Λίγες ημέρες απομένουν μέχρι τη φετινή σύνοδο της Πρωτοβουλίας των Τριών Θαλασσών (Three Seas Initiative – 3SI), στις 11 Απριλίου στο Βίλνιους της Λιθουανίας, στην οποία θα συζητηθούν οι επενδύσεις σε υποδομές μεταφορών, ενέργειας και τεχνολογίας σε Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη. Μια ανάλυση της ευρωπαϊκής δεξαμενής σκέψης Ember επισημαίνει πως τα μέλη της 3SI, στα οποία περιλαμβάνεται πλέον και η Ελλάδα, πρέπει να ξανασκεφτούν τις επενδύσεις σε υποδομές αεριοποίησης και μεταφοράς φυσικού αερίου. Όπως επισημαίνεται, στις χώρες της 3SI, η τοπική παραγωγή και οι υποδομές εισαγωγής φυσικού αερίου μέσω τερματικών LNG (υγροποιημένου φυσικού αερίου) και αγωγών από το Βορρά και το Νότο θα ξεπερνούν τη ζήτηση κατά 75% (δηλαδή 37 δισ. κυβικά μέτρα – bcm) το 2030.
Η Ελλάδα ανήκει, κατά τους αναλυτές της Ember, στους τυχερούς του νέου παιχνιδιού στο φυσικό αέριο καθώς οι υποδομές που κατασκευάζει χρησιμοποιούνται κυρίως για την τροφοδοσία γειτονικών χωρών. Όμως σε χώρες όπως η Πολωνία και οι δημοκρατίες της Βαλτικής, οι μεγάλου μεγέθους υποδομές αερίου μπορεί να μετατραπούν γρήγορα σε «λευκούς ελέφαντες» και να αποδειχθούν ζημιογόνες για τους φορολογούμενους, ειδικά αν δούμε τις προβλέψεις μέχρι το 2040. Κατά την Ember μετά το 2030 η κατανάλωση φυσικού αερίου θα περιοριστεί ακόμα περισσότερο όσο τα κτίρια γίνονται πιο αποδοτικά ενεργειακά, οι καταναλωτές αντικαθιστούν τους καυστήρες αερίου με αντλίες θερμότητας και η γεωθερμία καθίσταται πιο βιώσιμη λύση για δίκτυα θέρμανσης κτιρίων.
Στην Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσίων συμμετέχουν 15 χώρες (η Μολδαβία και η Ουκρανία ως παρατηρητές) με στόχο την από κοινού προώθηση έργων στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας και της ψηφιακής τεχνολογίας. Ο κατάλογος των έργων που έχουν ενταχθεί στην πρωτοβουλία αθροίζει σε επενδύσεις κοντά στα 169 δισ. ευρώ ενώ έχει δημιουργηθεί και κατάλογος Έργων Προτεραιότητας στις Διασυνδέσεις.
Στην Ember υποστηρίζουν πως η πρωτοβουλία της κυβέρνησης Μπάιντεν στις ΗΠΑ για πάγωμα στις νέες αδειοδοτήσεις για εξαγωγές LNG, σε μια προσπάθεια να ευθυγραμμίσει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ με τους κλιματικούς στόχους, «εγείρει σοβαρές αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα των υποδομών εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη». Μάλιστα τα στοιχεία της δεξαμενής σκέψης δείχνουν, όπως υποστηρίζουν οι αναλυτές, πως η δυναμικότητα εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου στις χώρες της 3SI θα ξεπερνά τις ποσότητες που εισήγαγαν τα ίδια κράτη από τη Ρωσία πριν από την εισβολή στην Ουκρανία. Η εξάρτηση από το LNG μεταφράζεται, κατά την ίδια ανάλυση, και σε μεγαλύτερη εξάρτηση από τις διακυμάνσεις στις διεθνείς τιμές του φυσικού αερίου.
Τέλος, μπορεί η Ευρώπη να στηρίχθηκε την τελευταία διετία στις εισαγωγές αμερικανικού LNG αλλά σε ουδείς μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί αν οι προμηθευτές στραφούν προς την Ασία επειδή θα πληρώνει περισσότερο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δαπάνησε μόνο το 2022 περίπου 400 δισ. ευρώ για εισαγωγές φυσικού αερίου, ποσό τριπλάσιο σε σύγκριση με το 2021, κάτι που δείχνει πόσο ακριβή μπορεί να είναι ενίοτε η ενεργειακή ασφάλεια.
Στην Ember αναφέρουν πως παρά το γεγονός πως στόχος της 3SI είναι η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των μελών, μόνο ένα από τα 41 έργα προτεραιότητας στην ενέργεια αφορά ηλεκτρική διασύνδεση. Αντίθετα, είκοσι έργα συνδέονται με ενίσχυση των υποδομών φυσικού αερίου. Την ίδια στιγμή, η Ember βλέπει πως τα μέλη της Πρωτοβουλίας θα μπορούσαν να εγκαταστήσουν 160 GW φωτοβολταϊκών πάρκων, 60 GW επίγειων αιολικών και 23 GW υπεράκτιων αιολικών πάρκων μέχρι το 2030. Να πενταπλασιάσουν δηλαδή τις μονάδες ΑΠΕ, συνολικής ισχύος 51 GW, που λειτουργούσαν το 2022.
