Αν και η ΕΕ επιθυμεί να ανεξαρτητοποιηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο, οι εισαγωγές από τη Ρωσία αυξάνονται και πάλι. Αυτό προκύπτει από στοιχεία του ινστιτούτου ανάλυσης ICIS, τα οποία έχει στη διάθεσή της η Handelsblatt. Σύμφωνα με τα στοιχεία, η ΕΕ εισήγαγε περίπου 30% περισσότερο φυσικό αέριο από τη Ρωσία τον Μάιο του 2024 από ό,τι τον Σεπτέμβριο του 2022.
Σε σύγκριση με την περίοδο πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία είναι ακόμη χαμηλές: Ενώ η ΕΕ εισήγαγε περίπου 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα από τη Ρωσία τον Μάιο του 2021, ο αριθμός αυτός ήταν μόλις 4,8 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα τον Μάιο του 2024. Σε σύγκριση με τα 3,7 δισεκατομμύρια τον Σεπτέμβριο του 2022, ωστόσο, αυτό εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική -και κυρίως σταθερή- αύξηση.
Τα πρώτα κράτη της ΕΕ αμφισβητούν ήδη τα έργα με τα οποία η Ευρώπη ήθελε πραγματικά να διαφοροποιήσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου. Για παράδειγμα, ένας από τους πολλούς προγραμματισμένους τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Ελλάδα δεν πρόκειται τώρα τελικά να υλοποιηθεί. Η χώρα καλύπτει πλέον πάνω από το 60% της κατανάλωσης φυσικού αερίου με προμήθειες από τη Ρωσία.
Οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου στις χώρες της ΕΕ είναι άκρως πολιτικές. Εξάλλου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τονίζει επανειλημμένα πόσο σκληρά εργάζεται για να καταστήσει την ΕΕ ακόμη λιγότερο εξαρτημένη από τη Ρωσία, ώστε να μην γεμίσει περαιτέρω το πολεμικό ταμείο της χώρας.
Η ΕΕ ανακοίνωσε πρόσφατα συμφωνία σχετικά με τη 14η δέσμη κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν χαρακτήρισε την πρωτοβουλία ως «σκληρό πακέτο μέτρων» στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης X και έγραψε: «Αυτό θα στερήσει από τη Ρωσία περαιτέρω έσοδα από τον ενεργειακό τομέα».
Ωστόσο, αυξάνονται οι αμφιβολίες σχετικά με το αν τα σχέδια της ΕΕ θα λειτουργήσουν πραγματικά. Ακόμα και σύμφωνα με πολιτικούς του συνασπισμού των φωτεινών σηματοδοτών, τα μέτρα δεν είναι αρκετά.
«Ξοδεύουμε πολλά δισεκατομμύρια ευρώ δημόσιου χρήματος για μια πολυδάπανη υποδομή εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου για να γίνουμε ανεξάρτητοι από το ρωσικό φυσικό αέριο», δήλωσε στη Handelsblatt ο Φελίξ Μπαναζάκ (Felix Banaszak), μέλος της Bundestag από το κόμμα των Πρασίνων. «Παρ’ όλα αυτά, οι εισαγωγές από τη Ρωσία αυξάνονται και η Ευρώπη βάζει χρήματα στο πολεμικό ταμείο του Πούτιν. Αυτό δεν πάει μαζί». Η Γερμανία πρέπει να κάνει εκστρατεία για συνεκτικές κυρώσεις κατά του ρωσικού φυσικού αερίου, πρόσθεσε.
Ο Μίκαελ Κρούζε (Michael Kruse), εκπρόσωπος για την ενεργειακή πολιτική του FDP στην Bundestag, έχει παρόμοια άποψη. «Όσο περισσότερο φυσικό αέριο μεταφέρει ο Πούτιν στην Ευρώπη, τόσο μεγαλύτερες είναι οι δυνατότητες εκβιασμού του», δήλωσε στη Handelsblatt.
Έτσι συντίθενται οι αυξανόμενες ρωσικές εισαγωγές φυσικού αερίου
Μια ανάλυση των στοιχείων της δεξαμενής σκέψης Bruegel των Βρυξελλών δείχνει ότι το φυσικό αέριο από τη Ρωσία φθάνει στην Ευρώπη ουσιαστικά μέσω τριών οδών:
- Πρώτον, με τη μορφή υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) μέσω πλοίου.
- Δεύτερον, μέσω του αγωγού Turkstream, ο οποίος διέρχεται από τη Ρωσία μέσω της Μαύρης Θάλασσας στην Τουρκία.
- Τρίτον, μέσω ενός αγωγού που διέρχεται από την Ουκρανία στη Σλοβακία.
