Κυρίαρχη θέση στη νέα γεωπολιτική σκακιέρα επιδιώκει να εξασφαλίσει η Τουρκία, με αφετηρία τις εξελίξεις στη Συρία. Η Άγκυρα βιάζεται να πετύχει τετελεσμένα μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ και επαναφέρει ζωηρά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τον υπό σχεδιασμό αγωγό φυσικού αερίου Κατάρ – Τουρκίας. Το έργο που η Τουρκία επιδιώκει να υλοποιήσει – εφόσον προχωρήσει – θα ενισχύσει το ενεργειακό της χαρτοφυλάκιο, ισχυροποιώντας τον ρόλο της στην ευρύτερη περιοχή. Στην εξίσωση της συζήτησης μπαίνει όμως και το Κατάρ. Το κρίσιμο ερώτημα που ανακύπτει είναι αν η επένδυση στον συγκεκριμένο αγωγό παραμένει συμφέρουσα, εξεταζόμενη υπό το πρίσμα καθαρά τεχνοοικονομικών κριτηρίων. Πάντως, ανεξάρτητα από την τύχη του αγωγού το Κατάρ κατέχει την τρίτη μεγαλύτερη αποδεδειγμένη ποσότητα αποθεμάτων φυσικού αερίου παγκοσμίως, μετά τη Ρωσία και το Ιράν, με ετήσια παραγωγική ικανότητα που ανέρχεται στα 175,7 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm), αντιπροσωπεύοντας το 4,8% της παγκόσμιας παραγωγής.
Ο αγωγός, μήκους 1.500 χιλιομέτρων, θα ξεκινά από το Κατάρ, διασχίζοντας τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία και τη Συρία, για να καταλήξει στην Τουρκία, στην πόλη Γκαζιαντέπ. Από εκεί, παρακάμπτοντας την Ελλάδα, θα κατευθύνεται προς την Ευρώπη μέσω Βουλγαρίας. Σύμφωνα με τη Yeni Safak, «εάν υλοποιηθεί αυτός ο αγωγός φυσικού αερίου, με προβλεπόμενη χωρητικότητα τουλάχιστον 30 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ετησίως, θα αποτελέσει καθοριστικό βήμα για την επίτευξη του στόχου της Τουρκίας να καταστεί ενεργειακός κόμβος στην περιοχή. Το Κατάρ, εξάλλου, διαθέτει τα τρίτα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου παγκοσμίως, που υπολογίζονται σε 25 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα». Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας, Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, δήλωσε πρόσφατα ότι η υλοποίηση του αγωγού θα μπορούσε να καταστεί εφικτή, εφόσον η Συρία επιτύχει εδαφική ακεραιότητα και σταθερότητα.
Σημειώνεται πως η ιδέα για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου Κατάρ-Τουρκίας πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, με στόχο τη μεταφορά φυσικού αερίου από το κοίτασμα South Pars/North Dome, το οποίο μοιράζονται το Ιράν και το Κατάρ, προς την Ευρώπη. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε τη διέλευση του αγωγού μέσω Σαουδικής Αραβίας, Ιορδανίας, Συρίας και Τουρκίας, με τελικό προορισμό τη Βουλγαρία, ενώ μια εναλλακτική διαδρομή περιλάμβανε τη διέλευση από το Κουβέιτ και το Ιράκ αντί της Ιορδανίας και της Συρίας.
Παρά το εκτιμώμενο κόστος των 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το έργο δεν προχώρησε λόγω της άρνησης της Συρίας να παραχωρήσει δικαίωμα διέλευσης, καθώς προτίμησε να υποστηρίξει ένα ανταγωνιστικό σχέδιο αγωγού Ιράν-Ιράκ-Συρίας, εξυπηρετώντας τα στρατηγικά συμφέροντα της Ρωσίας, κύριου προμηθευτή φυσικού αερίου της Ευρώπης εκείνη την περίοδο. Η στάση της Συρίας εκτιμάται ότι συνέβαλε στην εμπλοκή του Κατάρ στον εμφύλιο πόλεμο της χώρας, ενώ η υποστήριξη της Μόσχας στο σχέδιο Ιράν-Ιράκ-Συρίας ενίσχυσε τη γεωπολιτική αντιπαράθεση. Σήμερα, η αναβίωση της πρότασης για τον αγωγό Κατάρ-Τουρκίας αποτελεί ένα κρίσιμο γεωπολιτικό ζήτημα, με πιθανές επιπτώσεις στις ισορροπίες ισχύος στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο.
Μπαϊρακτάρ: Ξανά στην ημερήσια διάταξη ο αγωγός
«Το έργο του αγωγού φυσικού αερίου Κατάρ-Τουρκίας θα είναι ξανά στην ημερήσια διάταξη μετά τη νέα κατάσταση στη Συρία», δήλωσε ο Υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ. «Με μια Συρία που έχει επιτύχει την ακεραιότητα και τη σταθερότητά της, αυτός ο αγωγός θα είναι ασφαλής. Ως εκ τούτου, ελπίζουμε ότι θα είναι έτσι, αυτή είναι η επιθυμία μας», τόνισε ο Μπαϊρακτάρ. Η Τουρκία αυτό που επιθυμεί είναι πέραν από διαμετακομιστής ενέργειας να αναβαθμιστεί σε προμηθευτή. Υπογραμμίζοντας τις στενές σχέσεις μεταξύ του νέου συριακού καθεστώτος και της Άγκυρας, ο Αλ Τζολανί, σε συνέντευξή του στην τουρκική εφημερίδα «Yeni Safak», δήλωσε: «Θα υπάρξουν στρατηγικές σχέσεις. Η Τουρκία έχει πολλές προτεραιότητες στην ανοικοδόμηση του νέου συριακού κράτους. Παράλληλα, θα αναπτυχθούν αμοιβαίες εμπορικές σχέσεις. Εμπιστευόμαστε την Τουρκία όσον αφορά τη μεταφορά της εμπειρίας της στην οικονομική ανάπτυξη της Συρίας».
