«Τα παθητικά κτίρια καταναλώνουν έως και έξι φορές λιγότερη ενέργεια από ένα αντίστοιχο κτίριο κατηγορίας Α+ κατά ΚΕΝΑΚ (Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων), γεγονός που τα καθιστά αρωγούς στην προσπάθεια καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής. «Η αγορά των παθητικών κτιρίων δείχνει ανοδικές τάσεις, όπως και ο όλος ο κατασκευαστικός κλάδος μετά από μία μακρά περίοδο στασιμότητας», σημείωσε στο energygame.gr ο πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Παθητικού Κτιρίου, Στέφανος Παλλαντζάς. Αυτή η θέση συνάδει με τους νέους κανόνες για τα ενεργειακά αποδοτικά κτίρια που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο πλαίσιο της «Πράσινης Συμφωνίας», που προβλέπουν ότι όλα τα νέα κτίρια στην ΕΕ θα πρέπει να έχουν μηδενικές εκπομπές άνθρακα από το 2030.

Από το 2030 όλα τα νέα κτίρια θα πρέπει να καταγράφουν μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ενώ η αντίστοιχη προθεσμία για τα νέα κτίρια που στεγάζουν ή ανήκουν σε δημόσιες αρχές ορίζεται για το 2028. Τα κράτη μέλη θα μπορούν να λαμβάνουν υπόψη κατά πόσο ένα κτίριο συμβάλλει στην υπερθέρμανση του πλανήτη σε όλη τη διάρκεια ζωής του, συνυπολογίζοντας όλα τα δομικά προϊόντα που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του, από την παραγωγή μέχρι και την απόρριψή τους. Όσον αφορά τις κατοικίες, τα κράτη μέλη οφείλουν να θεσπίσουν μέτρα για να μειώσουν τη μέση κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας κατά τουλάχιστον 16% μέχρι το 2030 και κατά τουλάχιστον 20 22% μέχρι το 2035. Σύμφωνα με τη νέα οδηγία, οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να θεσπίσουν ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης και να εξασφαλίσουν ότι έως το 2030 θα ανακαινιστεί το 16% και έως το 2033 το 26% των μη οικιστικών κτιρίων με τη χειρότερη ενεργειακή απόδοση. Μέχρι το 2030 όλες οι καινούργιες κατοικίες θα πρέπει να είναι εξοπλισμένες με τεχνολογίες συλλογής ηλιακής ενέργειας. Το ίδιο θα ισχύει και για τα δημόσια και μη οικιστικά κτίρια, αλλά μόνο εφόσον κάτι τέτοιο είναι τεχνικά και οικονομικά εφικτό, ανάλογα και με το μέγεθος του κάθε κτιρίου.

Οι βασικές αρχές του παθητικού κτιρίου είναι η μόνωση, τα κουφώματα, οι θερμογέφυρες, η αεροστεγανότητα και ο μηχανικός αερισμός με ανάκτηση θερμότητας. Ένα Παθητικό Κτίριο χρησιμοποιεί έως και 90% λιγότερη ενέργεια για θέρμανση και ψύξη από τα συμβατικά κτίρια της Κεντρικής Ευρώπης, με αποτέλεσμα να απαιτείται λιγότερο από 1,5 λίτρο πετρελαίου ή 1,5 κυβικό μέτρο φυσικού αερίου το χρόνο, για τη θέρμανση ενός τετραγωνικού μέτρου κατοικήσιμου χώρου. Εξαιρετικά μεγάλη οικονομία, όμως, επιτυγχάνεται και στις θερμότερες περιοχές, όπου τα κτίρια χρειάζονται ψύξη. Ο περιορισμός της χρήσης ενέργειας οδηγεί σε περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, και έτσι το Παθητικό Κτίριο είναι μια πραγματικά αειφόρος επιλογή σε σχέση με τις συμβατικές κατασκευές. Επίσης, στα παθητικά κτίρια γίνονται έλεγχοι και μετρήσεις πριν την παράδοση του κτιρίου, ενώ πολλές φορές οι μετρήσεις συνεχίζονται για τα επόμενα δύο χρόνια. «Στατιστικά είμαστε συν, πλην 10% από αυτό που έχουμε σχεδιάσει», αναφέρει ο κ. Παλλαντζάς.

Οι ανακαινίσεις και αναβαθμίσεις πολυκατοικιών στην Ελλάδα είναι ελάχιστες. «Το project στον Ταύρο έρχεται να ανατρέψει αυτή την αίσθηση». Η ανακαίνιση είναι πιο δύσκολη σε σχέση με το να σχεδιάσεις το παθητικό κτίριο a priori, ωστόσο είναι τεχνικά εφικτό». Η εργατική πολυκατοικία στον Ταύρο, η οποία ανακαινίστηκε ενεργειακά και μετατράπηκε στο λεγόμενο «παθητικό κτίριο έχει ενεργειακή εξοικονόμηση που υπερβαίνει το 90% με δυνατότητα παραγωγής και της δικής της ενέργειας. Θα λειτουργεί συνεχώς μεταξύ 20 και 25 °C. Η αναβάθμιση του εν λόγω κτιρίου στην οδό Πειραιώς 211 εντάσσεται στο πρότυπο έργο «Tavros Project», ενώ απέκτησε σάρκα και οστά μέσω της υποστήριξης από το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου (ΕΙΠΑΚ), τη Greenpeace και τον Δήμο Μοσχάτου – Ταύρου και τους εθελοντές που συνέβαλαν στο έργο. Στόχος είναι να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ενοίκων της πολυκατοικίας μέσω του δεύτερου πιλοτικού έργου ενεργειακής αναβάθμισης Passivistas. «Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι είναι τεχνικά εφικτό και ένα κτίριο μπορεί να παράγει περισσότερο απ’ όσο καταναλώνει», σημειώνουν άνθρωποι με γνώση του θέματος.

