Διπλασιάστηκε μέσα σε ένα χρόνο η τιμή του φυσικού αερίου στην Ευρώπη, καθώς από τα 27 ευρώ/MWh τον Φεβρουάριο του 2024 βρίσκεται πλέον πάνω από τα 55 ευρώ. Πρόκειται για υψηλό διετίας που προκαλεί σοβαρές ανησυχίες στην ενεργειακή αγορά, καθώς η αύξηση αυτή δεν είναι μόνο αποτέλεσμα συγκυριακών παραγόντων, αλλά οφείλεται σε έναν συνδυασμό δομικών προβλημάτων που επηρεάζουν την προσφορά και τη ζήτηση. Οι πιέσεις που προκαλεί αυτή η εκτόξευση τιμών γίνονται αισθητές σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις και βιομηχανίες, εντείνοντας τη συζήτηση για την ανάγκη άμεσης αντίδρασης από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη, ώστε να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις της κρίσης.

Η αύξηση των τιμών αποδίδεται σε μια σειρά παραγόντων, με σημαντικότερο όλων την αλλαγή στη γεωπολιτική δυναμική της ενεργειακής αγοράς. Η διακοπή των ροών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας την 1η Ιανουαρίου 2025 αποτέλεσε καίριο πλήγμα στην ευρωπαϊκή προμήθεια ενέργειας. Η σύμβαση διαμετακόμισης ανάμεσα σε Ρωσία και Ουκρανία έληξε χωρίς ανανέωση, γεγονός που άφησε κενό στην αγορά, καθώς η Ρωσία αποτελούσε ιστορικά έναν από τους βασικούς προμηθευτές της Ευρώπης. Χωρίς επαρκείς εναλλακτικές, η Ευρώπη αναγκάστηκε να στραφεί σε άλλες πηγές προμήθειας, κυρίως στη Νορβηγία και το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), όπου όμως οι αυξημένες ανάγκες οδήγησαν σε σημαντική άνοδο των τιμών.

Η κατάσταση επιδεινώνεται από τις χαμηλές θερμοκρασίες που επικράτησαν το φετινό χειμώνα, αυξάνοντας κατακόρυφα τη ζήτηση για θέρμανση. Καθώς περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες χρειάζονται μεγαλύτερες ποσότητες φυσικού αερίου για να ανταποκριθούν στις ανάγκες θέρμανσης των κατοίκων τους, τα αποθέματα μειώνονται με ταχύτερο ρυθμό από το αναμενόμενο. Ήδη από το 2021, τα ευρωπαϊκά αποθέματα έχουν καταγράψει σημαντικές μειώσεις λόγω της αυξημένης κατανάλωσης, και η τρέχουσα κατάσταση επιτείνει τους φόβους για τη δυνατότητα της Ευρώπης να ανταποκριθεί στις ενεργειακές της ανάγκες.

Παράλληλα, τεχνικά προβλήματα και περιορισμοί στην προσφορά επιβαρύνουν περαιτέρω την κατάσταση. Στη Νορβηγία, η οποία έχει αναδειχθεί σε βασική προμηθεύτρια της ευρωπαϊκής αγοράς μετά τη διακοπή ροής ρωσικού φυσικού αερίου, σημειώθηκαν βλάβες σε τρεις εγκαταστάσεις εξόρυξης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής και της ροής φυσικού αερίου κατά περίπου 5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ημερησίως, πλήττοντας την προσφορά και αυξάνοντας την πίεση στην αγορά. Με τη Νορβηγία να είναι πλέον υπεύθυνη για την κάλυψη μεγάλου μέρους των ευρωπαϊκών αναγκών, κάθε διαταραχή στην παραγωγή της έχει άμεσες συνέπειες στις τιμές.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αντιλαμβανόμενη τη σοβαρότητα της κατάστασης, εξετάζει τη λήψη άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης. Στο επίκεντρο της στρατηγικής της Ε.Ε. βρίσκεται ένα σχέδιο δράσης που αναμένεται να παρουσιαστεί στα τέλη του μήνα και να περιλαμβάνει σημαντικές παρεμβάσεις για τη μείωση του ενεργειακού κόστους. Στόχος είναι η ανακούφιση των καταναλωτών, η ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και η σταδιακή απεξάρτηση από το φυσικό αέριο, μέσα από μια πολυεπίπεδη προσέγγιση που συνδυάζει βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα.

Στο πλαίσιο αυτό, η Ε.Ε. δίνει έμφαση στην ενίσχυση της διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που μπορούν να προσφέρουν μια πιο βιώσιμη και οικονομική λύση. Παράλληλα, προωθείται η εγκατάσταση σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι μπορούν να διασφαλίσουν τη σταθερότητα της τροφοδοσίας, καθώς και η ενίσχυση των διασυνδέσεων μεταξύ των κρατών-μελών, ώστε να βελτιωθεί η κατανομή των ενεργειακών πόρων. Στόχος είναι η διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών και η μείωση της εξάρτησης από το φυσικό αέριο, που παραμένει κομβικό για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.

Επιπλέον, εξετάζεται η δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής πλατφόρμας για την αγορά Συμβάσεων Αγοράς Ενέργειας (PPAs), με σκοπό την ενίσχυση της διαφάνειας και την αποτελεσματικότερη λειτουργία της αγοράς. Μέσω αυτής της πλατφόρμας, η Ε.Ε. φιλοδοξεί να προωθήσει συμφωνίες προμήθειας ενέργειας σε πιο σταθερές και προσιτές τιμές, ενισχύοντας την ενεργειακή αυτονομία των κρατών-μελών.

Η ενεργειακή κρίση αποτελεί μια πρόκληση με πολλαπλές διαστάσεις, που απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Καθώς οι τιμές συνεχίζουν να βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα, η πίεση για την εφαρμογή αποτελεσματικών λύσεων αυξάνεται. Το ενεργειακό μέλλον της Ευρώπης εξαρτάται πλέον από τη δυνατότητα της Ένωσης να ανταποκριθεί σε αυτή την κρίση με αποφασιστικότητα, αξιοποιώντας όλες τις διαθέσιμες δυνατότητες για τη διασφάλιση της ενεργειακής της ασφάλειας και τη μείωση του κόστους για τους καταναλωτές.