Ο γεωπολιτικός αντίκτυπος
Εφόσον ο αγωγός προχωρήσει η Τουρκία θα αποκτήσει έναν ακόμη ενεργειακό διάδρομο, ενισχύοντας τη στρατηγική της θέση και τον ρόλο της ως κύριου κόμβου μεταφοράς φυσικού αερίου. Αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να της προσφέρει σημαντικά διαπραγματευτικά πλεονεκτήματα στις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, ενώ παράλληλα θα ενισχύσει τις φιλοδοξίες της για ένταξη στην ΕΕ. Από την πλευρά του, το Κατάρ θα διαφοροποιήσει τις εξαγωγές του, μειώνοντας την εξάρτησή του από θαλάσσιες οδούς που είναι ευάλωτες σε γεωπολιτικές εντάσεις. Ο αγωγός αυτός θα του επιτρέψει να παρακάμψει κρίσιμα σημεία, όπως το Στενό του Ορμούζ και τη Διώρυγα του Σουέζ, εξασφαλίζοντας σταθερότερη πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, από την άλλη, θα μπορούσε να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό και το αμερικανικό φυσικό αέριο, ενισχύοντας την ενεργειακή της ασφάλεια και πιθανώς μειώνοντας τις τιμές ενέργειας. Ωστόσο, η αυξημένη εξάρτηση από την Τουρκία ως ενεργειακό κόμβο ενδέχεται να τονώσει τη γεωπολιτική ισχύ της Άγκυρας, δημιουργώντας κινδύνους για την ΕΕ, καθιστώντας τον αγωγό ένα «δίκοπο μαχαίρι» με οφέλη αλλά και προκλήσεις. Τα σχέδια της Άγκυρας, τα οποία φαίνεται να περιλαμβάνουν την ανάδειξη της Συρίας, με τα αποδεδειγμένα ενεργειακά αποθέματά της που ξεπερνούν τα 2,5 δισεκατομμύρια ισοδύναμα βαρέλια πετρελαίου, σε τουρκικό ενεργειακό προτεκτοράτο, προκαλούν ανησυχία. Ο Ενεργειακός Αναλυτής και Πρόεδρος του ΙΕΝΕ, Κωστής Σταμπολής, επισημαίνει ότι η Τουρκία, αποκτώντας προνομιακή πρόσβαση στα κοιτάσματα της Συρίας, θα μπορούσε να αναβαθμιστεί από διαμετακομιστή σε βασικό προμηθευτή ενέργειας και, ενδεχομένως, εξαγωγέα LNG στην Ανατολική Μεσόγειο, εφόσον ευοδωθούν οι φιλοδοξίες της.
Αυτή η προοπτική ενδέχεται να δημιουργήσει σοβαρές προκλήσεις για την Ελλάδα, η οποία επιδιώκει να καθιερωθεί ως προμηθευτής αερίου στους Βόρειους γείτονές της μέσω του Κάθετου Διαδρόμου (Vertical Corridor). Ο διάδρομος αυτός βασίζεται στις υφιστάμενες εγκαταστάσεις FSRU της Gastrade στην Αλεξανδρούπολη, που ήδη λειτουργεί, καθώς και στις προγραμματισμένες εγκαταστάσεις της Helleniq Energy στη Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με τον κ. Σταμπολή, η αυξανόμενη επιρροή της Τουρκίας στην περιοχή μπορεί να περιπλέξει τις ελληνικές προσπάθειες για ενεργειακή κυριαρχία.
Η κατασκευή του αγωγού ενδέχεται επίσης να αναδιαμορφώσει τις ενεργειακές εμπορικές οδούς, ενισχύοντας τη συνεργασία μεταξύ των χωρών του Κόλπου, της Τουρκίας και της Ευρώπης. Η Τουρκία θα αποκομίσει σημαντικά έσοδα από τα τέλη διέλευσης, ενώ το Κατάρ θα μειώσει τα κόστη μεταφοράς του φυσικού αερίου, καθιστώντας τον αγωγό μια πιο οικονομική λύση συγκριτικά με τη μεταφορά μέσω δεξαμενόπλοιων.
Οι προκλήσεις
Πάντως, το έργο αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις. Η κατασκευή ενός διασυνοριακού αγωγού στη Μέση Ανατολή εμπλέκεται σε σύνθετες γεωπολιτικές και οικονομικές δυσκολίες. Η αστάθεια στην περιοχή, οι εδαφικές διαφορές και η παρέμβαση ξένων δυνάμεων δημιουργούν ένα εύθραυστο περιβάλλον που καθιστά την υλοποίηση του έργου εξαιρετικά δύσκολη. Επιπλέον, η διπλωματική ρήξη μεταξύ Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας, που οδήγησε σε διακοπή διπλωματικών σχέσεων και κλείσιμο συνόρων, παραμένει ένα εμπόδιο για την ολοκλήρωση του έργου.
Τέλος, οι τεχνολογικές εξελίξεις στο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) έχουν καταστήσει το LNG μια πιο ευέλικτη και ελκυστική λύση για τις παγκόσμιες αγορές φυσικού αερίου, επιτρέποντας την πρόσβαση σε αγορές υψηλών τιμών, όπως η Ανατολική Ασία. Αυτό θέτει υπό αμφισβήτηση την οικονομική βιωσιμότητα ενός τέτοιου αγωγού, με δεδομένες τις εναλλακτικές που ήδη υπάρχουν.
Διαβάστε ακόμη
