Η απειλή της λειψυδρίας γίνεται ολοένα και πιο ορατή όσο πλησιάζει η καλοκαιρινή περίοδος, με τις προειδοποιήσεις για την επάρκεια νερού να μετατρέπονται πλέον σε ζήτημα άμεσης πολιτικής, αυτοδιοικητικής και επιχειρησιακής προτεραιότητας. Οι «κόκκινες ζώνες» πληθαίνουν, κυρίως σε νησιά και παραλιακές περιοχές, την ώρα που αρκετοί δήμοι καθυστερούν τις απαιτούμενες μελέτες, αφήνοντας έργα υποδομής στον «αέρα» και αυξάνοντας την απειλή για τοπικές διακοπές στην υδροδότηση. Σύμφωνα με πληροφορίες του energygame.gr, ιδιαίτερα επιβαρυμένα εμφανίζονται τα νησιά του Αιγαίου, η Ανατολική Κρήτη και η Ανατολική Πελοπόννησος. Πρόκειται για γεωγραφικές ζώνες που ήδη από πέρυσι βίωσαν σοβαρά επεισόδια λειψυδρίας και, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν εκ νέου προβλήματα διακοπών ή περιορισμών στην υδροδότηση, ειδικά κατά τους θερινούς μήνες.

Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο γενικός γραμματέας Φυσικών Πόρων και Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Πέτρος Βαρελίδης, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό Παραπολιτικά 90.1, το ΥΠΕΝ διέθεσε για πρώτη φορά ένα έκτακτο κονδύλι ύψους 80 εκατομμυρίων ευρώ μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, με στόχο την υλοποίηση άμεσων παρεμβάσεων όπως αφαλατώσεις, νέες γεωτρήσεις, αναβάθμιση ή αντικατάσταση αγωγών και συνδέσεις δικτύων σε ευάλωτες περιοχές. Το πακέτο αυτό είχε στόχο να λειτουργήσει πυροσβεστικά ενόψει της δύσκολης υδρολογικής χρονιάς, ωστόσο, όπως παραδέχτηκε και ο ίδιος ο γενικός γραμματέας, «οι Δήμοι δεν ήταν έτοιμοι». «Δεν έχουν μελέτες, και αυτό δημιουργεί εμπλοκές. Δεν μπορούμε εμείς να κάνουμε τις μελέτες αντί για τον Δήμο», σημείωσε ο κ. Βαρελίδης.

Όπως λένε πηγές του ΥΠΕΝ, η χαμηλή ωριμότητα των φακέλων σε τοπικό επίπεδο είχε ως αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος του κονδυλίου να μείνει αναξιοποίητο, με τις διαδικασίες προκήρυξης να καθυστερούν ή να μην ξεκινούν καν. Ορισμένοι Δήμοι που εξασφάλισαν χρηματοδότηση δεν καταφέρει να προχωρήσουν με τις μελέτες. Σύμφωνα με πληροφορίες του energygame.gr, οι μόνοι Δήμοι που ανταποκρίθηκαν με στοιχειώδη ετοιμότητα και κατάφεραν να ξεκινήσουν προπαρασκευαστικά βήματα, είναι στην Κύμη, τον Πόρο και την Ύδρα. Σε κάθε περίπτωση, οι υπόλοιποι 14 από τους 17 Δήμους που έλαβαν χρηματοδότηση «δεν έχουν καταθέσει ολοκληρωμένες προτάσεις».

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Κέρκυρας, η οποία – όπως λένε πηγές– έχει ήδη εξασφαλίσει χρηματοδότηση από τον Φεβρουάριο αλλά δεν έχει υποβάλει ακόμη πρόταση, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για μία από τις περιοχές με πιεστικές ανάγκες, ιδίως κατά την τουριστική περίοδο. «Μιλούν όλοι για κόκκινο συναγερμό, αλλά δεν υπάρχει κίνηση. Κόκκινος συναγερμός σημαίνει “τρέχτε”».

