Η πρόσβαση στο δίκτυο είναι το πιο κρίσιμο εμπόδιο απέναντι στην ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Ο τομέας της ηλεκτρικής ενέργειας απαιτεί έναν «αρχιτεκτονικό σχεδιασμό» που θα προωθήσει ένα διασυνδεδεμένο έξυπνο δίκτυο μεταφοράς ενέργειας. Σύμφωνα με έκθεση της Wind Europe πάνω από 500 GW αιολικής ισχύος περιμένουν στην ουρά, για να συνδεθούν με το ευρωπαϊκό δίκτυο ενέργειας. Αυτή η καθυστέρηση είναι αφενός απόρροια του κορεσμένου δικτύου της Ευρώπης και αφετέρου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον ανεπαρκή σχεδιασμό, αλλά και τις πολύπλοκες διαδικασίες αδειοδότησης. Ως αποτέλεσμα η Γηραιά Ήπειρος έρχεται αντιμέτωπη με φαινόμενα περικοπών ενέργειας.
Η σημερινή χωρητικότητα του δικτύου δεν μπορεί να απορροφήσει νέες ΑΠΕ γεγονός που εντείνει την ανάγκη για επέκταση ή εκσυγχρονισμό του. Η έκθεση κάνει ιδιαίτερη μνεία στην Ελλάδα τονίζοντας πως η χώρα μας υπερφόρτωσε το δίκτυό της λόγω της αυξημένης εισαγωγής φωτοβολταϊκών, γεγονός που δημιούργησε ανισορροπία στο δίκτυο. Ως αποτέλεσμα η χώρα συνειδητοποίησε πως δεν έχουμε τα δίκτυα που χρειαζόμαστε για να «σηκώσουμε» όλη αυτή την ενέργεια. Μάλιστα αναφέρει πως παρά το γεγονός ότι η χωρητικότητα του δικτύου θα μπορούσε να φιλοξενήσει ένα πιο ισορροπημένο μείγμα αιολικής και ηλιακής ενέργειας, η υψηλή παραγωγή από φωτοβολταϊκά τις ηλιόλουστες ώρες εμποδίζει την ενσωμάτωση περισσότερων αιολικών πάρκων. Η εικόνα αυτή εντοπίζεται και σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ρουμανία και η Ισπανία. Η Γαλλία που βρίσκεται σε συμπληγάδες αδειοδοτικών κωλυμάτων και καθυστερήσεων σύνδεσης με το δίκτυο αποδίδει τα προβλήματα στην αργή κατασκευή υποσταθμών υψηλής τάσης σε διάφορες περιοχές. Αντίστοιχα, στην Κροατία, οι καθυστερήσεις οφείλονται στην ανάγκη κατασκευής νέας γραμμής 400 kV μεταξύ της Δαλματίας και της υπόλοιπης χώρας.
Για να ικανοποιηθούν οι επερχόμενες ανάγκες και η σημαντική αύξηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας από τα φωτοβολταϊκά πάνελ σε ταράτσες, τις αντλίες θερμότητας, τα ηλεκτρικά οχήματα προς φόρτιση, την αύξησης της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και την αυξανόμενης παραγωγής υδρογόνου, υπάρχει επείγουσα ανάγκη εκσυγχρονισμού του υφιστάμενου ευρωπαϊκού δικτύου το οποίο έχει ηλικία πάνω από 40 έτη, με ταυτόχρονη ανάπτυξη νέων δυναμικών. Αυτή μπορεί να είναι μια αρκετά μακρά διαδικασία με ορισμένες από τις επενδύσεις να χρειάζονται έως και οκτώ χρόνια πριν τεθούν σε λειτουργία. Όπως επισημαίνει η Bank of America (BofA), σύμφωνα με την ΕΕ, απαιτούνται επενδύσεις 584 δισ. ευρώ έως το 2030 για να διπλασιαστεί η διασυνοριακή δραστηριότητα. Ως αποτέλεσμα, και ως μέρος της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ, ψηφίστηκε ένα Σχέδιο Δράσης τον Νοέμβριο του 2023 «για την αντιμετώπιση των κύριων προκλήσεων όσον αφορά την επέκταση, την ψηφιοποίηση και την καλύτερη χρήση των δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ». Συνολικά, αυτό αποτελεί μέρος του ευρύτερου προγράμματος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU. Η ΕΕ θέλει να αυξήσει την ισχύ της αιολικής ενέργειας από 220 GW σήμερα σε 425 GW έως το 2030 και 1.300 GW έως το 2050. Ο άνεμος είναι το κλειδί για την ενεργειακή ασφάλεια, την προσιτή ηλεκτρική ενέργεια και τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα.
