Νέο έτος, νέα εποχή στις σχέσεις της Ρωσίας με την Ευρώπη, καθώς έληξε χθες η συμφωνία της κρατικής ενεργειακής εταιρείας Gazprom με την ουκρανική Naftogaz για διαμετακόμιση φυσικού αερίου με αποδέκτες τα ευρωπαϊκά κράτη. Και τώρα τι; Ποιοι θα επηρεαστούν από αυτήν την εξέλιξη και ποιοι όχι; Ποιοι αναμένεται να κερδίσουν;
Η συμφωνία της Gazprom με τη Naftogaz είχε υπογραφεί στα τέλη του 2019 και ίσχυε για πέντε χρόνια. Βάσει αυτής, στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας θα κατευθύνονταν 65 bcm το 2020 και 40 bcm κάθε χρόνο από το 2021 έως το 2024. Ωστόσο, η έναρξη του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας στις αρχές του 2022 άλλαξε τα δεδομένα. Από την αρχή του πολέμου έγινε φανερό πως η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει το φυσικό αέριο ως μοχλό πίεσης απέναντι στην Ευρώπη και έτσι μείωσε δραστικά την ποσότητα φυσικού αερίου που προμήθευε την ΕΕ. Ενδεικτικά, το 2023 η ΕΕ έλαβε μόλις 14,65 bcm ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας, αντί για 40 bcm όπως είχε συμφωνηθεί, ενώ, όσον αφορά το 2024, μέχρι την 1η Δεκεμβρίου η Ένωση είχε λάβει μόλις 13,7 bcm.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με πρόσφατη αξιολόγησή της είχε κάνει ξεκάθαρο πως η ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ δεν θα αντιμετωπίσει ιδιαίτερο πρόβλημα από τη λήξη της συμφωνίας. Εξάλλου, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, το ρωσικό αέριο που μεταφέρθηκε στην ΕΕ μέσω Ουκρανίας το 2023 αποτέλεσε μόλις το 4,437% της συνολικής κατανάλωσής της. Ωστόσο η λήξη της συμφωνίας θα έχει σημαντική επίδραση σε κάποια συγκεκριμένα κράτη, κυρίως της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Οι χαμένοι
Τα κράτη μέλη της ΕΕ που θα αντιμετωπίσουν μεγαλύτερο πρόβλημα από τη λήξη της συμφωνίας είναι η Σλοβακία, η Ουγγαρία και η Αυστρία. Αυτές οι χώρες ποτέ δεν κατάφεραν, ίσως και δεν επιδίωξαν σοβαρά, να απεξαρτηθούν από το ρωσικό αέριο μέσω Ουκρανίας, το οποίο αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο ποσοστό της συνολικής τους κατανάλωσης. Η λήξη της συμφωνίας δεν σημαίνει πως δεν θα έχουν πρόσβαση πλέον σε φυσικό αέριο. Ωστόσο, σημαίνει πως θα πρέπει να το πληρώνουν πολύ πιο ακριβά απ’ ότι πριν. Ο λόγος για αυτό είναι πως πλέον θα προμηθεύονται φυσικό αέριο είτε μέσω των τερματικών σταθμών LNG των ευρωπαϊκών κρατών, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, είτε θα προμηθεύονται ρωσικό αέριο μέσω του αγωγού TurkStream που περνάει από την Τουρκία. Συνεπώς, όταν απ’ την αρχή της αλυσίδας μεταφοράς φυσικού αερίου βρίσκεσαι ξαφνικά στο τέλος της, καλείσαι να το πληρώσεις ακριβά.
Στους χαμένους ασφαλώς βρίσκεται και η Μολδαβία, η οποία δεν είναι κράτος μέλος της ΕΕ, αλλά πληρώνει και αυτή «το μάρμαρο» από την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί. Η Gazprom έχει ανακοινώσει πως θα διακόψει τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς τη Μολδαβία από την 1η Ιανουαρίου λόγω ανεξόφλητων χρεών της χώρας της Ανατολικής Ευρώπης προς την εταιρεία. Η Ρωσία παρέχει στη Μολδαβία περίπου 2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, το οποίο, μέσω της Ουκρανίας, εισέρχεται στη φιλορωσική, αποσχισθείσα από τη Μολδαβία, περιοχή της Υπερδνειστερίας. Εκεί το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας που πωλείται στις περιοχές της Μολδαβίας που ελέγχονται από την επίσημη κυβέρνηση του κράτους. Η Ρωσία έχει δηλώσει πως η Μολδαβία πρέπει να εξοφλήσει το χρέος της που απορρέει από προηγούμενες προμήθειες φυσικού αερίου και ανέρχεται σε 709 εκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, η ίδια η Μολδαβία έχει υπολογίσει το χρέος της σε 8,6 εκατομμύρια δολάρια.
Η Επιτροπή αναφέρει στην αξιολόγησή της πως, εκτός από την περιοχή της Υπερδνειστερίας, η Μολδαβία δεν εισάγει ρωσικό φυσικό αέριο και χρησιμοποιεί επίσης τις αποθηκευτικές εγκαταστάσεις φυσικού αερίου της Ουκρανίας. Ωστόσο, τονίζεται πως η περιοχή της Υπερδνειστερίας εξαρτάται πλήρως από το ρωσικό φυσικό αέριο που μεταφέρεται μέσω της Ουκρανίας. Επιπλέον, οι ποσότητες ρωσικού φυσικού αερίου που κατευθύνονται προς την Υπερδνειστερία τροφοδοτούν τον σταθμό παραγωγής ενέργειας MGRES στην περιοχή, «από τον οποίο η Μολδαβία εξαρτάται για την κάλυψη του μεγαλύτερου μέρους των αναγκών της σε ηλεκτρική ενέργεια». Η Υπερδνειστερία και η Μολδαβία έχουν κηρύξει ήδη κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Ως προς την Ουκρανία, δεν αναμένεται να αντιμετωπίσει μεγάλο πρόβλημα από τη λήξη της συμφωνίας, εκτός από τα χρήματα που θα χάσει από τις δραστηριότητες διαμετακόμισης. Ωστόσο, τα χρήματα που θα χάσει η Ρωσία από τη διακοπή των εξαγωγών είναι περισσότερα και σε αυτό το χρονικό σημείο αυτό είναι που έχει μεγαλύτερη σημασία.
Οι κερδισμένοι
Στους κερδισμένους της υπόθεσης είναι οι προμηθευτές LNG της ΕΕ, οι οποίοι θα καλύψουν πιθανότατα το έδαφος που θα αφήσει η Ρωσία. Ανάμεσα σε αυτούς τους προμηθευτές, ξεχωρίζουν οι ΗΠΑ και το Κατάρ. Στους κερδισμένους είναι και οι χώρες που διαθέτουν τερματικούς σταθμούς LNG και θα έχουν ρόλο διαμετακόμισης φυσικού αερίου, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και η χώρα μας. Η Ελλάδα, μέσω του εγχειρήματος του Κάθετου Διαδρόμου, δηλαδή της διασύνδεσης και επέκτασης των υποδομών φυσικού αερίου από τη χώρα μας έως και την Ουκρανία, μπορεί να αναδειχθεί και να δώσει λύσεις στην τοπική κρίση που μπορεί να δημιουργηθεί στη Μολδαβία ή σε άλλο κοντινό κράτος, λόγω της λήξης της συμφωνίας μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, στέλνοντας ποσότητες LNG και μειώνοντας τις επιπτώσεις από τη διακοπή των ροών ρωσικού αερίου μέσω των ουκρανικών αγωγών.
Διαβάστε ακόμη
