Το 2024, ο κόσμος κατανάλωσε περισσότερη ενέργεια από ποτέ, με τη συνολική ζήτηση να αυξάνεται κατά 2,2% – ρυθμός σημαντικά υψηλότερος από τον μέσο όρο της τελευταίας δεκαετίας (1,3%). Ωστόσο, εκεί όπου καταγράφηκε η πλέον εντυπωσιακή αύξηση ήταν στην ηλεκτρική ενέργεια: η παγκόσμια κατανάλωση ηλεκτρισμού εκτινάχθηκε κατά 4,3%, σχεδόν διπλάσια από την αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ, που ανήλθε στο 3,2%.

Η πρωτοφανής ζήτηση συνδέεται άμεσα με την ανάγκη για ψύξη σε έναν πλανήτη που κυριολεκτικά φλέγεται, αφού το 2024 καταγράφηκε ως το θερμότερο έτος στην ιστορία των μετεωρολογικών μετρήσεων. Παράλληλα, η αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής, η επιτάχυνση της εξηλεκτρισμένης κινητικότητας και η αλματώδης ανάπτυξη των data centers συνέβαλαν καθοριστικά στην άνοδο της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Η έκθεση Global Energy Review 2025 του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας καταλήγει με ένα ξεκάθαρο συμπέρασμα: ο κόσμος πρέπει να κάνει μια αποφασιστική στροφή – και να την κάνει τώρα. Το ενεργειακό σύστημα του πλανήτη δεν καλείται πλέον απλώς να τροφοδοτήσει την ανάπτυξη. Καλείται να ανταποκριθεί σε μια νέα μορφή ζήτησης: πιο αστική, πιο ψηφιακή, πιο απαιτητική.

Το 2025 θα είναι η χρονιά της αποθήκευσης

Η ταχεία ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) – κυρίως φωτοβολταϊκών και αιολικών – φέρνει στο προσκήνιο το εξής παράδοξο: όσο περισσότερο ρεύμα παράγεται από καθαρές αλλά διαλείπουσες πηγές, τόσο περισσότερο το σύστημα κινδυνεύει από ασταθή ισορροπία. Για τον ΙΕΑ, το 2025 είναι χρονιά-καμπή για την ανάπτυξη υποδομών αποθήκευσης ενέργειας, που θα μπορέσουν να απορροφήσουν την επιπλέον ισχύ όταν υπάρχει και να την επιστρέψουν στο δίκτυο όταν χρειάζεται. Οι τεχνολογίες είναι διαθέσιμες – μπαταρίες, αντλησιοταμιεύσεις, ακόμα και θερμική ή χημική αποθήκευση – όμως οι επενδύσεις παραμένουν περιορισμένες σε σχέση με τον ρυθμό αύξησης των ΑΠΕ. Η έκθεση σημειώνει χαρακτηριστικά: «Η ταχύτητα με την οποία αναπτύσσονται οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ξεπέρασε την πρόοδο στις υποδομές μεταφοράς, διανομής και αποθήκευσης. Αυτό δημιουργεί σοβαρές πιέσεις στο σύστημα και αυξάνει την ανάγκη για ευελιξία».

Έξυπνα δίκτυα, έξυπνη εποχή

Η επόμενη γενιά ενεργειακών συστημάτων είναι εξ ορισμού έξυπνη, ψηφιακή και αποκεντρωμένη. Η ανάγκη για έξυπνα δίκτυα που διαχειρίζονται την κατανάλωση σε πραγματικό χρόνο, που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των ηλεκτρικών οχημάτων και των data centers, και που επιτρέπουν στους καταναλωτές να γίνουν και παραγωγοί (prosumers), αναδεικνύεται ως στρατηγική προτεραιότητα.

Η έκθεση προειδοποιεί ότι χωρίς σχεδιασμό ευέλικτων και διαλειτουργικών συστημάτων ηλεκτρισμού, η αύξηση της ζήτησης το 2025 μπορεί να οδηγήσει σε κυκλικές κρίσεις, υπερφορτώσεις και απώλειες αποδοτικότητας. Σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ινδία, η ανάπτυξη των data centers ήδη προκαλεί νέες ανάγκες σε χωρητικότητα και μετασχηματισμό υποδομών.