Η έκθεση προτείνει στις χώρες της Ευρώπης καλύτερο φιλτράρισμα. Να φιλτράρουν ή να μην δίνουν προτεραιότητα σε κερδοσκοπικά έργα που έχουν συμπεριληφθεί στον κατάλογο χωρίς να είναι επαρκώς ώριμα ή βιώσιμα για ανάπτυξη. Επίσης, μεταξύ ώριμων και βιώσιμων έργων, να δίνεται προτεραιότητα στην αξιολόγηση της σύνδεσης με το δίκτυο για εκείνα που πληρούν καλύτερα τα στρατηγικά κριτήρια ή τα κριτήρια ολοκλήρωσης του συστήματος. Όσον αφορά «το φιλτράρισμα», πολλές χώρες όπως η Γαλλία, η Ελλάδα και η Ρουμανία έχουν αυστηρά κριτήρια εισόδου στη λίστα αναμονής. Τα έργα πρέπει να παρέχουν αποδείξεις ότι το έργο έχει ήδη επιτύχει βασικά ορόσημα, εξασφαλίζοντας άλλες βασικές άδειες καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας αδειοδότησης. Σε άλλες χώρες, όπως η Κροατία, αυτή η απόδειξη απαιτείται αργότερα, όταν το έργο πρόκειται να συνδεθεί. Αυτό δεν είναι χρήσιμο όταν πρόκειται για τη δυναμική διαχείριση της λίστας όσον αφορά την ωριμότητα του έργου. Ορισμένες χώρες, όπως η Ρουμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, ζητούν την καταβολή σημαντικού τέλους αίτησης από τον κύριο του έργου για την προκαταρκτική αξιολόγηση της σύνδεσης με το δίκτυο (μεταξύ 10-100 χιλιάδων ευρώ στη Ρουμανία ανάλογα με τη δυναμικότητα του έργου και 60 χιλιάδων ευρώ στο Ηνωμένο Βασίλειο για όλα τα έργα). Σε άλλες χώρες, όπως η Σουηδία, αυτή η προκαταρκτική αξιολόγηση είναι δωρεάν. Πολλές χώρες απαιτούν και οικονομικές δεσμεύσεις, όπως τραπεζικές εγγυήσεις ότι το έργο θα αναπτυχθεί για τον διαχειριστή του συστήματος για τη δέσμευση δυναμικότητας δικτύου. Αυτό συμβαίνει στην Ελλάδα, την Ιταλία, τη Ρουμανία και την Ισπανία. Η ιδέα είναι ότι ο κύριος του έργου θα χάσει αυτά τα χρήματα (για παράδειγμα στη Ρουμανία 10% του συνολικού τέλους σύνδεσης κατά μέσο όρο, στην Ελλάδα περίπου 20 ευρώ/MW εγκατεστημένης ισχύος) εάν το έργο δεν χρησιμοποιεί τη δεσμευμένη χωρητικότητα δικτύου.
