Μέχρι το τέλος του 2025, θέλει η κυβέρνηση να έχουν δημοπρατηθεί οι τελευταίες μεγάλες μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων στην περιφέρεια, βάζοντας στόχο να αποκτήσει επιτέλους η χώρα ένα ολοκληρωμένο, σύγχρονο και πλήρως λειτουργικό δίκτυο διαχείρισης απορριμμάτων. Οι υποδομές που απομένουν προς δημοπράτηση – στην Κω, το Νότιο Αιγαίο, το Βόρειο Αιγαίο και τη Στερεά Ελλάδα – βρίσκονται πλέον στο τελικό στάδιο, με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας να πιέζει το «γκάζι» για την ταχεία ολοκλήρωση των διαδικασιών. Άγνωστη παραμένει ωστόσο η τύχη των διαγωνισμών για τις μεγάλες μονάδες της Αττικής, αλλά και του σχεδίου για τις μονάδες καύσης.
Η πρώτη από αυτές τις τέσσερις μονάδες – υλοποιούνται είτε μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), είναι μέσω παραδοσιακών εργολαβιών – που μπαίνει στη διαδικασία δημοπράτησης είναι η Κως, με τις διαδικασίες να ξεκινούν τις επόμενες ημέρες. Το έργο θεωρείται κρίσιμο, καθώς αφορά ένα νησί με αυξημένες περιβαλλοντικές απαιτήσεις, όπου η διαχείριση αποβλήτων είναι εξαιρετικά δύσκολη χωρίς σύγχρονες υποδομές.
Αμέσως μετά την Κω, ακολουθούν οι μονάδες του Νοτίου Αιγαίου και του Βορείου Αιγαίου. Στο Νότιο Αιγαίο, η πρόταση για την ένταξη στη διαδικασία δημοπράτησης θα κατατεθεί στη Διυπουργική Επιτροπή έως το Πάσχα του 2025, με την τελική έγκριση να αναμένεται μέσα στο καλοκαίρι. Ταυτόχρονα, προχωρούν οι διαδικασίες και στο Βόρειο Αιγαίο, με τις μελέτες να έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί, ώστε να ξεκινήσει η διαγωνιστική διαδικασία μέσα στο 2025.
Η τελευταία μονάδα που θα εισέλθει στη φάση της δημοπράτησης είναι αυτή της Στερεάς Ελλάδας. Αν και υπήρχαν καθυστερήσεις και δυσκολίες στις αρχικές διαπραγματεύσεις, τελικά επετεύχθη συμφωνία μεταξύ της κυβέρνησης και των τοπικών φορέων, γεγονός που επέτρεψε την επιτάχυνση των διαδικασιών. Η Στερεά Ελλάδα είναι μια από τις περιοχές με τις μεγαλύτερες ανάγκες σε σύγχρονες εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων, καθώς μέχρι σήμερα βασίζεται σε πεπαλαιωμένες μεθόδους που δεν επιτρέπουν την επαρκή αξιοποίηση των αποβλήτων. «Έπρεπε να βρούμε μια λύση με τις τοπικές αρχές. Αυτό έγινε και τώρα επιταχύνουμε τη διαδικασία», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, Μανώλης Γραφάκος στο πλαίσιο της 3ης Διεθνούς Έκθεσης Κυκλικής Οικονομίας «Forward Green» στη Θεσσαλονίκη.
Και συμπλήρωσε πως «το 2026 θα λειτουργούμε με ένα πλήρες δίκτυο διαχείρισης απορριμμάτων, που θα μειώνει την εξάρτηση από τις χωματερές και θα ενισχύει την ανακύκλωση. Έχουμε δεσμευτεί να αφήσουμε πίσω μας το παλιό, ανοργάνωτο μοντέλο και αυτό κάνουμε», τόνισε χαρακτηριστικά. Ωστόσο, δεν υπήρξε κάποια αναφορά στις μονάδες που πρέπει να μετατραπούν από ΜΕΑ σε ΜΑΑ. Ειδικότερα, παρά τις εξελίξεις στη δημοπράτηση των νέων μονάδων, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει έναν σαφή όρο για τη συνέχιση της χρηματοδότησης: η μετατροπή των υφιστάμενων Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) σε Μονάδες Ανακύκλωσης και Ανάκτησης (ΜΑΑ). Οι νέες μονάδες θα πρέπει να επικεντρωθούν στη διαχείριση απορριμμάτων που συλλέγονται χωριστά, ώστε να αυξηθεί το ποσοστό ανάκτησης και ανακύκλωσης. Άγνωστος παραμένει και ο τελικός σχεδιασμός για την Αττική.