Οι προκλήσεις

Σύμφωνα με τον κ. Παλλαντζά υπάρχουν προκλήσεις γύρω από το εν λόγω εγχείρημα, ωστόσο δεν πρέπει να λειτουργούν ανασταλτικά. Πρώτον, πολλοί μηχανικοί δεν είναι εξειδικευμένοι πάνω στο κομμάτι της ανακαίνισης και της ενεργειακής εξοικονόμησης. Ο μηχανικός πρέπει να γνωρίζει πώς θα σχεδιάσει τη μελέτη για το παθητικό κτίριο, ειδάλλως θα είμαστε διαρκώς μάρτυρες ενός φαινομένου κατά το οποίο η αγορά θα γεμίζει με πράσινα κτίρια τα οποία δεν θα είναι στημένα με βάση τις αρχές της ενεργειακής εξοικονόμησης. «Υπάρχει ένα κρίσιμο ζήτημα που ταλανίζει την εν λόγω αγορά, και αφορά την γνώση των μηχανικών γύρω από το σχεδιασμό ενός κτιρίου με γνώμονα την εξοικονόμηση. «Τα ενεργειακά κτίρια δεν πρέπει να σχεδιάζονται στα χαρτιά. Το κομμάτι της ανακαίνισης βρίθει προβλημάτων», σημειώνει. Δεύτερον, ο ΚΕΝΑΚ έχει γεράσει, αφού είναι ένας κανονισμός ο οποίος σχεδιάστηκε για να βγάζει τις ελάχιστες απαιτήσεις για έκδοση οικοδομικής άδειας Β και σήμερα δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα κτίρια ΝΖΕΒ. «Όταν σχεδιάστηκε, σχεδιάστηκε με ταχύτητα και δεν υπήρχε η κατάλληλη εκπαίδευση και τεχνογνωσία γύρω από το ζήτημα».

Την ίδια ώρα, χρειάζεται να ανοίξει η αγορά των ESCO’s (εταιρείες καθετοποιημένων ενεργειακών υπηρεσιών). Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΕΙΠΑΚ θα έπρεπε οι ESCOs να μελετούν τα κτίρια, να κάνουν μία σύμβαση ενεργειακών υπηρεσιών και να χρηματοδοτούν την ενεργειακή αναβάθμιση του έργου. Ωστόσο, το εγχείρημα δεν προχωρά με τον επιθυμητό ρυθμό. «Τα προγράμματα Εξοικονομώ, έχουν μεν συμβάλλει στην ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων, αλλά είναι πιλοτικά. Ως εκ τούτου, δεν μπορούν να καλύψουν όλο το φάσμα των κτιρίων. Η αγορά δεν είναι ακόμα ώριμη, ωστόσο γίνονται βήματα προόδου».

Πριν λίγες ημέρες υπενθυμίζεται ότι οκτώ δήμοι του Λεκανοπεδίου της Αθήνας ρίχνονται στη μάχη διεκδίκηση φθηνής καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας κυρίως από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Με πρωτοβουλία του δημάρχου Αθηναίων κ. Χάρη Δούκα, οκτώ δήμοι, Αθηναίων, Αιγάλεω, Βύρωνα, Ζωγράφου, Καλλιθέας, το Μοσχάτου -Ταύρου, τον Παπάγου – Χολαργού και Νέας Ιωνίας συνέστησαν την «Αθηναϊκή Ενεργειακή Συμμαχία». Το ΕΙΠΑΚ θα βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με την «Αθηναϊκή Ενεργειακή Συμμαχία». Αυτές οι ενέργειες δίνουν ένα τέμπο στην αγορά.

Σύμφωνα με ανθρώπους της αγοράς, όταν ο σχεδιασμός γίνεται εξ’ αρχής σε ένα κτίριο είναι πιο εύκολο να βγουν τα σχέδια και να μετατραπεί σε παθητικό κτίριο. «Υπάρχει πρόβλεψη ακόμα και για τη θέση του ήλιου». Ένα υπάρχον κτίριο μπορεί να μετατραπεί σε παθητικό απλά πρέπει με αυτά που έχεις να αντλήσεις ενέργεια στο έπακρο. «Και η ενεργειακή απόσβεση είναι εξαιρετικά σημαντική. Μία μονοκατοικία 150 τ.μ. κόστισε για να μετατραπεί σε παθητικό κτίριο 50.000 ευρώ. Το κόστος σε σχέση με ένα συμβατικό κτίριο δεν διαφέρει σημαντικά. Το επιπρόσθετο κόστος αφορά την μελέτη που χρειάζεται να εκπονήσουν εξειδικευμένοι και έμπειροι μηχανικοί», σημειώνουν πηγές της αγοράς. Εξάλλου, όπως σημείωσε και ο κ. Στέφανος Παλλαντζάς «δωρεάν είναι μόνο η ενέργεια που δεν καταναλώνουμε».