνικά όπλα στο διάστημα, σε μια ευθεία παράβαση της Συνθήκης.
Αυτός ο ανταγωνισμός για τους πόρους περιπλέκεται από τη συμμετοχή ιδιωτικών εταιρειών. Ενώ η αποστολή Odysseus εποπτεύεται από τη NASA, η προσεδάφιση κατασκευάστηκε και λειτουργεί από την εταιρεία Intuitive Machines του Τέξας – και ο πύραυλος Falcon 9 που εκτοξεύθηκε από τη Φλόριντα την περασμένη εβδομάδα κατασκευάστηκε από την εταιρεία Space X του Elon Musk.
Σε ποιον ανήκει λοιπόν η Σελήνη; «Η απάντηση είναι απερίφραστα “σε κανέναν”», γράφει ο Grayling.
«Αυτό που χρειάζεται για να μην αποτελέσει αυτή η απάντηση πηγή των προβλημάτων που μόλις εντοπίστηκαν -δηλαδή, να μην αποτελέσει το έναυσμα για μια άναρχη ανταγωνιστική πάλη για πλεονέκτημα και κέρδος- είναι η αναγνώριση ότι αν και η Σελήνη δεν ανήκει σε κανέναν, εντούτοις επειδή αποτελεί μέρος της “κοινής κληρονομιάς της ανθρωπότητας”, είμαστε όλοι υπεύθυνοι γι’ αυτήν».
