Στοίχημα η ταχεία ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων που θα ανοίξουν τον δρόμο στην ολοκλήρωση του σύγχρονου πλαισίου περιβαλλοντικής αδειοδότησης και που θα ενισχύσουν τις επενδύσεις στον μεταποιητικό τομέα, διαμηνύεται από την αγορά. Ποια είναι τα «αγκάθια» που παραμένουν στις Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις, στο Μητρώο Πιστοποιημένων Αξιολογητών ΜΠΕ και στο Μητρώο Περιβαλλοντικών Ελεγκτών;

Σύμφωνα με τις διατάξεις του, καλού, όπως αναγνωρίζει η αγορά, Νόμου 4014/2011 και τη νομοθεσία περί κατάταξης έργων και δραστηριοτήτων, όλα τα δημόσια και ιδιωτικά έργα και οι δραστηριότητες για τα οποία απαιτείται η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες (Α και Β), ανάλογα με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον.

Η κατηγορία Α περιλαμβάνει έργα και δραστηριότητες τα οποία ενδέχεται να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και για τα οποία απαιτείται η διεξαγωγή Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ). Η κατηγορία Α υποδιαιρείται σε δύο υποκατηγορίες, την Α1 και την Α2. Στην υποκατηγορία Α1 κατατάσσονται τα έργα και οι δραστηριότητες που ενδέχεται να προκαλέσουν πολύ σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, ενώ στην υποκατηγορία Α2 κατατάσσονται τα έργα και οι δραστηριότητες που ενδέχεται να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Η κατηγορία Β περιλαμβάνει τα έργα και τις δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται από τοπικές και μη σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Τα έργα της Κατηγορίας Β υπόκεινται στις Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ) και δεν απαιτείται η εκπόνηση ΜΠΕ. Με τον Νόμο «Επενδύω στην Ελλάδα» του 2019, καθώς και επόμενους νόμους του ΥΠΑΝ και ΥΠΕΝ, έγιναν σημαντικές βελτιώσεις στο Ν.4014/2011.

Ενδεικτικά, επεκτάθηκε η ισχύς των Αδειών Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) και μεταφέρθηκαν έργα από την Α2 στη Β κατηγορία, όπου περιλαμβάνονται οι τυποποιημένες δραστηριότητες χωρίς μεγάλο περιβαλλοντικό κίνδυνο, δηλαδή δεν απαιτείται η σύνταξης μελέτης και η αξιολόγηση – κάτι που βοηθάει τόσο τις επιχειρήσεις όσο και τη διοίκηση που πλέον μπορεί να επικεντρωθεί στις πιο σύνθετες και με μεγαλύτερες δυνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον υποθέσεις.

Η μεταρρύθμιση αυτή είναι ένα σημαντικό αλλά και σύνθετο εγχείρημα, που ευθυγραμμίζει το νομοθετικό πλαίσιο στον τύπο και την ουσία με την ενωσιακή νομοθεσία. Αν και έχουν ήδη δημοσιευθεί σημαντικές Υπουργικές Αποφάσεις (ΥΑ) και Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις (ΚΥΑ), εκκρεμεί ακόμα η υλοποίηση κάποιων εκ των προβλέψεων της νομοθεσίας.

Όμως, προκειμένου να επιταχυνθούν στην πράξη οι διαδικασίες για την περιβαλλοντική αδειοδότηση πρέπει να εκδοθούν όλες οι προβλεπόμενες εξουσιοδοτικές πράξεις. Γι’ αυτό η αγορά προσβλέπει στην ολοκλήρωση του νέου και σύγχρονου πλαισίου, ώστε να «ξεκολλήσουν» τόσο οι ανανεώσεις υφιστάμενων αδειών που λήγουν όσο και η αδειοδότηση των νέων επενδύσεων που άλλωστε έχει τόσο μεγάλη ανάγκη η χώρα.