Οι ΜΑΑ θα λειτουργούν με βάση τη μηχανική και βιολογική επεξεργασία, επιτρέποντας τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των ανακυκλώσιμων υλικών. Σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Ε.Ε., η χώρα θα συνεχίσει να λαμβάνει χρηματοδότηση που καλύπτει το 60% του κόστους για τις νέες υποδομές, ενώ θα υπάρχει πρόσθετο μπόνους 25% για τις μονάδες που θα επιτύχουν τους στόχους ανακύκλωσης.
Για να προχωρήσουν, όμως, οι μετατροπές των υπαρχουσών μονάδων και η δημιουργία των νέων, πρέπει να αναθεωρηθούν και τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ). Αυτή η διαδικασία κρίνεται αναγκαία, ώστε να προσαρμοστούν οι νέες μονάδες στις απαιτήσεις της Ε.Ε. και να διασφαλιστεί η συνέχιση της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης.
Το στοίχημα της εξυγίανσης των ΦΟΔΣΑ – Δύο μένουν μετεξεταστέοι
Κομβικό θα είναι το 2025 και για την εξυγίανση των ΦΟΔΣΑ. Η διαχείριση των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ) στην Ελλάδα περνάει από εξονυχιστικό έλεγχο από τη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ), με στόχο την πιστοποίησή τους και τη διασφάλιση της αποτελεσματικής λειτουργίας τους. Ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Αραβώσης, Αντιπρόεδρος της ΡΑΑΕΥ, ανέφερε σε πρόσφατη τοποθέτησή του ότι ήδη από τον Δεκέμβριο η Αρχή έχει ξεκινήσει μια εκτενή αξιολόγηση όλων των ΦΟΔΣΑ της χώρας, εξετάζοντας κρίσιμες παραμέτρους που καθορίζουν τη βιωσιμότητα και την αποτελεσματικότητά τους.
«Ελέγξαμε όλους τους ΦΟΔΣΑ που λειτουργούν στη χώρα και πιστοποιήσαμε τους επτά από αυτούς. Οι υπόλοιποι επτά έλαβαν μια τρίμηνη προθεσμία ώστε να καλύψουν τις ελλείψεις που διαπιστώθηκαν», ανέφερε χαρακτηριστικά ο καθηγητής Κωνσταντίνος Αραβώσης, ο οποίος είναι Αντιπρόεδρος της Ρυθμιστικής Αρχής. Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων. Μέχρι στιγμής, ένας επιπλέον φορέας, ο ΦΟΔΣΑ Πελοποννήσου, έχει καταφέρει να πιστοποιηθεί εντός της περιόδου συμμόρφωσης, ενώ οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι έως το τέλος Μαρτίου 12 από τους 14 συνολικά φορείς θα έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία.
Η αξιολόγηση των ΦΟΔΣΑ από τη ΡΑΑΕΥ δεν αφορά μόνο τη γενική λειτουργία τους, αλλά καλύπτει ένα ευρύ φάσμα παραμέτρων, όπως η στελέχωση, η τεχνική επάρκεια, οι δείκτες λειτουργίας, το επενδυτικό και τεχνικό τους σχέδιο, καθώς και η οικονομική τους βιωσιμότητα. Σύμφωνα με τον κ. Αραβώση, «ο στόχος μας δεν είναι να λειτουργούμε ως αστυνόμοι των ΦΟΔΣΑ, αλλά να τους βοηθήσουμε να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους. Γι’ αυτό πραγματοποιούμε επισκέψεις και συνεργαζόμαστε στενά μαζί τους, προκειμένου να καλυφθούν τα κενά που υπάρχουν».