Την άνοιξη του τρέχοντος έτους έφτασε στην Ευρώπη περισσότερο ρωσικό αέριο και μέσω των τριών οδών από ό,τι τον Σεπτέμβριο του 2022, με τις εισαγωγές μέσω Turkstream να αυξάνονται ελάχιστα, ενώ οι ροές αερίου μέσω Ουκρανίας αυξήθηκαν κατά 12% και οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου αυξήθηκαν κατά σχεδόν 40%.
Το LNG είναι επίσης ο σημαντικότερος παράγοντας για την αύξηση των εισαγωγών από τη Ρωσία σε απόλυτους αριθμούς.
«Σε γενικές γραμμές, από το 2022 υπάρχει μια τάση για περισσότερες συναλλαγές υγροποιημένου φυσικού αερίου», λέει ο εμπειρογνώμονας σε θέματα ενέργειας Αντρέας Σρέντερ (Andreas Schröder) από την εταιρεία αναλύσεων ICIS. «Η Ρωσία επωφελείται από αυτή την τάση», σημειώνει ο ίδιος.
Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η Ρωσία ανέστειλε τις εξαγωγές φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Nord Stream 1 στη Βαλτική Θάλασσα και του πολωνικού αγωγού Yamal. Για να αναπληρώσουν τις χαμένες ποσότητες φυσικού αερίου, οι ευρωπαϊκές χώρες εισάγουν σημαντικά περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο με πλοία – όχι μόνο, αλλά και από τη Ρωσία.
Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν επεκτείνει σημαντικά τους τερματικούς σταθμούς τους για την παραλαβή υγροποιημένου φυσικού αερίου. Σύμφωνα με τη μη κυβερνητική οργάνωση Global Energy Monitor, οι δυνατότητες εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου στην ΕΕ αυξάνονται κατά 17% μόνο το 2023.
Επιπλέον, η τιμή συναλλάγματος για το LNG μειώθηκε και πάλι σημαντικά. Εν όψει μιας επικείμενης κρίσης φυσικού αερίου, έφτασε στο υψηλό ρεκόρ των 170 ευρώ ανά μεγαβατώρα φυσικού αερίου τον Αύγουστο του 2022. Τώρα κυμαίνεται και πάλι γύρω στα 30 ευρώ. Η ζήτηση για υγροποιημένο φυσικό αέριο έχει αυξηθεί ανάλογα.
Ωστόσο, οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου της ΕΕ από τη Ρωσία δεν έχουν αυξηθεί μόνο σε απόλυτους αλλά και σε σχετικούς όρους, όπως δείχνουν τα στοιχεία της ICIS. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, το μερίδιο του ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου στις συνολικές εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου της ΕΕ ήταν 11% τον Σεπτέμβριο του 2022 και στη συνέχεια αυξήθηκε σταδιακά σε λίγο κάτω από το 20%.
Από την άλλη πλευρά, το μερίδιο του LNG από τις ΗΠΑ έχει μειωθεί. Αν συνυπολογιστούν το LNG και το αέριο από αγωγούς, η ΕΕ εισήγαγε πρόσφατα περισσότερο αέριο από τη Ρωσία παρά από τις ΗΠΑ.
Η ΕΕ ματαιώνει έτσι τους δικούς της στόχους, σημειώνει το ίδιο δημοσίευμα. Ο Othmar Karas, πρώτος αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη νομοθετική περίοδο έως το 2024, δήλωσε στη Handelsblatt πως «ο ρωσικός επιθετικός πόλεμος στην Ουκρανία μας έδειξε πόσο εξαρτημένοι είμαστε από τη Ρωσία. Αυτή η εξάρτηση οδήγησε τον πληθωρισμό και διατάραξε τις αλυσίδες εφοδιασμού. Πρέπει να πάρουμε ένα μάθημα από αυτή την εξάρτηση».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μηδενίσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία έως το 2027, αυτός είναι ο πολιτικός στόχος. Ωστόσο, ο δρόμος προς αυτόν τον στόχο φαίνεται προς το παρόν ότι κάθε άλλο παρά εύκολος είναι.
Αυτό έχει σημασία για τη Ρωσία, επειδή το LNG συχνά παραδίδεται στην Ευρώπη από τη Σιβηρία με παγοθραυστικά. Μέχρι τώρα, μεταφορτώνεται εκεί σε κανονικά πλοία μεταφοράς φυσικού αερίου προκειμένου να καλύψει αποστάσεις προς πιο απομακρυσμένες περιοχές. Αυτό δεν θα είναι πλέον δυνατό στο μέλλον. Η Ρωσία επεξεργάζεται τώρα το δικό της τερματικό σταθμό μεταφόρτωσης στη ρωσική πόλη-λιμάνι του Μουρμάνσκ.
