Η πτώση στη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας σε συνδυασμό με την υψηλή διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας θέτουν νέες προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες στην αγορά. Η καθιέρωση μιας νέας ζώνης χρέωσης με χαμηλότερες τιμές είναι μια επιλογή που μπορεί να αποβεί προς όφελος των καταναλωτών και των προμηθευτών, να συμβάλει στην ομαλοποίηση της σταθερότητας του συστήματος, ενώ ταυτόχρονα θα διευκολύνει την επίτευξη των εθνικών στόχων για την προώθηση της καθαρής ενέργειας και τη θωράκιση της ενεργειακής ασφάλειας της χώρας.

Στελέχη της αγοράς ενέργειας επισημαίνουν πως το σημερινό θερινό νυχτερινό τιμολόγιο, που καθιερώθηκε σε μια εποχή με διαφορετικά προφίλ κατανάλωσης και άλλο προφίλ στην ηλεκτροπαραγωγή, ενθαρρύνει τη ζήτηση σε ώρες που δεν συμβαδίζουν με τις πραγματικές ανάγκες, καθώς οι αιχμές της ζήτησης στις βραδινές ώρες το καλοκαίρι συναντώνται κατά κύριο λόγο πριν τις 23:00. Αντίθετα, το ζητούμενο σήμερα είναι να αυξάνεται η ζήτηση στη διάρκεια της ημέρας όταν υπάρχει περίσσεια πράσινης ενέργειας από φωτοβολταϊκά. Έτσι θα ισορροπήσει και η τιμή στη χονδρική αγορά και θα περιοριστούν οι περικοπές μονάδων ΑΠΕ στις οποίες προχωρούν οι Διαχειριστές.

To 2023 η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα, δηλαδή την ηπειρωτική χώρα, τμήμα της Κρήτης και των Κυκλάδων, υποχώρησε στις 49.478 γιγαβατώρες (GWh), έναντι 50.688 GWh το 2022. Πρόκειται για το χαμηλότερο επίπεδο από το 2003, χωρίς να συμπεριλάβουμε την κατανάλωση από την Κρήτη (περί τις 700 GWh με το μικρό καλώδιο) και νησιά των Κυκλάδων που τότε δεν ήταν συνδεδεμένα με το ηπειρωτικό σύστημα.

Η μείωση της ζήτησης είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων και δεν συνδέεται μόνο με τις υψηλές τιμές του ρεύματος, καθώς είναι ένα φαινόμενο που συναντάται και σε χώρες με πολύ μεγαλύτερο κατά κεφαλήν εισόδημα και χαμηλότερο κόστος ενέργειας σε σύγκριση με την Ελλάδα. Η πρόοδος στην εξοικονόμηση ενέργειας στις κατοικίες με τα προγράμματα Εξοικονομώ, η μαζική χρήση λαμπτήρων τύπου LED, η αλλαγή των ενεργοβόρων συσκευών με νέες πιο αποδοτικές, η αντικατάσταση των ηλεκτρικών με ηλιακούς θερμοσίφωνες, έχουν οδηγήσει σε χαμηλότερες καταναλώσεις.

Όλα τα παραπάνω συμβαίνουν σε ένα περιβάλλον υψηλής διείσδυσης των ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα, που αυξάνουν την προσφορά φθηνής ηλεκτρικής ενέργειας στο σύστημα. Αυτή, όμως η ενέργεια πάει χαμένη σε όλο και μεγαλύτερες ποσότητες, καθώς δεν μπορεί να απορροφηθεί από την υφιστάμενη ζήτηση. Το αποτέλεσμα είναι οι αυξημένες περικοπές στην έγχυση ηλεκτρικής ενέργειας στο δίκτυο από τις ΑΠΕ, περικοπές που αναμένεται να αυξηθούν κοντά στο 45% με τη νέα νομοθετική ρύθμιση που θα παρουσιάσει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας τις επόμενες μέρες. Στους μόνιμους περιορισμούς θα πρέπει να προστεθεί και η σημαντική αύξηση των εντολών περιορισμού – αποσύνδεσης σταθμών ΑΠΕ που θα δίνουν οι Διαχειριστές κατά τις περιόδους χαμηλών φορτίων και υψηλής παραγωγής ΑΠΕ.

Μεταφορά της κατανάλωσης εντός της ημέρας

Από τα μέσα Μαρτίου έως τα μέσα Οκτωβρίου σταδιακά αυξάνεται και κορυφώνεται η αύξηση της παραγωγής ενέργειας από τα φωτοβολταϊκά συστήματα. Στην αρχή αυτής της περιόδου η παραγωγή αυξάνεται από τις 11:00 έως τις 15:00 και αργότερα από τις 10:00 έως τις 16:00.

Εάν δοθούν κίνητρα, δηλαδή χαμηλότερες τιμές χρέωσης, στους καταναλωτές για μεταφορά της κατανάλωσης εντός των ωρών 11:00 – 15:00 κατά τη διάρκεια της περιόδου Μαρτίου – Οκτωβρίου, θα υπάρχουν πολλαπλά οφέλη και για την αγορά, καθώς η αυξημένη παραγωγή ενέργειας από τις ΑΠΕ δεν θα περικόπτεται, δηλαδή δεν θα πηγαίνει χαμένη.

Ο ενεργειακός σχεδιασμός της χώρας, στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης, αποσκοπεί στην αυξημένη διείσδυση της καθαρής ενέργειας και τη μείωση της εξάρτησης της χώρας από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτό το σχεδιασμό το παραγωγικό μοντέλο και η συμπεριφορά των καταναλωτών, ώστε να μπορούν όλοι να απολαύσουν τα πλεονεκτήματα της φθηνής καθαρής ενέργειας.