Ωστόσο, παρά τη γενικά θετική εικόνα που διαμορφώνεται, υπάρχουν δύο φορείς που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα και δεν αναμένεται να πιστοποιηθούν μέχρι τον Μάρτιο. Για αυτούς, η επόμενη περίοδος αξιολόγησης μετατίθεται για τον Δεκέμβριο, δίνοντάς τους ένα μεγαλύτερο περιθώριο συμμόρφωσης.
Νέα μέτρα και επιχειρησιακή αναβάθμιση των ΦΟΔΣΑ
Η ΡΑΑΕΥ δεν περιορίζεται μόνο στον έλεγχο των ΦΟΔΣΑ, αλλά σχεδιάζει και ένα νέο επιχειρησιακό πλαίσιο που θα συμβάλει στην αναβάθμιση της λειτουργίας τους. Ήδη έχει καταρτιστεί ένα σχέδιο μέτρων, το οποίο βρίσκεται στη διαδικασία διαβούλευσης με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, όπως η Ένωση Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ο Σύνδεσμος των ΦΟΔΣΑ. Σύμφωνα με τον Καθηγητή Αραβώση, «θέλουμε να συμφωνήσουμε σε ένα μοντέλο λειτουργίας που θα διαμορφώσει τον ιδανικό ΦΟΔΣΑ. Η διαβούλευση είναι κρίσιμη, καθώς η επιτυχία του εγχειρήματος εξαρτάται από τη συμμετοχή όλων».
Το νέο πλαίσιο στοχεύει στη διαμόρφωση ενός συνόλου κανόνων που θα διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα και την αποτελεσματικότητα των φορέων. Οι ΦΟΔΣΑ θα αξιολογούνται με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, ενώ θα ενσωματωθούν βέλτιστες πρακτικές από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Τι αλλάζει με το τέλος ταφής
Το τέλος ταφής, ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα και καθοριστικά οικονομικά εργαλεία για τη διαχείριση των αποβλήτων στην Ελλάδα, εισέρχεται σε νέα φάση. Το νέο πλαίσιο, που διαμορφώνει η ΡΑΑΕΥ φέρνει ριζικές αλλαγές, καθώς το ύψος του τέλους δεν θα είναι πλέον οριζόντιο, αλλά θα συνδέεται άμεσα με τις επιδόσεις κάθε δήμου και Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ) στην ανακύκλωση και την επεξεργασία αποβλήτων.
Ο Αντιπρόεδρος της ΡΑΑΕΥ, Καθηγητής Κωνσταντίνος Αραβώσης, μιλώντας για τις επερχόμενες αλλαγές, ξεκαθάρισε ότι το τέλος ταφής δεν μπορεί να παραμείνει στατικό και άκαμπτο, αλλά πρέπει να λειτουργήσει ως εργαλείο επιβράβευσης των καλών πρακτικών και ως αντικίνητρο για την ανεπεξέργαστη ταφή αποβλήτων. Από την πλευρά του, ο Γενικός Γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, Μανώλης Γραφάκος, τόνισε ότι το νέο τέλος ταφής αποτελεί κρίσιμο πυλώνα της μεταρρύθμισης και θα χρηματοδοτήσει την αναδιάρθρωση των ΦΟΔΣΑ, τα Οριστικά Σχέδια Χωριστής Συλλογής και την ενίσχυση των δήμων που επενδύουν στην ανακύκλωση.
Η Ελλάδα δεν πρωτοτυπεί στην επιβολή τέλους ταφής, καθώς το μέτρο αυτό εφαρμόζεται εδώ και χρόνια στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με στοιχεία της ΡΑΑΕΥ, 22 από τις 27 χώρες της Ε.Ε. έχουν ενεργό τέλος ταφής, με μέσο όρο 40-45 ευρώ ανά τόνο. Στο Βέλγιο, η χρέωση κυμαίνεται μεταξύ 59 και 107 ευρώ, ενώ στην Ιταλία το ποσό διαμορφώνεται από 5,17 έως 26 ευρώ, ανάλογα με τις επιδόσεις κάθε δήμου. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το τέλος κυμαίνεται από 3,15 έως 98 λίρες ανά τόνο.
Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των χωρών είναι ότι το τέλος ταφής δεν είναι ενιαίο, αλλά προσαρμόζεται δυναμικά ώστε να επιβραβεύει την ανακύκλωση και να αποθαρρύνει την ταφή. Αντίθετα, στην Ελλάδα, η εφαρμογή του τέλους ταφής παρέμεινε ατελής και άνιση. Πολλοί δήμοι δεν έχουν ενσωματώσει το πραγματικό κόστος στους προϋπολογισμούς τους, ενώ υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι πολίτες επιβαρύνονται υπερβολικά, χωρίς να βλέπουν ουσιαστικά οφέλη σε επίπεδο διαχείρισης αποβλήτων.
Η πρόταση της ΡΑΑΕΥ: Κλιμακωτό τέλος ταφής και νέα οικονομικά κίνητρα
Για να διορθώσει αυτές τις στρεβλώσεις, η ΡΑΑΕΥ επεξεργάζεται ένα νέο, πιο δίκαιο σύστημα χρεώσεων. Ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Αραβώσης εξήγησε ότι το νέο τέλος θα συνδέεται άμεσα με την απόδοση κάθε δήμου και ΦΟΔΣΑ, δημιουργώντας κίνητρα για ανακύκλωση και αντικίνητρα για την ανεπεξέργαστη ταφή. «Δεν μπορούμε να έχουμε ένα σταθερό και άκαμπτο τέλος ταφής. Όποιος αυξάνει τα ποσοστά ανακύκλωσης θα πρέπει να επωφελείται από χαμηλότερες χρεώσεις, ενώ αντίθετα, η ανεπεξέργαστη ταφή αποβλήτων θα πρέπει να επιβαρύνεται περισσότερο», τόνισε ο κ. Αραβώσης.
Το νέο σύστημα θα περιλαμβάνει τέσσερις βασικές αρχές:
- Διαφοροποίηση ανάλογα με την επεξεργασία των αποβλήτων – Τα απόβλητα που έχουν υποστεί κάποια μορφή επεξεργασίας θα επιβαρύνονται λιγότερο από τα ανεπεξέργαστα.
- Κίνητρα για την ανακύκλωση – Οι δήμοι και οι ΦΟΔΣΑ που επιτυγχάνουν υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης θα έχουν μειωμένες χρεώσεις.
- Ανταποδοτικότητα για τους πολίτες – Οι δημότες θα καταβάλλουν δημοτικά τέλη που θα αντανακλούν το πραγματικό κόστος διαχείρισης των αποβλήτων.
- Οικονομική βιωσιμότητα των ΦΟΔΣΑ – Η νέα τιμολογιακή πολιτική θα διαμορφωθεί με βάση την κοστολόγηση των υπηρεσιών των ΦΟΔΣΑ, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι φορείς λειτουργούν αποδοτικά και βιώσιμα.
Στην ίδια κατεύθυνση, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) θέτει το Τέλος Ταφής στο επίκεντρο της χρηματοδότησης για τη μεταρρύθμιση των ΦΟΔΣΑ και την ενίσχυση των δήμων. Ο Μανώλης Γραφάκος τόνισε ότι το 85% του Τέλους Ταφής θα διατεθεί για τη στήριξη των Οριστικών Σχεδίων Χωριστής Συλλογής και θα διανεμηθεί με βάση τις επιδόσεις κάθε φορέα. «Το Τέλος Ταφής πλέον αξιοποιείται σωστά. Δεν θα εμπλέκονται οι ΦΟΔΣΑ στη διαχείρισή του, αλλά οι πόροι θα πηγαίνουν απευθείας στον ΕΟΑΝ. Η διαφορά είναι ότι πλέον οι δήμοι που ανακυκλώνουν περισσότερο, θα πληρώνουν λιγότερα, ενώ όσοι δεν συμμορφώνονται, θα επιβαρύνονται», δήλωσε ο κ. Γραφάκος.
Τους επόμενους μήνες, η ΡΑΑΕΥ θα ολοκληρώσει τη μελέτη της και θα παρουσιάσει το νέο μοντέλο τιμολόγησης, το οποίο θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση πριν τη θεσμοθέτησή του από την κυβέρνηση. Ο στόχος είναι να ενσωματωθούν τα νέα δεδομένα στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας, ώστε το 2026 να βρει την Ελλάδα με ένα σύστημα που θα συνδέει τις χρεώσεις με τις επιδόσεις στην ανακύκλωση.
Διαβάστε ακόμη