Το 2025 θα είναι το πρώτο τεστ για την ενεργειακή αγορά

Όπως επισημαίνει η έκθεση, το 2025 θα είναι μία χρονιά ορόσημο, αφού θα αποδειχθεί αν οι καθαρές τεχνολογίες – από τα φωτοβολταϊκά και την αιολική ενέργεια μέχρι τις αντλίες θερμότητας και την ηλεκτροκίνηση – έχουν την ταχύτητα και το βάθος διείσδυσης που απαιτεί η εκρηκτική ζήτηση. Η πρόκληση δεν είναι πια η τεχνολογική διαθεσιμότητα, αλλά ο συγχρονισμός. Οι ανάγκες του συστήματος επιταχύνονται και μένει να φανεί αν οι καθαρές λύσεις μπορούν να παρακολουθήσουν τον ρυθμό.

Ταυτόχρονα, οι ρυθμιστικές αρχές και οι αγορές θα δοκιμαστούν στο πιο δύσκολο τεστ τους: αν μπορούν να απλοποιήσουν διαδικασίες, να δημιουργήσουν θεσμικά περιβάλλοντα που να ενισχύουν – και όχι να εμποδίζουν – τις αναγκαίες επενδύσεις. Ο ΙΕΑ είναι σαφής: οι καθυστερήσεις σε αδειοδοτήσεις, τα ανεπαρκή σήματα τιμών και η έλλειψη διασύνδεσης μεταξύ κρατών και ρυθμιστών αποτελούν σημαντικό εμπόδιο για την επιτάχυνση της μετάβασης.

Το 2025 θα δείξει αν οι επενδυτικές ροές θα κατευθυνθούν τελικά εκεί όπου υπάρχει η μεγαλύτερη ανάγκη: στην αποθήκευση ενέργειας, στα ευφυή δίκτυα, στις υποδομές που εξασφαλίζουν ότι η μετάβαση είναι κοινωνικά βιώσιμη και γεωγραφικά ισορροπημένη. Χωρίς χρηματοδοτική στήριξη σε αναδυόμενες αγορές, χωρίς πρόσβαση σε κεφάλαια για αποκεντρωμένα ενεργειακά έργα, και χωρίς διεθνείς μηχανισμούς για ισοδύναμες συνθήκες ανταγωνισμού, ο κίνδυνος να δημιουργηθεί ένα ενεργειακό “χάσμα” ανάμεσα σε χώρες και κοινωνικά στρώματα είναι υπαρκτός.

Η εικόνα για το 2024

Η έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας δείχνει πως το 2024 αποτέλεσε μια χρονιά ρεκόρ και μετασχηματισμού, αλλά το 2025 οι ταχύτητες θα ανέβουν. Ενδεικτικά, σχεδόν το σύνολο της αύξησης στην ηλεκτρική ζήτηση καλύφθηκε από πηγές χαμηλών εκπομπών: ΑΠΕ και πυρηνική ενέργεια. Οι ΑΠΕ συνέβαλαν με 74% στην καθαρή αύξηση της ηλεκτροπαραγωγής, και η συνολική ισχύς που προστέθηκε από ανανεώσιμες πηγές έφτασε τα 700 GW, κυρίως από φωτοβολταϊκά. Η παραγωγή από ηλιακή ενέργεια αυξήθηκε κατά 26%, προσθέτοντας 570 TWh παγκοσμίως. Οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ινδία οδήγησαν την παγκόσμια δυναμική.

