Την ανάγκη για θωράκιση των κρίσιμων ενεργειακών και τηλεπικοινωνιακών υποδομών της Ελλάδας φέρνουν στην επιφάνεια τα κρούσματα σαμποτάζ που εκτυλίσσονται σε υποθαλάσσιες υποδομές διεθνώς. Η γεωγραφική θέση της χώρας, σε συνδυασμό με την πληθώρα των καλωδίων που διασχίζουν το Αιγαίο και το Ιόνιο, αλλά και οι στρατηγικής σημασίας μελλοντικές διασυνδέσεις, όπως το καλώδιο Great Sea Interconnector που θα ενώσει την Κρήτη με την Κύπρο, δίνουν στην Ελλάδα λόγους για να βρίσκεται σε επαγρύπνηση.
Οι «ακήρυχτοι πόλεμοι της θάλασσας» περιπλέκουν το τοπίο την ώρα που οι γεωπολιτικές εντάσεις καθυστερούν τα έργα. Οι καθυστερήσεις που καταγράφονται στην πόντιση του καλωδίου Κύπρου-Κρήτης παραμένουν κρίσιμες, με την έκδοση της Navtex για την έναρξη των απαραίτητων ερευνών βυθού να εκκρεμεί. Η αδυναμία προσδιορισμού σαφούς χρονοδιαγράμματος για την ολοκλήρωση της διαδικασίας εντείνει την αβεβαιότητα γύρω από την πρόοδο του έργου. Αντίστοιχα, σε κρίσιμη καμπή βρίσκεται και το υποβρύχιο καλώδιο Ελλάδας – Αιγύπτου, Grecy την ώρα που η ενεργειακή πολιτική συνδέεται άρρηκτα με την αμυντική.
Οι ανεπίσημες και συχνά αθέατες συγκρούσεις στις θάλασσες, είτε μέσω άμεσων αναμετρήσεων είτε μέσω έμμεσων ενεργειών για τον έλεγχο των θαλάσσιων οδών και του πλούτου που κρύβει ο βυθός, διαμορφώνουν ένα νέο πεδίο γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Από τη Βαλτική έως την Ερυθρά Θάλασσα και από την Αρκτική έως τον Ειρηνικό Ωκεανό, οι θάλασσες μετατρέπονται σταδιακά σε κομβικό σημείο σύγκρουσης συμφερόντων που είναι εξίσου κρίσιμες με αυτές στην ξηρά.
Η Ευρώπη και το ΝΑΤΟ ανησυχούν. Μόλις πριν τέσσερις ημέρες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διά στόματος του Εκτελεστικού Αντιπροέδρου Χένα Βιρκούνεν, απάντησε σε ερώτηση σχετικά με την ανθεκτικότητα και την ασφάλεια των κρίσιμων υποθαλάσσιων υποδομών της ΕΕ, υπογραμμίζοντας τη σημασία της προστασίας των δικτύων ενέργειας και τηλεπικοινωνιών από «ενδεχόμενες απειλές». Όπλο στη φαρέτρα της όπως αναφέρει η γραπτή απάντηση του Αντιπροέδρου Χένα Βιρκούνεν είναι οι οδηγίες για την Ανθεκτικότητα των Κρίσιμων Οντοτήτων και την Κυβερνοασφάλεια, οι οποίες αποτελούν τη νομική βάση για την προστασία κρίσιμων δομών. Παράλληλα, η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με τα κράτη-μέλη και τον Ύπατο Εκπρόσωπο, συντονίζοντας τις δράσεις της με το ΝΑΤΟ, για τη βελτίωση της ετοιμότητας και της διεθνούς συνεργασίας.
Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στη θαλάσσια ασφάλεια μέσω της σύνδεσης των εθνικών συστημάτων παρακολούθησης στο πλαίσιο της Κοινής Υποδομής Κοινής Χρήσης Πληροφοριών (CISE) και της ενίσχυσης της επίγνωσης του θαλάσσιου χώρου, σύμφωνα με την αναθεωρημένη στρατηγική θαλάσσιας ασφάλειας της ΕΕ. Επιπλέον, προβλέπεται η διενέργεια stress tests για τις ενεργειακές υποδομές και η αποστολή συμβούλων προστασίας για την ενίσχυση της ασφάλειας. Στον τομέα των υποθαλάσσιων καλωδίων, η Επιτροπή εξετάζει την κρισιμότητα και την ανθεκτικότητα αυτών των υποδομών, ενώ παράλληλα επενδύει στη συνδεσιμότητα μέσω του Connecting Europe Facility. Η δημιουργία ενός συστήματος διακυβέρνησης για τα υποθαλάσσια καλώδια, καθώς και ενός ειδικού στόλου επισκευής και συντήρησης, αποτελεί επίσης μέρος των σχεδίων της ΕΕ για την ταχύτερη αποκατάσταση πιθανών ζημιών.
