Στο τραπέζι της νέας πολιτικής ηγεσίας της ΕΕ τίθεται εκτάκτως το ζήτημα της προμήθειας φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Και αυτό γιατί μία σύμβαση για την προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας λήγει στο τέλος του τρέχοντος έτους.
Η γερμανική κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκονται σε συνομιλίες με τα κράτη μέλη της ΕΕ που επηρεάζονται από τη διαμετακόμιση, δήλωσε το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομίας στη Handelsblatt. Εκπρόσωπος της Κομισιόν επιβεβαίωσε ότι συνεργάζεται με τα κράτη μέλη που επηρεάζονται από τη διαμετακόμιση.
Το θέμα είναι ευαίσθητο, καθώς δυόμισι χρόνια μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης εξακολουθούν να προμηθεύονται μεγάλο μέρος των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία.
Σύμφωνα με το αυστριακό υπουργείο Περιβάλλοντος, η Βιέννη προμηθεύτηκε την άνοιξη πάνω από το 80% των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Τσεχία εξακολουθούν επίσης να βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στο ρωσικό φυσικό αέριο.
Η ΕΕ διχάστηκε για τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία
Οι προμήθειες αυτές μπορεί να τελειώσουν σύντομα. Η σύμβαση μεταξύ της ρωσικής εταιρείας φυσικού αερίου Gazprom και του ουκρανικού προμηθευτή φυσικού αερίου Naftogaz λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2024. Μετά την ημερομηνία αυτή, θεωρητικά δεν θα μπορεί να ρέει πλέον ρωσικό φυσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας – και επομένως όχι προς τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, την Τσεχία ή την Αυστρία.
Η κατάσταση αποκαλύπτει μια θεμελιώδη σύγκρουση στην Ευρώπη. Η λήξη των συμφωνιών διαμετακόμισης θα ήταν μια ευκαιρία να μειωθεί η εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. Κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, η ΕΕ εισήγαγε το 18% του φυσικού αερίου της από τη Ρωσία. Χωρίς τις διαμετακομίσεις μέσω Ουκρανίας, το ποσοστό αυτό θα ήταν 13%, σύμφωνα με στοιχεία της δεξαμενής σκέψης Bruegel των Βρυξελλών.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ισχυροί υποστηρικτές των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία στις χώρες που εξακολουθούν να λαμβάνουν φυσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας. Αυξάνονται οι φόβοι ότι τμήματα της ΕΕ δεν διαπραγματεύονται επί του παρόντος καθόλου τον τερματισμό των διελεύσεων μέσω Ουκρανίας – αλλά μάλλον για τεχνάσματα με τα οποία μπορούν να συνεχίσουν τις διελεύσεις μεταμφιεσμένα.
Αν μιλήσει κανείς με εκπροσώπους της ΕΕ, το θέμα φαίνεται απλό: ο Ότμαρ Κάρας, Αυστριακός και πρώτος αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, λέει πως «η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μηδενίσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία μέχρι το 2027, αυτός είναι ο πολιτικός στόχος». Η Ευρώπη πρέπει να πάρει ένα μάθημα από τις συνέπειες της εξάρτησής της από τη Ρωσία.
Σύμφωνα με αυτή τη στάση, η Επιτροπή της ΕΕ τονίζει επίσης επισήμως ότι οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης δεν εξαρτώνται πλέον από τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Εκπρόσωπος της Επιτροπής δήλωσε πως «χάρη στις προετοιμασίες μας, η Ευρώπη θα είναι σε θέση να καλύψει τις ανάγκες της σε φυσικό αέριο τον προσεχή χειμώνα χωρίς ρωσικό αέριο από αγωγούς και να γεμίσει και πάλι τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου την άνοιξη του 2025».
Πρώην γνώστες της βιομηχανίας επιβεβαιώνουν επίσης την εκτίμηση ότι η Ανατολική Ευρώπη θα μπορούσε να γίνει ανεξάρτητη από τις ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου. Ο Σεργκέι Μακογκόν (Sergiy Makogon), πρώην μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ουκρανικού διαχειριστή αγωγών φυσικού αερίου, αναφέρει: «Οι εκπρόσωποι της Gazprom μας είπαν το 2017 ότι δεν θα διοχετεύουν πλέον φυσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας από το 2020».
Εκείνη την εποχή, είχαν υποθέσει ότι ο αγωγός Nord Stream 2 στη Βαλτική Θάλασσα και ο αγωγός Turkstream μέσω της Μαύρης Θάλασσας θα είχαν ολοκληρωθεί έως το 2020 και ότι η διαδρομή μέσω της Ουκρανίας δεν θα ήταν πλέον απαραίτητη. «Συνεπώς, η Αυστρία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία θα μπορούσαν να τα καταφέρουν χωρίς τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας ήδη από το 2020», λέει ο Μακογκόν.
