Η ιστορία της ηλεκτρικής ενέργειας είναι συνυφασμένη με την ιδέα του Frederick Winsor, ο οποίος το 1812 εγκαινίασε το μοντέλο των δημόσιων υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Η Gas Light and Coke, η εταιρεία που ίδρυσε, έθεσε τις βάσεις για την κεντρική παροχή ενέργειας, μια καινοτομία που μετέτρεψε το κάρβουνο και το ξύλο από αγαθά ατομικής κατανάλωσης σε υπηρεσία κοινής ωφέλειας. Το φυσικό μονοπώλιο που προέκυψε, με την εξοικονόμηση κόστους μέσω των οικονομιών κλίμακας, κυριάρχησε για περισσότερο από δύο αιώνες.
Όμως, η φθηνή ηλιακή ενέργεια φέρνει στο προσκήνιο νέες προκλήσεις. Το παράδειγμα του Πακιστάν, με την εκρηκτική αύξηση των εισαγωγών ηλιακών πάνελ, καταδεικνύει τις δυνατότητες και τις αντιφάσεις της νέας ενεργειακής εποχής. Η στροφή στην ηλιακή ενέργεια, αν και ευκταία για περιβαλλοντικούς και οικονομικούς λόγους, αποκαλύπτει τις αδυναμίες του παραδοσιακού μοντέλου. Η αποχώρηση των καταναλωτών από το δίκτυο δημιουργεί ένα δημοσιονομικό πρόβλημα, καθώς το κόστος συντήρησης και λειτουργίας του επιβαρύνει δυσανάλογα τους εναπομείναντες. Έτσι, η ηλιακή ενέργεια, ενώ προσφέρει μια εναλλακτική λύση, ταυτόχρονα απειλεί την οικονομική βιωσιμότητα του ενεργειακού συστήματος, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο που απαιτεί άμεσες και καινοτόμες λύσεις, σύμφωνα με τον Economist.
Η Νότια Αφρική αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι παραδοσιακές εταιρείες ενέργειας. Η κρατική εταιρεία Eskom, αντιμέτωπη με σοβαρά προβλήματα παραγωγής, έχει οδηγήσει σε συχνές διακοπές ρεύματος, αναγκάζοντας τους καταναλωτές να στραφούν στην ηλιακή ενέργεια. Ωστόσο, αυτή η μαζική στροφή έχει επιδεινώσει την οικονομική κατάσταση των δημοτικών αρχών, οι οποίες καλούνται να αγοράζουν ολοένα και πιο ακριβή ενέργεια από την Eskom, ενώ τα έσοδά τους μειώνονται. Τον Νοέμβριο, τα χρέη των δήμων προς την Eskom είχαν φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη, αγγίζοντας το 1,2% του ΑΕΠ της χώρας.
Η κατάσταση στον Λίβανο είναι ακόμη πιο δραματική. Με την κρατική εταιρεία ενέργειας να παρέχει ρεύμα για λίγες μόνο ώρες την ημέρα, η ηλιακή ενέργεια έχει γίνει μονόδρομος για τους πολίτες. Η ραγδαία αύξηση της εγκατεστημένης ηλιακής ισχύος μαρτυρά την απελπιστική προσπάθεια των Λιβανέζων να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα. Ωστόσο, η εικόνα των ηλιακών πάνελ στις στέγες των πλουσίων συνοικιών της Βηρυτού καταδεικνύει τις κοινωνικές ανισότητες που συνοδεύουν αυτή την ενεργειακή μετάβαση.
Ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, το “αμερικανικό όνειρο” της ενεργειακής ανεξαρτησίας φαίνεται να κερδίζει έδαφος. Οι υψηλές τιμές της ενέργειας και οι επαναλαμβανόμενες διακοπές ρεύματος έχουν πείσει πολλούς καταναλωτές να στραφούν σε αυτόνομα ενεργειακά συστήματα. Η έρευνα των Seyyed Ali Sadat και Joshua Pearce επιβεβαιώνει ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, η εγκατάσταση ηλιακών πάνελ, μπαταριών και γεννητριών ντίζελ αποτελεί μια οικονομικά βιώσιμη λύση. Ωστόσο, η ευρεία υιοθέτηση αυτών των συστημάτων θέτει σοβαρές προκλήσεις για τη βιωσιμότητα του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας και απαιτεί μια συνολική αναθεώρηση του ενεργειακού μοντέλου της χώρας.
Ωστόσο, η αυξανόμενη δημοτικότητα της ηλιακής ενέργειας δεν είναι χωρίς προβλήματα. Ένα από τα βασικά ζητήματα είναι η αποδοτικότητα. Σύμφωνα με στοιχεία της τράπεζας Lazard, το κόστος παραγωγής ενέργειας ανά μονάδα σε ένα μεγάλο ηλιακό πάρκο είναι περίπου τέσσερις φορές χαμηλότερο από ό,τι σε ένα αντίστοιχο οικιακό σύστημα. Αυτό οφείλεται στις οικονομίες κλίμακας που επιτυγχάνονται στην εγκατάσταση και τη συντήρηση των μεγάλων έργων. Επιπλέον, ένα σημαντικό μέρος της ενέργειας που παράγεται από τα οικιακά ηλιακά συστήματα συχνά χάνεται, καθώς δεν υπάρχει πάντα η δυνατότητα αποθήκευσής της.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι το υψηλό αρχικό κόστος εγκατάστασης ενός αυτόνομου ηλιακού συστήματος, το οποίο το καθιστά προσιτό μόνο για τους πιο εύπορους. Στο Πακιστάν, για παράδειγμα, οι πλουσιότεροι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να εγκαταστήσουν ηλιακά συστήματα στα σπίτια τους, ενώ οι φτωχότεροι αναγκάζονται να επωμιστούν το αυξανόμενο κόστος του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας ή να μείνουν εντελώς χωρίς ρεύμα.
Παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζει και ο Λίβανος, όπου η έλλειψη ρυθμίσεων στην αγορά ηλιακών συστημάτων έχει οδηγήσει σε εισαγωγή και εγκατάσταση συστημάτων χαμηλής ποιότητας, όπως επισημαίνει η Jessica Obeid από το Middle East Institute. Οι μικρές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό συχνά χρεοκοπούν, αφήνοντας τους καταναλωτές χωρίς υποστήριξη και συντήρηση.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής προσπαθούν να βρουν λύσεις για αυτά τα προβλήματα. Η Jenny Chase από το BloombergNEF τονίζει ότι η ηλιακή ενέργεια δεν είναι αντίθετη με τη λειτουργία των δικτύων. Στην περίπτωση του Πακιστάν, τα προβλήματα οφείλονται κυρίως στο υψηλό κόστος της ενέργειας από άνθρακα και στον τρόπο τιμολόγησης των καταναλωτών. Η εισαγωγή συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας θα μπορούσε να βοηθήσει στην καλύτερη διαχείριση της ηλιακής ενέργειας και στη μείωση της εξάρτησης από το δίκτυο.
Ωστόσο, η καλύτερη λύση θα ήταν οι εταιρείες ενέργειας να ανταποκριθούν στον αυξανόμενο ανταγωνισμό και να βελτιώσουν τις υπηρεσίες τους. Στο Πακιστάν, οι εταιρείες συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα με την είσπραξη των λογαριασμών, ενώ στη Νότια Αφρική, η βελτίωση της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος από την Eskom έχει επιβραδύνει την ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας. Παρά τις προκλήσεις που θέτει η αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας, αποτελεί μια ευκαιρία για τις εταιρείες να εκσυγχρονιστούν και να προσφέρουν καλύτερες υπηρεσίες στους καταναλωτές.
Διαβάστε ακόμη
