Αν και η επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στις 13 Μαΐου στην Άγκυρα γίνεται μετά την πρόσκληση Ερντογάν και την υπογραφή της Διακήρυξης των Αθηνών, λίγους μήνες νωρίτερα, το εορταστικό κλίμα της επαναπροσέγγισης έχει κάπως αλλάξει. Ειδικά μετά την μετατροπή της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη σε τζαμί που έχει ξεσηκώσει κύμα αντιδράσεων εντός και εκτός Ελλάδας.
Στους μήνες που ακολούθησαν την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα, οι διαφωνίες και οι εντάσεις δεν έλειψαν αλλά προτεραιότητα είναι πλέον η δημιουργία, παράλληλα με τις διαφωνίες, και θετικής ατζέντας, συνεργασιών και ενίσχυσης των σχέσεων όπου είναι δυνατό. Αυτό προκύπτει και από τις τελευταίες δηλώσεις του πρωθυπουργού.
Στην ενέργεια ακούμε εδώ και καιρό τα σενάρια περί «συνεκμετάλλευσης του Αιγαίου» και άλλα ηχηρά. Η αγορά, όμως, θεωρεί πως υπάρχει σοβαρό πεδίο συνεργασίας άνευ… συνεκμετάλλευσης, όπως επισημάνθηκε και στο περιθώριο του πρώτου ελληνοτουρκικού ενεργειακού φόρουμ που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στα τέλη Απριλίου. Εκεί προτάθηκε η δημιουργία μιας μόνιμης επιτροπής για την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο μεταξύ των δύο χωρών ως μια πρακτική λύση για τη διευκόλυνση της αλληλεπίδρασης προς όφελος και των δύο χωρών. Οι διασυνδέσεις και η από κοινού δημιουργία μιας αγοράς Νοτιοανατολικής Ευρώπης, εφόσον υπάρξουν σχέσεις εμπιστοσύνης, μπορεί να αποφέρει αμοιβαία οφέλη.
Από τα ήρεμα νερά στην ένταση
Τα «ήρεμα νερά» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, τάραξε η έντονη τουρκική αντίδραση για τα θαλάσσια πάρκα, τη δημιουργία των οποίων έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση, τονίζοντας, μάλιστα, ότι δεν είναι διαπραγματεύσιμα, επειδή αγγίζουν ζητήματα κυριαρχίας.
Η Τουρκία προειδοποίησε ότι «δεν θα ανεχθεί τετελεσμένα», καθώς η τουρκική πλευρά θεωρεί πως η Ελλάδα με «όχημα» την προστασία του περιβάλλοντος στοχεύει να διεκδικήσει μόνιμα δικαιώματα σε διαφιλονικούμενες από την Άγκυρα περιοχές στο Αιγαίο.
Και για τις ημέρες αμέσως μετά τη συνάντηση των δύο ηγετών η Τουρκία με NAVTEX δεσμεύει μεγάλες περιοχές ακόμη και στο κέντρο του Αιγαίου για διεξαγωγή άσκησης Έρευνας και Διάσωσης (SAR). Με την NAVTEX 0451/24 οι τουρκικές Αρχές δεσμεύουν τρεις περιοχές στο Αιγαίο για άσκηση Έρευνας και Διάσωσης η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 15,16, 22 και 23 Μαΐου. Η Τουρκία με την NAVTEX αυτή αμφισβητεί την αρμοδιότητα τη Ελλάδας για έκδοση NAVTEX ακόμη και στο μέσο του Αιγαίου ενώ συγχρόνως αμφισβητεί εμπράκτως την Ελληνική Ζώνη Ευθύνης για Έρευνα και Διάσωση.
Παρά το δύσκολο κλίμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, συνεχίζεται η προσπάθεια παράλληλα με τις διαφωνίες, να δίνεται έμφαση και στα σημεία σύγκλισης, αν υπάρχουν. Και την ίδια στιγμή ο Τούρκος πρόεδρος θέλει να μπει μπροστά στις διεθνείς εξελίξεις ως ισορροπιστής Ανατολής και Δύσης. «Σαν τον δικέφαλο αετό των Σελτζούκων θα αναζητήσουμε τον τρόπο να αναπτύξουμε τις σχέσεις μας με την Ανατολή και της Δύση στη βάση των κοινών συμφερόντων μας», δήλωσε σχετικά.
Η ειδική βίζα για τους Τούρκους τουρίστες για δέκα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, που κάνει την έλευσή τους στην Ελλάδα πιο εύκολη αποτελεί ένα πρώτο βήμα προσέγγισης και δημιουργίας και θετικής ατζέντας. Αρχικά, η βίζα ίσχυε για πέντε νησιά (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Κω και Ρόδος) και είχε ως αποτέλεσμα να τριπλασιαστούν μέσα σε έναν μήνα οι επισκέψεις από την Τουρκία. Από τη Μεγάλη Εβδομάδα η βίζα επεκτάθηκε και σε άλλα πέντε νησιά. Αυτές τις ημέρες οι Τούρκοι τουρίστες αναμένεται να φτάσουν με συνοπτικές διαδικασίες -και με το κόστος της βίζας στα 60 ευρώ- και στη Λέρο, στη Λήμνο, στη Σύμη, στην Κάλυμνο και στο Καστελόριζο.