«Πέναλτι» για τους σπάταλους στο τραπέζι

Και επειδή η χώρα ήδη «χορεύει» στη δίνη της λειψυδρίας πηγές της αγοράς τονίζουν πως σχεδιάζεται και εξετάζεται ήδη ένα δίχτυ «μαλακών» αντικινήτρων για να συγκρατηθεί η υπερκατανάλωση νερού, ιδίως σε περιοχές όπου η πίεση στο δίκτυο ενδέχεται να φτάσει στο όριο. Ο Μάιος θα είναι ο μήνας του συνολικού απολογισμού. Σε περίπτωση που η υφέρπουσα κατάσταση δεν αλλάξει υπάρχει στο τραπέζι η ενεργοποίηση στοχευμένων μέτρων πίεσης προς τους καταναλωτές. Τα μέτρα θα ξεκινήσουν κλιμακωτά, αρχής γενομένης από ενημερωτικές καμπάνιες. Η ΕΥΔΑΠ τρέχει ήδη ορισμένες καμπάνιες ενημέρωσης.

«Είναι βέβαιο ότι θα χρειαστεί κινητοποίηση των καταναλωτών – δηλαδή να υπάρξει μια συντονισμένη προσπάθεια περιορισμού της αλόγιστης κατανάλωσης, προκειμένου να κερδίσουμε χρόνο μέχρι να προχωρήσουν τα έργα». Το ζητούμενο, σύμφωνα με τα στελέχη της αγοράς, δεν είναι να τιμωρηθούν οι πολίτες, αλλά να υπάρξει αλλαγή συμπεριφοράς: «Δεν θέλουμε να πληρώσει κάποιος επειδή έχει κήπο στοχεύουμε στη σπατάλη, όχι στη νόμιμη χρήση», διευκρινίζεται από ανθρώπους με γνώση του θέματος. Οι «σπάταλοι» καταναλωτές θα μπορούσαν να μπουν στο στόχαστρο με τη βοήθεια του ιστορικού τους, μέσω ενός μηχανισμού καταγραφής και σύγκρισης καταναλώσεων.

«Η υδατική κρίση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με έργα – απαιτεί και αλλαγή κουλτούρας. Αν το καλοκαίρι έρθει με ξηρασία και η τουριστική ζήτηση πιέσει περαιτέρω το σύστημα, τα μέτρα αυτά θα ενεργοποιηθούν με τρόπο συντονισμένο». Στόχος είναι τα όποια μέτρα ληφθούν να λειτουργούν αποτρεπτικά και όχι εισπρακτικά.

Πότε θα δημοπρατηθούν τα έργα

Παρά τον «κόκκινο συναγερμό» τα έργα δεν μπορούν να προκηρυχθούν με βιασύνη. Οι περισσότερες παρεμβάσεις βρίσκονται ακόμη στη φάση των προκαταρκτικών μελετών, χωρίς οριστική χωροθέτηση, πλήρεις τεχνικές προδιαγραφές ή επικαιροποιημένους προϋπολογισμούς τα έργα δεν μπορούν να βγουν στον αέρα. Η εκτίμηση των ανθρώπων της αγοράς είναι πως μέχρι το καλοκαίρι «πρέπει να αρχίσουν να κατεβαίνουν οι πρώτοι φάκελοι».

Η κατάσταση διαφέρει ανάλογα με το είδος του έργου. Μικρές επεμβάσεις άμεσης απόδοσης, όπως κάποιες νέες γεωτρήσεις, ρυθμίσεις στη ροή φραγμάτων ή ενίσχυση υφιστάμενων δικτύων, βρίσκονται πιο κοντά στην υλοποίηση. Σύμφωνα με ανθρώπους της αγοράς, αυτά τα έργα μπορούν να προχωρήσουν γρηγορότερα, εφόσον στηρίζονται σε προγενέστερες μελέτες ή δεν απαιτούν σύνθετες αδειοδοτήσεις. Το ΥΠΕΝ φαίνεται πως εργάζεται ήδη με τεχνικούς συμβούλους για να καταρτιστούν φάκελοι που θα επιτρέψουν την ενεργοποίησή τους ακόμη και εντός του καλοκαιριού, ειδικά σε περιοχές υψηλής προτεραιότητας. Αντίθετα, τα μεγάλα έργα υποδομής, όπως το φιλόδοξο έργο των Κρεμαστών, παραμένουν σε μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.

Πάντως, όπως τονίζουν πηγές το ανθρώπινο δυναμικό στον τομέα των υδροτεχνικών μελετών είναι περιορισμένο. «Οι μελετητές που μπορούν να αναλάβουν σύνθετα έργα δεν είναι πολλοί και έχουν ήδη φόρτο εργασίας». Αυτή η πραγματικότητα εντείνει την πίεση για επιτάχυνση μέσω τυποποιημένων προδιαγραφών και πιθανής θεσμικής υποστήριξης προς τις τοπικές αρχές.

Διαβάστε ακόμη