Ο κύβος ερρίφθη. Οι κορυφαίοι επιστήμονες για το κλίμα μίλησαν: Αν θέλουμε να αποφύγουμε τις καταστροφικές συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη, πρέπει να καταφέρουμε να «αφαιρέσουμε» διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Ακόμη και αν η ηλιακή και η αιολική ενέργεια αντικαταστήσουν σε μεγάλο βαθμό τα ορυκτά καύσιμα, η διατήρηση των θερμοκρασιών σε χαμηλά επίπεδα θα απαιτήσει τη δέσμευση μεγάλων ποσοτήτων εκπομπών CO2 που εκπέμπονται από δραστηριότητες που είναι δύσκολο να απαλλαγούν από τον άνθρακα, όπως η παραγωγή τσιμέντου. Σύμφωνα με το Bloomberg, σήμερα, τα έργα που προσφέρονται γι’ αυτούς τους σκοπούς απέχουν παρασάγγας από την προσέγγιση αυτών των στόχων. Και ο χρόνος τελειώνει. Οι τεχνολογίες δέσμευσης άνθρακα είναι τώρα πιο επιτακτικές από ποτέ.
1. Πόση δέσμευση άνθρακα χρειάζεται ο πλανήτης;
Ο κόσμος πρέπει να δεσμεύει περίπου 1 γιγατόνο CO₂ ετησίως έως το 2030 για να είναι σε καλό δρόμο και να επιτύχει καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα καταφέρει να περιορίσει την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας σε 1,5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα επίπεδα των μέσων του 19ου αιώνα, εκτιμά ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας. Αυτό είναι 26 φορές μεγαλύτερο από αυτό που αφαιρείται ετησίως τώρα. Και είναι τρεις φορές μεγαλύτερο από αυτό που θα αποτυπωνόταν εάν όλα τα έργα που σχεδιάζονται τώρα ή βρίσκονται υπό κατασκευή λειτουργήσουν μέχρι το 2030. Αυτά εμπίπτουν σε δύο κύριες κατηγορίες: δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα και άμεση δέσμευση αέρα.
2. Τι είναι η δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα (CCS);
Σκεφτείτε μια ηλεκτρική σκούπα τοποθετημένη πάνω από ένα φουγάρο. Η τεχνολογία CCS περιλαμβάνει τη συλλογή CO₂ που εκπέμπεται από μια μεγάλη πηγή ρύπανσης – ένα εργοστάσιο ή μία βιομηχανική εγκατάσταση που καίει ορυκτά καύσιμα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, – και στη συνέχεια το στέλνει για χρήση αλλού ή για αποθήκευση. Η τεχνολογία χρονολογείται από τη δεκαετία του 1970, όταν οι πετρελαϊκές εταιρείες στις ΗΠΑ συνειδητοποίησαν ότι ωθώντας το CO₂ σε γερασμένα πηγάδια θα μπορούσαν να αποσπάσουν λίγο επιπλέον πετρέλαιο, με τον άνθρακα να παραμένει παγιδευμένος στον περιβάλλοντα βράχο. Στη δεκαετία του 1990, καθώς το κλίμα έγινε περισσότερο δημόσια ανησυχία, ο νορβηγικός πετρελαϊκός γίγαντας Equinor ASA άρχισε να αποθηκεύει CO₂ σε αλατούχες δεξαμενές, ώστε να αποφύγει την καταβολή φόρου άνθρακα. Έκτοτε, η CCS έχει συζητηθεί ως ένας τρόπος περιορισμού των ζημιών που προκαλούνται από τα ορυκτά καύσιμα χωρίς να χρειάζεται να τα εγκαταλείψουμε.
3. Ποια είναι η πρόκληση για την CCS;
Είναι μία δαπανηρή διαδικασία. Σε αντίθεση με την ηλιακή ενέργεια, η οποία έχει φτάσει σε μαζική κλίμακα, η CCS απαιτεί ειδική μηχανική σχεδόν οπουδήποτε έχει δοκιμαστεί. Από το 2010, δεκάδες έργα έχουν μπει στο ράφι επειδή η τεχνολογία ήταν πολύ ακριβή. Μετά από σχεδόν 50 χρόνια εμπορικής χρήσης και επενδύσεις άνω των 83 δισεκατομμυρίων δολαρίων από κυβερνήσεις και εταιρείες, υπάρχουν μόνο περίπου 40 εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας που διαθέτουν CCS. Συνολικά, αυτές δεσμεύουν περίπου 45 εκατομμύρια τόνους άνθρακα ετησίως ή περίπου το 0,1% των παγκόσμιων εκπομπών. Η CCS αντιτίθεται επίσης από πολλούς ακτιβιστές για το κλίμα, οι οποίοι λένε ότι οι εταιρείες ενέργειας χρησιμοποιούν την προοπτική της CCS για να επιβραδύνουν τη μετάβαση σε μια οικονομία αποκλειστικά ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
4. Τι ισχύει για την CCS;
Μερικά σκληρά μαθηματικά κλίματος. Δεδομένου ότι ορισμένες κρίσιμες βιομηχανίες, όπως η παραγωγή χάλυβα και τσιμέντου, βασίζονται σε χημικές διεργασίες με βάση τον άνθρακα ή σε θερμοκρασίες που είναι δύσκολο να επιτευχθούν εκτός από την καύση άνθρακα, οι επιστήμονες του κλίματος και πολλές κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και επενδυτές έχουν καταλήξει να υποθέτουν ότι η CCS θα είναι αναπόφευκτο μέρος της μηδενικής κατανάλωσης.
5. Τι γίνεται για την προώθηση της δέσμευσης άνθρακα;
Ένας νόμος των ΗΠΑ του 2022 που στοχεύει σε μεγάλο βαθμό στην προώθηση της παραγωγής καθαρής ενέργειας αύξησε την έκπτωση φόρου για έργα CCS σε 85 δολάρια ανά τόνο άνθρακα από 50 δολάρια. Αυτό είναι ένα επίπεδο που οι υποστηρικτές της CCS ελπίζουν ότι θα οδηγήσει στην κατασκευή εγκαταστάσεων δέσμευσης σε βιομηχανίες όπως η ενέργεια, το τσιμέντο, ο χάλυβας και τα πετροχημικά. Η Stripe, η Google, η JPMorgan και η McKinsey είναι μεταξύ των μελών του Frontier, ενός έργου που οργανώνει την εκ των προτέρων αγορά πιστώσεων αφαίρεσης άνθρακα από νεοσύστατες εταιρείες.
Η Ελλάδα έχει αποφασίσει να μην μείνει πίσω στην κούρσα της δέσμευσης και αποθήκευσης CO2. Μάλιστα το 2024 αναμένεται να είναι κομβική χρονιά για το project Prinos CCS της Energean και την ανάπτυξη της υπόγειας αποθήκης CO2 στον Πρίνο. Το έργο έχει τεθεί σε προτεραιότητα τόσο από την ελληνική κυβέρνηση, όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση και μέσα στο τρέχον έτος θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μία σειρά από σημαντικά βήματα προετοιμασίας της επένδυσης. Βήματα τα οποία θα πρέπει να γίνουν στους προβλεπόμενους χρόνους, με δεδομένο ότι η υποδομή πρόκειται να λάβει επιδότηση 150 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF). Ο πρωταρχικός στόχος είναι να ξεκινήσει να λειτουργεί στις αρχές του 2026.
