Η πυρηνική ενέργεια βρίσκεται σε σημείο καμπής, με την παραγωγή να αναμένεται να φτάσει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα το 2025, αντιπροσωπεύοντας πάνω από το 10% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Τα υπό κατασκευή έργα να αγγίζουν το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριάντα ετών, ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA) πάνω από σαράντα χώρες έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να επεκτείνουν τη χρήση πυρηνικής ενέργειας. Στο κάδρο βάζει η έκθεση και τους Μικρούς Αρθρωτούς Αντιδραστήρες (Small Modular Reactors – SMRs) οι οποίοι υπόσχονται να αλλάξουν δραστικά το τοπίο της βιομηχανίας.

Η Ευρώπη επιθυμεί να ακολουθήσει αυτή την «πυρηνική αναζωπύρωση» ωστόσο, οι εξελίξεις συνοδεύονται από προκλήσεις με τη γήρανση του πυρηνικού της στόλου, τις καθυστερήσεις έργων και τις οικονομικές πιέσεις να διαμορφώνουν ένα σύνθετο σκηνικό.

Παραγωγή ρεκόρ το 2025

Η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας αναμένεται να φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ το 2025, εν μέσω της σταδιακής αποκατάστασης πυρηνικών σταθμών που είχαν κλείσει τα προηγούμενα χρόνια. Σημαντικό ρόλο παίζει η επαναλειτουργία αντιδραστήρων στην Ιαπωνία, οι οποίοι είχαν κλείσει μετά τη Φουκουσίμα, καθώς και η ολοκλήρωση νέων αντιδραστήρων σε αγορές όπως η Κίνα, η Ινδία και η Νότια Κορέα. Σύμφωνα με την έκθεση του IEA, 63 πυρηνικοί αντιδραστήρες βρίσκονται υπό κατασκευή, αντιπροσωπεύοντας συνολική ισχύ 71 GW, με το 50% αυτών να κατασκευάζονται στην Κίνα. Πρόκειται για την υψηλότερη δραστηριότητα στον τομέα από τη δεκαετία του 1990. Από αυτούς, 25 αντιδραστήρες είναι σχεδιασμένοι από την Κίνα και 23 από τη Ρωσία, καταδεικνύοντας τη γεωπολιτική σημασία της τεχνολογικής ηγεσίας.

Ευρώπη: Ο γηρασμένος στόλος και τα νέα έργα

Η Ευρώπη, αν και ιστορικά πρωτοπόρος στην πυρηνική ενέργεια, αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Το μερίδιο της πυρηνικής ενέργειας στην Ε.Ε. μειώθηκε από 34% το 1997 σε 23% το 2023, λόγω κοινωνικών και πολιτικών πιέσεων, αλλά και της σταδιακής γήρανσης του στόλου. Η Γαλλία παραμένει ηγέτιδα δύναμη, με το 65% της ηλεκτροπαραγωγής της να προέρχεται από πυρηνικά εργοστάσια, αλλά η μέση ηλικία των αντιδραστήρων της είναι 37 έτη. Πάνω από το 50% των ευρωπαϊκών αντιδραστήρων έχουν ξεπεράσει τα 40 χρόνια λειτουργίας, γεγονός που δημιουργεί επείγουσα ανάγκη για εκσυγχρονισμό ή αντικατάσταση.

Στη Βρετανία, το Hinkley Point C αποτελεί το μεγαλύτερο πυρηνικό έργο, με δύο αντιδραστήρες ισχύος 3,2 GW. Ωστόσο, οι υπερβάσεις κόστους και χρόνου καθυστέρησαν την ολοκλήρωσή του έως το 2031, με το συνολικό κόστος να ανέρχεται πλέον στα 32 δισεκατομμύρια δολάρια. Το Flamanville 3 στη Γαλλία και το Olkiluoto 3 στη Φινλανδία παρουσιάζουν αντίστοιχα προβλήματα, με υπερβάσεις κόστους που ξεπερνούν το 100% και καθυστερήσεις άνω των 10 ετών.

Οι αναδυόμενες αγορές

Οι αναδυόμενες αγορές, παρά τις προκλήσεις, δείχνουν αυξανόμενο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας ως εργαλείου ενεργειακής ασφάλειας και μείωσης εκπομπών. Η Πολωνία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα, έχοντας θέσει φιλόδοξους στόχους για την κατασκευή έξι νέων πυρηνικών αντιδραστήρων συνολικής ισχύος 6-9 GW έως το 2040. Αυτή η πρωτοβουλία αποσκοπεί στη μείωση της εξάρτησης της χώρας από τον άνθρακα, που σήμερα καλύπτει περίπου το 70% της ηλεκτροπαραγωγής της. Ήδη έχουν υπογραφεί συμφωνίες με εταιρείες από τις ΗΠΑ και τη Νότια Κορέα για την τεχνολογική και χρηματοδοτική υποστήριξη αυτών των έργων.