Οι ηγέτες των χωρών του ΝΑΤΟ που βρέχονται από τη Βαλτική συναντήθηκαν επίσης προ ολίγων ημερών στη Φινλανδία για να εξετάσουν μέτρα ενίσχυσης της ασφάλειας στη θαλάσσια περιοχή. Καρπός της συνάντησης ήταν η πρόθεση δημιουργίας αποστολής περιπολίας υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ, η οποία θα εποπτεύει τις δραστηριότητες στον θαλάσσιο χώρο, εντός και εκτός επιφάνειας.Το ΝΑΤΟ έχει ήδη δεσμεύσει πλοία για τη φύλαξη των υποθαλάσσιων καλωδίων, ενώ χώρες όπως η Σουηδία ανακοίνωσαν την παροχή πολεμικών πλοίων και αεροσκαφών, σύμφωνα με το Reuters.
Από τον Nord Stream στο S-Link 2: Οι επιπτώσεις των υβριδικών επιθέσεων
Σύμφωνα με την ανάλυση του Montel, το ζήτημα των επιθέσεων σε κρίσιμες ενεργειακές υποδομές, όπως τα καλώδια ηλεκτρικής ενέργειας και οι γραμμές δεδομένων, έφερε στο φως τις ευπάθειες που μπορούν να εκμεταλλευτούν γεωπολιτικοί παράγοντες. Η πρόσφατη ζημιά στο καλώδιο S-Link 2, που συνδέει τη Φινλανδία με την Εσθονία, αντιπροσωπεύει περίπου το 40% της δυνατότητας εισαγωγής ενέργειας της Βαλτικής από τις σκανδιναβικές χώρες. Η έκταση της ζημιάς έχει οδηγήσει σε δραματική αύξηση των τιμών ενέργειας στην Εσθονία, με εκτιμήσεις να προβλέπουν άνοδο κατά περίπου 20 ευρώ/MWh, ενώ αντίστοιχα στη Φινλανδία οι τιμές αναμένεται να μειωθούν κατά περίπου 8 ευρώ/MWh λόγω της συγκράτησης φθηνότερης ενέργειας εντός της χώρας. Το καλώδιο, σύμφωνα με τις προβλέψεις, θα παραμείνει εκτός λειτουργίας για τουλάχιστον έξι μήνες, με την επισκευή του να ολοκληρώνεται πιθανόν τον Αύγουστο. Οι φινλανδικές αρχές ερευνούν το ενδεχόμενο εμπλοκής του δεξαμενόπλοιου Eagle S, το οποίο φέρεται να προκάλεσε τη ζημιά, πιθανώς σέρνοντας την άγκυρά του.
Η χρονική στιγμή της ζημιάς στο S-Link 2 συνδέεται με τη διαδικασία αποσύνδεσης των χωρών της Βαλτικής από το ρωσικό ενεργειακό δίκτυο BREL, που είναι προγραμματισμένη να ολοκληρωθεί το 2025. Αυτή η διαδικασία, η οποία ξεκίνησε το 2007, αποσκοπεί στην ενσωμάτωση της Βαλτικής στο κεντρικό ενεργειακό δίκτυο της Ευρώπης και στην απομάκρυνσή της από τη ρωσική επιρροή.
Η ανάλυση του Montel οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται μόνο στις τιμές της ενέργειας. Σύμφωνα με ειδικούς της αγοράς, τα περιστατικά αυξάνουν τη μεταβλητότητα και την αβεβαιότητα, ενώ προκαλούν σημαντική οικονομική επιβάρυνση. Οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν υψηλότερες τιμές λόγω των αυξημένων εξόδων για την προστασία των υποδομών, αλλά και λόγω της ανάγκης δημιουργίας εφεδρικής χωρητικότητας σε χώρες που βασίζονται σε διασυνδέσεις. Η κατάσταση απαιτεί επίσης επενδύσεις σε αποκεντρωμένες πηγές ενέργειας, όπως οι μπαταρίες και οι ανανεώσιμες πηγές, για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας.