Η Ευρώπη είναι ώρα να εστιάσει στην τεχνολογία για να προχωρήσει η πράσινη μετάβαση, επείγει η ψηφιοποίηση των δικτύων. Η ΕΕ έχει ορίσει δεκάδες τέτοια έργα υποδομών δικτύου στο έδαφος χωρών της ΕΕ, στα οποία δίνει προτεραιότητα για αδειοδότηση και εφαρμογή. Επίσης στα σκαριά βρίσκονται και υπεράκτια τέτοια έργα. Όλα αυτά γίνονται στα πλαίσια του προγράμματος δημιουργίας υποδομών για τη διασύνδεση της Ευρώπης, με την ονομασία Connecting Europe Facility, με στόχο να προχωρήσει με πιο γοργούς ρυθμούς η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί ως το 2030. Όμως χρειάζεται να βιαστεί. Τα νέα δίκτυα θα συνεισφέρουν σημαντικά στην εξισορρόπηση μεταφοράς μεγάλων και επαρκών ποσοτήτων ενέργειας ανάμεσα σε χώρες και περιοχές που παράγουν ενέργεια από διαφορετικές ανανεώσιμες πηγές. Τέτοια έργα περιλαμβάνουν την ανάπτυξη νέων δικτύων τόσο στη Δυτική όσο και την Ανατολική Ευρώπη. Στα δυτικά, η ΕΕ θέλει να δώσει προτεραιότητα σε έργα υποδομής για μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας όπως αυτό που θα συνδέει την Beariz στη βορειοδυτική Ισπανία με τη Fonte Fria στην Πορτογαλία, σύμφωνα με στοιχεία του Reuters. Ειδικά στις χώρες αυτές οι διεργασίες προχωρούν με τη διαδικασία του επείγοντος επειδή η ανάπτυξη φωτοβολταϊκών κυρίως πάρκων προχωρά με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Επίσης, σύμφωνα με το Reuters υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για τέτοια δίκτυα που θα διασχίζουν τα Πυρηναία Όρη και θα ενώνουν Γαλλία με Ισπανία. Επίσης υπάρχει ενδιαφέρον για αρκετές τέτοιες γραμμές που θα συνδέουν και τη Γερμανία. Επίσης υπάρχει ενδιαφέρον για έργα όπως είναι η ανάπτυξη της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας με Κύπρο και Ισραήλ, μέσω υποθαλάσσιας γραμμής μεταφοράς. Με τον τρόπο αυτό θα μπορεί να εισάγεται από τα ανατολικά της ΕΕ ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγεται εκτός Ευρώπης. Επίσης υπό εξέλιξη βρίσκεται έργο και για ηλεκτρική διασύνδεση της Σικελίας με την Τυνησία.
Τα διασυνοριακά αυτά δίκτυα εκτιμάται ότι θα μειώσουν τα κόστη παραγωγής ενέργειας στην ΕΕ κατά 9 δισ. ευρώ το χρόνο. Στόχος είναι να αυξηθεί έως το 2025 μέσα στην ΕΕ η διασυνοριακή μεταφορά ηλεκτρικού ρεύματος κατά 23 γιγαβάτ (GW), από 93 GW που είναι σήμερα. Μέχρι το 2030 στόχος είναι να αυξηθεί η ισχύς αυτής κατά επιπλέον 64 GW, σύμφωνα με την ΕΕ. Μόνο η Ισπανία, έχει ανεβάσει το στόχο της να αυξήσει έως το 2030 την παραγωγή ενέργειας από τον ήλιο από τα 39 στα 76 GW, δείχνουν τα στοιχεία του Reuters. Οι επενδύσεις στα δίκτυα είναι ένα ακανθώδες ζήτημα, που άπτεται της ενεργειακής ασφάλεια;. Ως επακόλουθο είναι σημαντικό να ανοίγει ο κύκλος συζητήσεων γύρω από αυτά τα θέματα τόσο σε εθνικό, όσο και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Όσο μεγαλύτερες είναι οι μελλοντικές χρηματοδοτήσεις από τα ευρωπαϊκά ταμεία, τόσο μικρότερο κόστος θα επωμιστούν οι καταναλωτές. Σε ένα σενάριο net zero, ο αναμενόμενος εξηλεκτρισμός θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των λογαριασμών ρεύματος σχεδόν κατά 50% το 2050, αναφέρει η μελέτη.
Διαβάστε ακόμη