Η αιολική ενέργεια κατέγραψε εντυπωσιακή άνοδο το 2024, με την παραγωγή να αυξάνεται κατά 180 TWh και τις νέες προσθήκες ισχύος να φτάνουν τα 116 GW – επίδοση που τη συγκαταλέγει στη δεύτερη καλύτερη χρονιά στην ιστορία του κλάδου. Παράλληλα, η πυρηνική ενέργεια σημείωσε τη μεγαλύτερη αύξηση παραγωγής εδώ και δεκαετίες (εξαιρουμένου του 2021), προσθέτοντας 100 TWh. Η άνοδος αυτή οφείλεται κυρίως στην είσοδο νέων πυρηνικών μονάδων σε χώρες της Ασίας, αλλά και στην επανεκκίνηση αντιδραστήρων στη Γαλλία. Το 2024 αποτέλεσε, επίσης, έτος-ορόσημο: για πρώτη φορά στην ιστορία, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και η πυρηνική ενέργεια παρήγαγαν συνολικά το 40% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας. Οι ΑΠΕ από μόνες τους έφτασαν το 32%, επιβεβαιώνοντας τη μετάβαση σε ένα πιο καθαρό ενεργειακό μείγμα.

Ωστόσο, τα ορυκτά καύσιμα παραμένουν παρόντα. Η ζήτηση για φυσικό αέριο αυξήθηκε κατά 2,7%, κυρίως λόγω ισχυρής ανάκαμψης σε Κίνα και Ινδία, αλλά ο IEA επισημαίνει ότι η δυναμική αυτή πιθανόν να κορυφώνεται το 2025. Η κατανάλωση άνθρακα, αν και έφτασε νέο ρεκόρ (44% της παραγωγής ρεύματος στην Κίνα και 74% στην Ινδία), αυξήθηκε μόλις κατά 1,1% και με σαφώς φθίνουσα τάση στις προηγμένες οικονομίες. Το πετρέλαιο, από την άλλη, αυξήθηκε μόλις κατά 0,8%, με το μερίδιό του στο παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα να πέφτει κάτω από το 30% για πρώτη φορά στην ιστορία.

Η ηλεκτροκίνηση και τα data centers αποτελούν δύο από τους νέους δομικούς πυλώνες της παγκόσμιας κατανάλωσης. Τα ηλεκτρικά οχήματα κατέγραψαν πωλήσεις άνω των 17 εκατομμυρίων (+25% από το 2023), ενώ τα data centers πρόσθεσαν ισχύ 15 GW μέσα σε έναν χρόνο – και αυτό είναι μόνο η αρχή. Τα ενεργειακά φορτία που προκύπτουν από την τεχνητή νοημοσύνη, τις υποδομές cloud και τις εφαρμογές 5G δημιουργούν νέα μοντέλα κατανάλωσης που θα ενταθούν το 2025.

Η θερμότερη χρονιά στην ιστορία – το 2024 – επηρέασε έντονα τη ζήτηση: ο IEA εκτιμά ότι 15% της αύξησης της κατανάλωσης φυσικού αερίου και 40% της αύξησης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας προήλθαν από τις αυξημένες ανάγκες ψύξης. Η σύνδεση μεταξύ κλιματικής κρίσης και ενεργειακής κατανάλωσης γίνεται πλέον αδιαμφισβήτητη.

Οι εκπομπές CO₂ αυξήθηκαν κατά 0,8% (300 εκατ. τόνοι) φτάνοντας τα 37,8 δισ. τόνους, νέο ιστορικό υψηλό. Όμως, η ταχύτητα αύξησης επιβραδύνεται, και αυτό αποδίδεται σχεδόν αποκλειστικά στις καθαρές τεχνολογίες. Σύμφωνα με τον IEA, από το 2019 ως το 2024, η παγκόσμια υιοθέτηση ΑΠΕ, EVs και αντλιών θερμότητας απέτρεψε 2,6 δισ. τόνους CO₂ εκπομπών ετησίως. Σε σχετικούς όρους, πρόκειται για το 7% των συνολικών εκπομπών που θα είχαν προστεθεί χωρίς την πρόοδο αυτή.

Ο IEA ωστόσο προειδοποιεί: η ενεργειακή ένταση της παγκόσμιας οικονομίας βελτιώθηκε μόλις κατά 1%, η μικρότερη βελτίωση από το 2010 (εξαιρουμένων ετών κρίσης). Εάν ο πλανήτης συνεχίσει να αυξάνει τη ζήτηση πιο γρήγορα από την ενεργειακή του απόδοση, το πρόβλημα των εκπομπών θα παραμένει σύνθετο – ανεξαρτήτως τεχνολογικής προόδου.

Διαβάστε ακόμη