Πάντως, ο «πόλεμος του βυθού» δεν ξεκίνησε πριν από δύο μήνες στη Βαλτική, αλλά πριν από σχεδόν δυόμισι χρόνια, τον Σεπτέμβριο του 2022, με το σαμποτάζ στους αγωγούς Nord Stream 1 και Nord Stream 2, που μετέφεραν ρωσικό φυσικό αέριο στη Γερμανία. Το σαμποτάζ αυτό αποτέλεσε μέρος ευρύτερων γεωπολιτικών ανταγωνισμών και σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας μορφής υβριδικού πολέμου, που περιλαμβάνει επιθέσεις σε υποθαλάσσιες υποδομές. Οι νέες συνθήκες απαιτούν ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ του ενεργειακού και του αμυντικού τομέα, καθώς και επενδύσεις σε τεχνολογίες που θα διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος, σχολιάζει το Montel.
Υπενθυμίζεται πως τον Νοέμβριο του 2023, υπήρξε υποψία ότι κινέζικο πλοίο προκάλεσε ζημιές σε πέντε οπτικές ίνες κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα, που συνδέουν τη Γερμανία με τη Φινλανδία και τη Σουηδία με τη Λιθουανία. Οι αρχές υποπτεύονται ότι το κινεζικό πλοίο μεταφοράς χύδην φορτίου Yi Peng 3. Τον επόμενο μήνα, η Φινλανδική ακτοφυλακή κατάσχεσε τάνκερ που φέρεται να προκάλεσε ζημιές σε καλώδιο μεταξύ Φινλανδίας και Εσθονίας. Το περιστατικό αυτό προστίθεται σε μια σειρά γεγονότων που ενισχύουν την ανησυχία για την ασφάλεια των υποθαλάσσιων υποδομών.
Η ανάλυση του Montel επισημαίνει ότι τέτοιες υβριδικές επιθέσεις έχουν τόσο φυσικές όσο και οικονομικές συνέπειες. Το σαμποτάζ στους Nord Stream, που αποδίδεται εν μέρει σε γεωπολιτικά συμφέροντα, έθεσε υπό αμφισβήτηση τη σταθερότητα των ενεργειακών υποδομών. Οι αυξανόμενες εντάσεις στη Βαλτική επιβεβαιώνουν την ανάγκη για καλύτερη συνεργασία μεταξύ κρατών και την ενίσχυση της ασφάλειας των υποδομών μέσω τεχνολογιών παρακολούθησης και εφεδρικών συστημάτων. Οι Financial Times σημειώνουν πως το 98% της παγκόσμιας διακίνησης δεδομένων, που περιλαμβάνει καθημερινές συναλλαγές ύψους 10 τρισ. δολαρίων μέσω πλατφορμών όπως το Swift, εξαρτάται από αυτά τα καλώδια, καθιστώντας τα στρατηγικά σημαντικά.
Οι Financial Times επισημαίνουν ότι η ενίσχυση των ναυτικών περιπολιών και η παρακολούθηση των πλοίων με τεχνολογία δορυφόρων είναι απαραίτητη για την προστασία των υποδομών. Επίσης, οι κυβερνήσεις και οι φορείς που διαχειρίζονται τις υποδομές αυτές πρέπει να επενδύσουν σε συστήματα εφεδρείας και να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα των δικτύων.
Η απειλή για τις υποθαλάσσιες υποδομές δεν αφορά μόνο τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης. Οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι υβριδικές τακτικές καθιστούν σαφές ότι η προστασία των κρίσιμων υποδομών είναι ζήτημα παγκόσμιας σημασίας. Η Ελλάδα, ως χώρα-κόμβος, πρέπει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις. Μια γενικευμένη κλιμάκωση υβριδικών επιθέσεων και αντιποίνων σε υποθαλάσσια καλώδια και αγωγούς θα μπορούσε να προκαλέσει εκτεταμένη αποσταθεροποίηση, βυθίζοντας τον πλανήτη σε κατάσταση χαοτικής αναταραχής.
Διαβάστε ακόμη
