Με την κλιματική αλλαγή να αποτελεί πλέον πραγματικότητα και όχι μια μακρινή απειλή, η ενίσχυση της σύνδεσης ολόκληρης της κοινωνίας με τη φύση δεν ήταν ποτέ πιο κρίσιμη. Η απώλεια της βιοποικιλότητας, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, και τα ακραία καιρικά φαινόμενα (καύσωνες, πλημμύρες, ξηρασίες κλπ) είναι μόνο μερικές από τις επιπτώσεις των δραματικών αλλαγών που βιώνει ολοένα και πιο συχνά ο πλανήτης στην εποχή μας.
Για τον λόγο αυτό, η προστασία της φύσης απαιτεί κάτι παραπάνω από απλές πολιτικές πρωτοβουλίες. Απαιτεί την ενεργό συμμετοχή όλων των κοινωνικών φορέων, από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις μέχρι τις κυβερνήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (EEA) με τίτλο «Ενίσχυση της δέσμευσης της κοινωνίας με τη φύση» εξετάζει πώς οι διαφορετικές κοινωνικές ομάδες αντιλαμβάνονται την αξία της φύσης, αναδεικνύοντας, ταυτόχρονα, τη σημασία της συνεργασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων της διατήρησης της βιοποικιλότητας.
Οι διαφορετικές οπτικές
Μία από τις βασικές προκλήσεις για την προώθηση της μεγαλύτερης κοινωνικής δέσμευσης με τη φύση είναι η αναγνώριση ότι οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τη φύση με διαφορετικούς τρόπους.
Ειδικότερα, υπάρχουν τρεις πρωταρχικοί τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και εκτιμούν τη φύση:
- Φύση για τη φύση: η φύση εκτιμάται για την εγγενή της αξία και για ό,τι κάνει για τα οικοσυστήματα.
- Φύση για την κοινωνία: η φύση εκτιμάται για τα οφέλη και τις υπηρεσίες που παρέχει στους ανθρώπους, όπως η στήριξη της γεωργίας, η ρύθμιση του κλίματος και η ενίσχυση της ανθρώπινης ευημερίας.
- Φύση ως πολιτισμός: η φύση εκτιμάται για την πολιτιστική της σημασία, συμπεριλαμβανομένων των συναισθηματικών και ιστορικών δεσμών που έχουν τα άτομα και οι κοινότητες με το τοπίο και τα είδη.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τα δάση: Από την οπτική της φύσης για τη φύση, τα δάση θεωρούνται ζωτικοί βιότοποι για κοινά αλλά και σπάνια είδη, όπως έντομα, φυτά, πουλιά και θηλαστικά. Από την άλλη, όταν η φύση εκτιμάται για τα οφέλη που προσφέρει στην κοινωνία, τα δάση αναγνωρίζονται για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παρέχουν, όπως η ξυλεία, τα μανιτάρια, η ρύθμιση του κλίματος και η προστασία από πλημμύρες και χιονοστιβάδες. Τέλος, από την πλευρά της φύσης ως πολιτισμού, τα δάση λειτουργούν ως τόποι αναψυχής και χαλάρωσης, ενώ αποτελούν πηγή πολιτιστικής και πνευματικής σύνδεσης για τους ανθρώπους.
Αυτές οι διαφορετικές αντιλήψεις για τη φύση δείχνουν πόσο σημαντικό είναι να συνεργαστούμε όλοι μαζί — κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και πολίτες — για να προωθήσουμε μια πιο ολοκληρωμένη και ουσιαστική προσέγγιση στη διατήρηση του φυσικού μας περιβάλλοντος. Αυτή η συνεργασία αποτελεί τον πυρήνα της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα έως το 2030, καθώς και του κανονισμού για την αποκατάσταση της φύσης.