Επιπλέον, πρέπει να αντιμετωπιστούν και προβλήματα στελέχωσης στις υπηρεσίες. Ενδεικτικά, οι Περιφέρειες που εξυπηρετούν τις επιχειρήσεις έχουν αποψιλωθεί τα τελευταία χρόνια από έμπειρο προσωπικό, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο να μην μπορούν να διεκπεραιώσουν οι υπηρεσίες έγκαιρα πλήθος κρίσιμων για τις επιχειρήσεις φακέλους, αλλά και την αδυναμία των αρμόδιων υπηρεσιών να πραγματοποιήσουν τους πολλούς και απαιτητικούς ελέγχους που χρειάζονται για τη σωστή εποπτεία της αγοράς και την αποτελεσματική εφαρμογή της νομιμότητας.

Ποιες είναι οι εκκρεμότητες

Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τις Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ), το σχέδιο Υπουργικής Απόφασης είχε ήδη τεθεί σε δημόσια διαβούλευση από το καλοκαίρι του 2023 και αναμένεται, όταν υπογραφεί, να αντικαταστήσει την υφιστάμενη ΚΥΑ. Οι υφιστάμενες ΠΠΔ ήταν για την εποχή τους μια ιδιαίτερα θετική προσπάθεια, όμως πλέον χρειάζονται επικαιροποίηση και συμπλήρωση σε πολλά και σημαντικά σημεία τόσο για να μπορέσει να λειτουργήσει το νέο νομοθετικό πλαίσιο αλλά και να διασφαλιστεί η αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος χωρίς εκπτώσεις στην ουσία αλλά και χωρίς αναίτια τυπολατρία.

Αναφορικά με το Μητρώο Αξιολογητών, αυτό έχει τυπικά ενεργοποιηθεί, καθώς έχουν εκδοθεί από το ΥΠΕΝ τόσο η απαραίτητη ΥΑ όσο και το απαραίτητο Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ). Για την ώρα, όμως, δεν υπάρχει ουσιαστική ανταπόκριση από τους μηχανικούς, καθώς έχουν εγγραφεί ελάχιστοι.

Εικάζεται ότι στο χαμηλό ενδιαφέρον μπορεί να συμβάλλει ένας συνδυασμό παραγόντων, όπως η μεγάλη εμπειρία που απαιτεί η εγγραφή ακόμα και για όσους θα αξιολογήσουν μελέτες που αντιστοιχούν σε μικρά έργα και το «ταβάνι» στις αμοιβές που καθιστά την αξιολόγηση μελετών για μεγάλα έργα μη ελκυστική για έμπειρους αξιολογητές. Συνεπώς, ίσως να βοηθούσε αν θα μπορούσαν αξιολογητές με μικρότερη εμπειρία σήμερα να αναλάβουν πιο απλές και μικρές υποθέσεις, ενώ για τα μεγάλα έργα θα μπορούσε να υπάρξει η δυνατότητα κατ’ εξαίρεση συμφωνίας για αμοιβή.

Σε ό,τι αφορά το Μητρώο Περιβαλλοντικών Ελεγκτών, το οποίο θεσμοθετήθηκε το 2019, αν και πριν από ένα χρόνο περίπου εκδόθηκε το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα, τώρα αναμένεται η σχετική ΚΥΑ από το υπουργείο Οικονομικών και το ΥΠΕΝ.

Στα θετικά, πάντως, πιστώνεται ότι έχουν ήδη εκδοθεί οι ΥΑ που ορίζουν τα κριτήρια για τον χαρακτηρισμό μιας μεταβολής στις υφιστάμενες Αποφάσεις Έκδοσης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) ως μη ουσιώδους για τις λιμενικές και εξορυκτικές δραστηριότητες, ενώ αναμένεται σχετική απόφαση και για άλλες ομάδες δραστηριοτήτων.

Το μήνυμα που εκπέμπεται από τη βιομηχανία προς την κυβέρνηση είναι ότι με δεδομένο το σημαντικό έργο που ήδη έχει υλοποιηθεί, αξίζει να επιταχυνθεί η ολοκλήρωση αυτής της εμβληματικής μεταρρύθμισης ώστε πλέον να μπορέσουμε να δούμε τα θετικά της αποτελέσματα στην πράξη και, κυρίως, στην ανάπτυξη και στην προστασία του περιβάλλοντος