Ένα νέο τιμολόγιο με φθηνότερη χρέωση

Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θεόδωρος Σκυλακάκης, προώθησε με επιτυχία τα νέα χρωματιστά τιμολόγια, ενώ θα προχωρήσει σε αλλαγές στη σχετική Υπουργική Απόφαση, ώστε να συμπεριληφθούν στα σταθερά τιμολόγια και νέα προϊόντα χαμηλότερης διάρκειας από τους 12 μήνες.

Αυτό που θα έπρεπε να εξετάσει ο κ. Σκυλακάκης είναι και η εισαγωγή ενός νέου τιμολογίου στην αγορά που προσομοιάζει με το νυχτερινό τιμολόγιο αλλά θα έχει διαφορετική χρονική διάρκεια σε σχέση με το υφιστάμενο, Εναλλακτικά, η νέα ζώνη χρέωσης μπορεί να ενσωματωθεί στις υφιστάμενες κατηγορίες τιμολογίων. Εκτός από τις αναγκαίες αλλαγές -τεχνικού και μη χαρακτήρα- που πρέπει να γίνουν προς αυτή την κατεύθυνση, θα ήταν χρήσιμο να πραγματοποιηθεί και μια ευρεία καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών ώστε σταδιακά να μεταφέρουν την κατανάλωση τους, ειδικά τις πιο ενεργοβόρες χρήσεις, προς τις ώρες που υπάρχει αυξημένη προσφορά καθαρής ενέργειας.

Η τροποποίηση της συμπεριφοράς του καταναλωτή είναι μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την ομαλή διείσδυση των ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα της χώρας. Ταυτόχρονα, αποτελεί ένα ισχυρό «σήμα» – κίνητρο για επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια: Η μεταφορά της κατανάλωσης την ώρα που παράγεται η ενέργεια από ΑΠΕ αποτελεί μια ιδανική συνθήκη για τους επενδυτές με αλυσιδωτές ευνοϊκές επιπτώσεις, καθώς θα εντείνεται η πίεση στους προμηθευτές να προσφέρουν χαμηλότερες τιμές στους καταναλωτές.

Αυτές οι αλλαγές είναι δυνατόν -και αναγκαίο- να γίνουν και πριν προχωρήσει η εγκατάσταση των έξυπνων μετρητών. Για παράδειγμα, σύμφωνα με ορισμένες πηγές, ο ΔΕΔΔΗΕ θα μπορούσε τον Μάρτιο να αλλάξει τη ρύθμιση για το νυχτερινό τιμολόγιο και να προσθέσει μια δεύτερη ζώνη χρέωσης. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, άμεσα μπορούν να δεχθούν τη νέα ζώνη χρέωσης περίπου 1,4 εκατ. μετρητές που συνδέονται στη Χαμηλή Τάση.

Το κενό στο θερινό νυχτερινό τιμολόγιο

Σήμερα, το νυχτερινό τιμολόγιο χωρίζεται σε δύο περιόδους: Το χειμερινό ωράριο από την 1η Νοεμβρίου έως τις 30 Απριλίου (ώρες 02:00 – 08:00 και 15:00 – 17:00 για το διασυνδεδεμένο σύστημα και 02:00 – 08:00 και 15:30 – 1730 για την υπόλοιπη χώρα) και το θερινό ωράριο από τις 23:00 έως τις 07:00.

Tο πρόβλημα με το νυχτερινό τιμολόγιο είναι ότι εφαρμόστηκε για να εξυπηρετήσει την αδιάλειπτη λειτουργία των λιγνιτικών εργοστασίων και πλέον, κατά ορισμένες πηγές, αποτελεί αντικίνητρο για τη σωστή χρήση του συστήματος. Σήμερα, ελάχιστοι προμηθευτές προσφέρουν γενικά νυχτερινό τιμολόγιο, καθώς, μεταξύ άλλων, η εκκαθάριση των προμηθευτών στη Χαμηλή Τάση γίνεται με βάση άκαμπτες και όχι τις πραγματικές καμπύλες φορτίου.

Η καθιέρωση μιας ανάλογης ζώνης χρέωσης ευνοεί και τους προμηθευτές, καθώς θα έχουν μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους, αφού οι τιμές σε αυτές τις ώρες της ημέρας στη χονδρική αγορά είναι αρκετά χαμηλότερες – έως και μηδενικές αρκετές φορές- ενώ μετά το απόγευμα και την απόσυρση των φωτοβολταϊκών οι τιμές ανεβαίνουν.

Η εφαρμογή αυτής της ζώνης χρέωσης το συντομότερο δυνατόν θα συμβάλει στην καλύτερη διαχείριση τυχόν φαινόμενων συμφόρησης στα δίκτυα, ενώ θα προετοιμάσει τους καταναλωτές για τη νέα εποχή των έξυπνων μετρητών που θα ξεκινήσει σε μερικά χρόνια. Μαζί με την παράλληλη ανάπτυξη των συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας θα συμβάλει καθοριστικά στην ομαλή ενσωμάτωση των ΑΠΕ χωρίς να οδηγεί σε αύξηση του κόστους λειτουργίας της αγοράς και συνεπώς σε νέες επιβαρύνσεις για τους καταναλωτές.

Σημειώνεται ότι από πέρυσι ο Σύνδεσμος των προμηθευτών (ΕΣΠΕΝ) έχει προτείνει να συμπληρωθεί το νυχτερινό τιμολόγιο κατά τη θερινή περίοδο από ζώνη μεσημβρινής χρέωσης.