«Η ηλεκτρική ενέργεια ως βασικός τομέας συνεργασίας»
Στο περιθώριο του πρώτου ελληνοτουρκικού ενεργειακού φόρουμ που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στα τέλη του περασμένου μήνα Έλληνες εμπειρογνώμονες πρότειναν πρόσφατα τη σύσταση επιτροπής μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας για την ενίσχυση της ενεργειακής συνεργασίας και τη διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφοριών και τεχνογνωσίας, τονίζοντας τη σημασία της επικοινωνίας σε αυτόν τον τομέα.
Ο Κωστής Σταμπολής, εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ) με έδρα την Αθήνα, δήλωσε στο πρακτορείο Anadolu (AA) ότι μια μόνιμη επιτροπή για την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο μεταξύ των δύο χωρών θα ήταν μια πρακτική λύση για τη διευκόλυνση της αλληλεπίδρασης προς όφελος και των δύο χωρών.
Πρότεινε ότι μια κοινή επιτροπή θα μπορούσε να συνεδριάζει τακτικά κατά τη διάρκεια του έτους για την ανταλλαγή πληροφοριών με σκοπό την ενίσχυση της εμπειρογνωμοσύνης.
Ο Μιχάλης Θωμαδάκης, διευθυντής του τμήματος στρατηγικής και ανάπτυξης του Διαχειριστή Ελληνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ), επανέλαβε τα συναισθήματα του Κ. Σταμπολή συνιστώντας ότι η τουρκική και η ελληνική πλευρά πρέπει να «συναντιούνται πιο συχνά» για ισχυρή ενεργειακή συνεργασία.
Είπε ότι μια τέτοια συνεργασία θα είναι σημαντική, καθώς οι πολιτικοί θα ακολουθήσουν αυτό που θέλει η αγορά. «Αφήστε τους ανθρώπους και από τις δύο πλευρές των συνόρων να μιλήσουν μεταξύ τους και να βρουν τρόπους να συνεργαστούν. Μάθετε τι χρειάζεται ο άλλος. Αυτό είναι, νομίζω, το βασικό ζήτημα», κατέληξε.
Σύμφωνα με τον κ. Σταμπολή, μια τέτοια διμερής συνεργασία θα συμβάλει επίσης στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και ενδεχομένως θα συμβάλει στη συνεργασία για την προώθηση του υδρογόνου και την ενίσχυση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο.
Ο κ. Σταμπολής πρότεινε επίσης ότι οι σημερινές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των δύο χωρών θα μπορούσε να διευρυνθούν.
Σε μια εποχή που οι διασυνδέσεις έχουν γίνει πολύ σημαντικές καθώς αυξάνεται η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας και το όλο σύστημα ηλεκτροδοτείται, οι διασυνδέσεις των δύο χωρών έρχονται στο επίκεντρο. Έχουμε μια διασύνδεση και τώρα οι δύο χώρες αποφάσισαν να κατασκευάσουν μια δεύτερη σύμφωνα με τη συμφωνία που υπογράφηκε τον περασμένο Δεκέμβριο στην Αθήνα για μια γραμμή ηλεκτρικής ενέργειας που θα ολοκληρωθεί το 2029 για τη σύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων των δύο χωρών.
Οι δύο χώρες μπορούν εξάλλου να συνεργαστούν και στο φυσικό αέριο καθώς ο αγωγός που συνδέει τα δίκτυα φυσικού αερίου της Τουρκίας και της Ελλάδας προσφέρει μια μεγάλη ευκαιρία. Ο Σταμπολής είπε μάλιστα ότι η EPIAŞ και το HEnEx θα μπορούσαν να δημιουργήσουν κοινά, κοινά προϊόντα στις αγορές παραγώγων και στις φυσικές αγορές.
Συνεργασία και στις ΑΠΕ
Στο ίδιο Συνέδριο ο πρόεδρος της GENSED, που εκπροσωπεί στην Τουρκία την αγορά φωτοβολταϊκών (παραγωγούς ενέργειας, αλλά και βιομηχανίες ή εγκαταστάτες) Tolga Murat Ozdemir και ο πρόεδρος της TUREB, της Τουρκικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας, Ibrahim Erden, έδωσαν έμφαση στα περιθώρια συνεργασίας των δύο κρατών με στόχο την εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας προς την Ευρώπη. Τόνισαν, επίσης, πως τα προβλήματα για την ανάπτυξη της αγοράς είναι κοινά μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας: η προσέλκυση επενδυτών για τη χρηματοδότηση των έργων και οι περιορισμοί στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας.
Στην Τουρκία λειτουργούν φωτοβολταϊκά πάρκα συνολικής ισχύος 12,45 GW και αιολικά πάρκα συνολικής ισχύος περί τα 12 GW με τη συνολική εγκατεστημένη ισχύ παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη γείτονα χώρα να φτάνει τα 106 GW. Το σημερινό εθνικό σχέδιο ΑΠΕ της Τουρκίας προβλέπει την αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος των φωτοβολταϊκών πάρκων στα 33 GW μέχρι το 2030 και στα 53 GW μέχρι το 2035.