Η αξία της βιοποικιλότητας
Σε έναν κόσμο που εξελίσσεται με τρομερή ταχύτητα και συνεχώς αυξάνει τις ανάγκες του, η φύση παραμένει το θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται η ίδια η ύπαρξή μας. Ωστόσο, όσο οι ανθρώπινες δραστηριότητες επεκτείνονται και εντείνονται, η ίδια η ζωή που υποστηρίζει τον πλανήτη μας κινδυνεύει να διαταραχθεί ανεπανόρθωτα. Τα δεδομένα του 2020 από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (EEA) είναι αδιάψευστα: το 81% των προστατευόμενων οικοτόπων, το 39% των προστατευόμενων πτηνών και το 63% των άλλων προστατευόμενων ειδών στην ΕΕ βρίσκονται σήμερα σε ανεπαρκή ή, ακόμη χειρότερα, σε κακή κατάσταση.
Αυτή η εικόνα δεν είναι απλώς ανησυχητική—είναι μια κλήση αφύπνισης. Η βιοποικιλότητα, που κάποτε θεωρούσαμε δεδομένη, βρίσκεται σε έναν επικίνδυνο δρόμο, με συνέπειες που δεν αφορούν μόνο τη φύση, αλλά και την ίδια την ευημερία μας. Σήμερα, η απώλεια της βιοποικιλότητας συνδυάζεται με την κλιματική αλλαγή και τη ρύπανση για να δημιουργήσει τη λεγόμενη «τριπλή πλανητική κρίση», με την ανάγκη για δράση να είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Προσπάθειες όπως το Παγκόσμιο Πλαίσιο για τη Βιοποικιλότητα του Κουνμίνγκ-Μοντρεάλ και η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα παρέχουν έναν οδικό χάρτη για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων, αλλά η εφαρμογή παραμένει μια σημαντική πρόκληση.
Τι πρέπει να γίνει σε συλλογικό επίπεδο
Η αναγνώριση του προβλήματος είναι μόνο το πρώτο βήμα. Για να μετατραπεί η θεωρητική γνώση σε ουσιαστική αλλαγή, η κυβερνητική δράση είναι καίριας σημασίας. Στην Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία προσφέρει ένα παράδειγμα για το πώς η διατομεακή ολοκλήρωση των πολιτικών μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, συνδυάζοντας στρατηγικές για τη γεωργία, την κλιματική αλλαγή και τη διατήρηση της φύσης. Όμως, η εφαρμογή των πολιτικών αυτών, όσο ισχυρές κι αν είναι, δεν είναι αρκετή χωρίς την ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας. Στην πραγματικότητα, όπως επισημαίνει ο EEA, η επιτυχία απαιτεί, επίσης, την ενίσχυση των ρυθμιστικών πλαισίων, την παροχή οικονομικών κινήτρων και τη στήριξη εκπαιδευτικών και κοινωνικών πρωτοβουλιών που ενδυναμώνουν τους πολίτες και τις τοπικές κοινότητες στον αγώνα για τον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, σύμφωνα με την έκθεση, για να κινητοποιηθεί ευρύτερη συμμετοχή, πρέπει να δημιουργηθεί ένα κοινό όραμα, να διασφαλιστεί η μακροχρόνια δυναμική των έργων, να καθοριστούν ξεκάθαροι συνεργατικοί στόχοι και να εξασφαλιστεί βιώσιμη χρηματοδότηση.
Ο πλανήτης μάς χρειάζεται πιο πολύ από ποτέ και η ευθύνη μας για την προστασία του καθορίζει το μέλλον όλων των ειδών, συμπεριλαμβανομένου του δικού μας. Όπως σοφά είπε, πριν δύο ολόκληρους αιώνες, και ο θρυλικός αρχηγός της φυλής των Σουαμισχ, Chief Seattle, που ζούσε στον βορειοδυτικό Ειρηνικό των ΗΠΑ «Η γη δεν ανήκει στον άνθρωπο, ο άνθρωπος ανήκει στη γη».
Διαβάστε ακόμη