Και ο Γκέρχαρντ Ρόις (Gerhard Roiss), πρώην επικεφαλής της αυστριακής ενεργειακής εταιρείας OMV, λέει πως «η OMV έχει πάρα πολύ φυσικό αέριο και όχι πολύ λίγο. Η Ρωσία προμηθεύει περισσότερο από ό,τι μπορεί να χρησιμοποιήσει σήμερα η Αυστρία».
Μια εκπρόσωπος της OMV αναφέρει επίσης πως οι «εκτεταμένες προσπάθειες» της OMV τα τελευταία χρόνια για τη «διαφοροποίηση των πηγών και των διαδρομών εφοδιασμού μας επιτρέπουν να προμηθεύουμε τους δικούς μας πελάτες σε περίπτωση διακοπής του εφοδιασμού από τη Ρωσία».
Η συνέχιση της μεταφοράς φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας θα ήταν επομένως καταδικαστέα για τους εκπροσώπους της ΕΕ, όπως ο Κάρας. «Όποιος λέει τώρα ότι δεν θα σταματήσουμε τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία, τορπιλίζει το ευρωπαϊκό καθεστώς κυρώσεων και τις προσπάθειες για την επίτευξη ενεργειακής ανεξαρτησίας. Αυτό θα ήταν αμέλεια και ανευθυνότητα».
Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται ότι γίνονται προσπάθειες να διατηρηθούν οι διελεύσεις από την Ουκρανία ακόμη και μετά το 2024.
Τουλάχιστον, υπάρχουν επανειλημμένες φήμες ότι στους κύκλους των συζητήσεων εξετάζονται διάφορες επιλογές προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο στόχος.
Επιλογή 1: Σύμβαση ευρωπαϊκής εταιρείας με την Gazprom
Φαίνεται σαφές ότι η ουκρανική ενεργειακή εταιρεία Naftogaz δεν θα παρατείνει τη σύμβασή της με τη Gazprom μετά το 2024. Η Naftogaz το είχε ήδη απορρίψει ούτως ή άλλως. Ένας γνώστης του κλάδου δήλωσε ότι μια αλλαγή στάσης θα ήταν σχεδόν τραγελαφική ενόψει του ρωσικού πολέμου κατά της Ουκρανίας.
Θα μπορούσε όμως να υπάρξει και μια άλλη λύση: Μια ενεργειακή εταιρεία από την ΕΕ θα μπορούσε να υπογράψει νέα σύμβαση προμήθειας με την Gazprom Export. Η εταιρεία θα μπορούσε να αγοράσει το φυσικό αέριο από τη Gazprom στα ρωσο-ουκρανικά σύνορα, να το δρομολογήσει μέσω της Ουκρανίας στην ΕΕ και να καταβάλει τέλη διέλευσης στον ουκρανικό διαχειριστή του δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου GTSOU.
Σύμφωνα με τον Βάλτερ Μπολτς (Walter Boltz), σύμβουλο ενέργειας της δικηγορικής εταιρείας Baker McKenzie, οι έμποροι εμπορευμάτων, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη. Ο αυστριακός όμιλος φυσικού αερίου OMV αναφέρεται επίσης από παρατηρητές ως πιθανός υποψήφιος για το έργο αυτό.
Ωστόσο, ο Μπολτς αναφέρει επίσης πως «η OMV συμμετείχε αρχικά στις συνομιλίες για τη διαμετακόμιση της Ουκρανίας, αλλά στη συνέχεια αποσύρθηκε. Νομίζω ότι η OMV δεν θα ήταν τόσο δυσαρεστημένη εάν η Gazprom δεν μπορούσε πλέον να την προμηθεύει μέσω Ουκρανίας, διότι αυτό θα έδινε στην OMV την ευκαιρία να βγει από τη σύμβασή της με την Gazprom χωρίς νομικό κίνδυνο».
Η OMV έχει συνάψει σύμβαση με την Gazprom που προβλέπει περαιτέρω προμήθειες φυσικού αερίου έως το 2040. Ωστόσο, αυτό μπορεί να λειτουργήσει μόνο εάν συνεχιστεί η διαμετακόμιση μέσω της Ουκρανίας. Η εταιρεία δεν απάντησε άμεσα σε ερωτήσεις της Handelsblatt σχετικά με το αν διεξάγει συνομιλίες για το μέλλον της διαμετακόμισης φυσικού αερίου και αν εξετάζει το ενδεχόμενο να αναλάβει το ρόλο της Naftogaz. Η OMV αναφέρθηκε απλώς στις «αρμόδιες αρχές», χωρίς να δώσει λεπτομέρειες.
Σύμφωνα με τον Γιάκομπο Πέπε (Jacopo Pepe) από το Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας, μια τέτοια συμφωνία θα ήταν πολιτικά δικαιολογημένη μόνο εάν η ΕΕ εκτιμούσε περισσότερο τη λήψη των εσόδων από τη διαμετακόμιση για την Ουκρανία από το να πληρώσει το πολιτικό τίμημα της απευθείας διαπραγμάτευσης με την Gazprom.