Ο ειδικός σε θέματα ενέργειας Σρέντερ από την ICIS λέει: «Είμαστε επιφυλακτικοί για την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων της ΕΕ». Μόνο το 1/4 των ρωσικών παραδόσεων υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Ευρώπη μεταφορτώνεται στην ΕΕ. Τα υπόλοιπα 3/4 καταναλώνονται στην ΕΕ. Ωστόσο, αυτό το μεγάλο ποσοστό δεν υπόκειται σε κυρώσεις.
Περαιτέρω περιορισμοί στις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου είναι δυνατόν να επιβληθούν για το αέριο από αγωγούς. Ωστόσο, η ΕΕ δυσκολεύεται και σε αυτό.
Το αέριο από αγωγούς ως παράγοντας εισαγωγής
Οι εισαγωγές μέσω του αγωγού της Ουκρανίας αντιπροσωπεύουν σημαντικό ποσοστό των προμηθειών φυσικού αερίου από τη Ρωσία στην ΕΕ. Κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, η ΕΕ εισήγαγε το 18% του φυσικού αερίου της από τη Ρωσία.
Χωρίς τις διελεύσεις μέσω της Ουκρανίας, το ποσοστό αυτό θα ήταν μόλις 13%, σύμφωνα με στοιχεία της δεξαμενής σκέψης Bruegel με έδρα τις Βρυξέλλες.
Η ροή φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας αναμένεται να σταματήσει στο τέλος του τρέχοντος έτους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τότε θα λήξει η σύμβαση μεταξύ της ρωσικής εταιρείας φυσικού αερίου Gazprom και του ουκρανικού προμηθευτή φυσικού αερίου Naftogaz. Κατά συνέπεια, δεν θα μπορεί να ρέει πλέον ρωσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας προς το παρόν και, ως εκ τούτου, δεν θα μπορεί να ρέει περαιτέρω αέριο προς τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, την Τσεχική Δημοκρατία ή την Αυστρία.
Ωστόσο, φαίνεται ότι οι ενδιαφερόμενες χώρες προσπαθούν να διατηρήσουν τις διελεύσεις από την Ουκρανία ακόμη και μετά το 2024. Σύμφωνα με τον Βάλτερ Μπολτζ (Walter Boltz), σύμβουλο ενέργειας της δικηγορικής εταιρείας Baker McKenzie, ο αυστριακός προμηθευτής ενέργειας OMV, για παράδειγμα, συμμετείχε αρχικά σε συνομιλίες με άλλες χώρες σχετικά με το μέλλον των διελεύσεων της Ουκρανίας.
Υπάρχει επίσης η ιδέα να διοχετεύεται στο μέλλον φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν μέσω της Ουκρανίας στην ΕΕ αντί για ρωσικό φυσικό αέριο. Σύμφωνα με τον Μπολτζ, ωστόσο, αυτό θα ήταν λάθος επισήμανση, καθώς το φυσικό αέριο θα πρέπει να διέρχεται από τη Ρωσία, όπως και να έχει. Μέρος του φυσικού αερίου που η Ρωσία δρομολογεί προς την ΕΕ είναι ήδη πιθανό να προέρχεται από το Αζερμπαϊτζάν. Επομένως, οι ροές φυσικού αερίου δεν θα άλλαζαν κατά πάσα πιθανότητα και η Ρωσία θα συνέχιζε να κερδίζει χρήματα.
Ο αντίκτυπος των εισαγωγών φυσικού αερίου στα ρωσικά έσοδα
Ο οργανισμός Centre for Research on Energy and Clean Air (CREA) παρακολουθεί πόσα χρήματα μεταφέρει η ΕΕ στη Ρωσία για τις συνεχείς εισαγωγές φυσικού αερίου. Τα στοιχεία του δείχνουν ότι το ποσό αυτό μειώθηκε απότομα μεταξύ του Σεπτεμβρίου 2022 και των μέσων του 2023. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι τιμές του φυσικού αερίου μειώθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Ωστόσο, τα έσοδα αυξάνονται τώρα και πάλι. Τον Μάιο του 2024 ανέρχονταν σε 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Συνολικά, οι ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου προς την ΕΕ έχουν ανέλθει σε περίπου 40 δισεκατομμύρια ευρώ από την έναρξη του πολέμου. Αυτό επιτρέπει στη Ρωσία να χρηματοδοτεί τις επιθέσεις στην Ουκρανία και να παρατείνει ακόμη περισσότερο τον πόλεμο εκεί.
Διαβάστε ακόμη