Επιλογή 2: Περισσότερο αζέρικο αέριο στην Ευρώπη
Η ΕΕ λαμβάνει ήδη φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν μέσω του συστήματος αγωγών TAP/TANAP. Οι προμήθειες μέσω αυτού του συστήματος παρακάμπτουν τη Ρωσία και την Ουκρανία μέσω της Τουρκίας προς την Ιταλία.
Οι προμήθειες μέσω του TANAP δεν μπορούν να αυξηθούν χωρίς άλλη καθυστέρηση. Ο Γιάκομπο Πέπε λέει:
- Πρώτον, η διαμετακόμιση με παράκαμψη της Ρωσίας μέσω του συστήματος αγωγών TAP/TANAP δεν είναι δυνατή βραχυπρόθεσμα «επειδή οι αγωγοί είναι πλήρως αξιοποιημένοι».
- Δεύτερον, το Αζερμπαϊτζάν δεν έχει αέριο για να προμηθεύσει βραχυπρόθεσμα. Το Αζερμπαϊτζάν πρέπει επί του παρόντος να συνεχίσει να αγοράζει αέριο από τη Ρωσία προκειμένου να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του για παράδοση.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν προφανώς σχέδια να διοχετευθεί ακόμη περισσότερο αζέρικο αέριο στην Ευρώπη – μέσω της Ουκρανίας. Κανείς δεν θα χρειαστεί να υπογράψει σύμβαση με την Gazprom. Σύμβουλος του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν δήλωσε στην ειδησεογραφική πύλη Politico ότι η ΕΕ και οι χώρες διέλευσης είχαν προσεγγίσει το Αζερμπαϊτζάν σχετικά με τη διέλευση από την Ουκρανία.
Ωστόσο, η υποτιθέμενη λύση έχει μια παγίδα. Ο ενεργειακός σύμβουλος Μπολτς λέει πως «εάν η Αυστρία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία εισήγαγαν στο μέλλον φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν μέσω της Ουκρανίας, ίσως να ήταν ευκολότερο να το πουλήσουν πολιτικά, αλλά θα ήταν λάθος επισήμανση».
Το αέριο που ταξιδεύει από το Αζερμπαϊτζάν στην Ουκρανία πρέπει πρώτα να περάσει από τη Ρωσία. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Σύμφωνα με τον Μπολτς, το Αζερμπαϊτζάν ήδη πουλάει αέριο στη Ρωσία ούτως ή άλλως. Η Ρωσία, με τη σειρά της, έχει μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου που περισσεύουν, αφού τίποτα δεν ρέει προς την Ευρώπη μέσω των αγωγών Nord Stream.
Ο Μπολτς λέει πως «εάν η Ευρώπη αγόραζε επίσημα φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν αντί της Ρωσίας, δεν θα στέλνονταν πρόσθετες ποσότητες από το Αζερμπαϊτζάν. Επομένως, τίποτα δεν θα άλλαζε όσον αφορά τις ροές αερίου. Το αέριο από το Αζερμπαϊτζάν είναι στην πραγματικότητα αέριο που η Ρωσία έχει ήδη αγοράσει από το Αζερμπαϊτζάν». Είναι επίσης πιθανό το Αζερμπαϊτζάν να μεταβιβάσει στη Ρωσία ένα μεγάλο μέρος των εσόδων του από τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.
Και ο εκπρόσωπος της ΕΕ, Κάρας, τόνισε πως «δεν πρόκειται για αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων για τη μεταφορά φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας – πρόκειται για τον τερματισμό των συμβάσεων. Κάθε εναλλακτική λύση που κρατά τη Ρωσία στο παιχνίδι είναι αποδυνάμωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Τα κράτη της ΕΕ πρέπει να στηρίξουν το ένα το άλλο
Επομένως, το τι θα γίνει με τις διαμετακομίσεις της Ουκρανίας στο τέλος του έτους είναι ακόμη ανοικτό. Αλλά αν όντως το φυσικό αέριο από τη Ρωσία δεν έρχεται πλέον μέσω αυτής της οδού, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Τσεχία θα πρέπει να προμηθεύονται μέσω άλλων οδών.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η γερμανική κυβέρνηση συμμετέχει επίσης στις διαπραγματεύσεις για τους διάδοχους κανονισμούς. Συμμετέχει στις συνομιλίες «επειδή τυχόν συμφωνίες αλληλεγγύης θα τεθούν σε ισχύ», εξηγεί εκπρόσωπος του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Οικονομίας.
Τα τελευταία χρόνια, η γερμανική κυβέρνηση έχει πράγματι συμφωνήσει με διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Αυστρίας, να παράσχει βοήθεια σε περιπτώσεις έλλειψης φυσικού αερίου. Ανεξάρτητα από αυτό, το σχέδιο έκτακτης ανάγκης της ΕΕ για το φυσικό αέριο υποχρεώνει επίσης τα κράτη μέλη να αλληλοϋποστηρίζονται.
Σε κάθε περίπτωση, η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι τα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης μπορούν να τροφοδοτηθούν μακροπρόθεσμα ακόμη και χωρίς ρωσικό αέριο μέσω αγωγού μέσω της Ουκρανίας.
Διαβάστε ακόμη