Στην Τσεχία, η στρατηγική εστιάζει στην ανάπτυξη Μικρών Αρθρωτών Αντιδραστήρων (SMRs) για την κάλυψη των αυξανόμενων αναγκών σε ενέργεια και τη σταδιακή αντικατάσταση παλαιότερων μονάδων. Το Dukovany II, ένα έργο αιχμής, αναμένεται να ενσωματώσει τις τελευταίες εξελίξεις στην τεχνολογία SMR, με στόχο την αύξηση της αποδοτικότητας και τη μείωση του κόστους κατασκευής. Η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί για την παροχή χρηματοδοτικής υποστήριξης και την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης για τα νέα έργα.

Η Φινλανδία, από την πλευρά της, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην προώθηση των SMRs, εστιάζοντας κυρίως στην παραγωγή ενέργειας και τη θέρμανση για αστικά κέντρα. Οι ακραίες καιρικές συνθήκες της περιοχής καθιστούν την πυρηνική ενέργεια ιδανική λύση για την εξασφάλιση σταθερού ενεργειακού εφοδιασμού. Ένα από τα σημαντικότερα έργα είναι η ανάπτυξη του “Loviisa SMR Project”, το οποίο στοχεύει στη δημιουργία μονάδων με δυνατότητα κάλυψης τόσο των τοπικών ενεργειακών αναγκών όσο και της εξαγωγής πλεονάζουσας ενέργειας. Παράλληλα, η χώρα επενδύει σε έρευνα και ανάπτυξη για τη βελτιστοποίηση των τεχνολογιών πυρηνικών αποβλήτων, ενισχύοντας την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

Το αγκάθι της χρηματοδότησης

Η χρηματοδότηση παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους περιορισμούς για την ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας. Οι παγκόσμιες επενδύσεις διπλασιάστηκαν μεταξύ 2010 και 2023, φτάνοντας τα 65 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά απαιτείται περαιτέρω διπλασιασμός για να αγγίξουν τα 120 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Η δημόσια χρηματοδότηση, αν και κρίσιμη, δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών. Οι μεγάλες διαδικασίες αδειοδότησης και οι χρόνοι κατασκευής κάνουν τα μεγάλα πυρηνικά έργα λιγότερο ελκυστικά για εμπορικούς δανειστές, καθώς το σημείο ισοσκελισμού μπορεί να φτάσει τα 20-30 χρόνια. Αντίθετα, τα SMRs μπορούν να αποφέρουν κέρδη σε μικρότερο χρονικό διάστημα, καθιστώντας τα πιο προσιτή επιλογή για ιδιωτική χρηματοδότηση. Ειδικά προγράμματα, όπως τα πράσινα ομόλογα και οι μακροχρόνιες συμφωνίες αγοράς ενέργειας, θα μπορούσαν να αποτελέσουν λύση για τη χρηματοδότηση των πυρηνικών έργων.

Όλες οι ελπίδες γύρω από τα SMRs

Η τεχνολογία των SMRs μπορεί να αποτελέσει τομή για την πυρηνική ενέργεια. Τα SMRs χαρακτηρίζονται από μικρότερο μέγεθος και χαμηλότερο κόστος σε σχέση με τους παραδοσιακούς αντιδραστήρες, ενώ μπορούν να κατασκευαστούν πιο γρήγορα χάρη στη δυνατότητα προτυποποίησης και μαζικής παραγωγής. Ο IEA εκτιμά ότι μέχρι το 2050 περισσότερα από 1.000 SMRs θα τεθούν σε λειτουργία, με συνολική ισχύ 120 GW. Οι επενδύσεις σε αυτή την τεχνολογία θα μπορούσαν να φτάσουν τα 670 δισεκατομμύρια δολάρια έως το ίδιο έτος.

Οι εφαρμογές των SMRs εκτείνονται πέρα από την ηλεκτροπαραγωγή. Στις ΗΠΑ, έχουν ανακοινωθεί έργα δυναμικότητας 25 GW για τη στήριξη κέντρων δεδομένων, τα οποία αναζητούν καθαρές και αξιόπιστες πηγές ενέργειας. Οι υψηλές πιστοληπτικές αξιολογήσεις των τεχνολογικών εταιρειών διευκολύνουν τη χρηματοδότηση, ενώ τα SMRs μπορούν να φέρουν το σημείο ισοσκελισμού νωρίτερα, καθιστώντας τα πιο ελκυστικά για εμπορικούς δανειστές.

Η πυρηνική ενέργεια αλλάζει τη γεωγραφία

Η πυρηνική ενέργεια ταρακουνάει τον παγκόσμιο γεωπολιτικό χάρτη. Η Κίνα και η Ρωσία διαγκωνίζονται στην κούρσα της τεχνολογικής ανάπτυξης, με την Κίνα να διαθέτει τη μεγαλύτερη δυναμικότητα υπό κατασκευή και τη Ρωσία να παραμένει ο μεγαλύτερος εξαγωγέας πυρηνικής τεχνολογίας. Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ επενδύουν στην αναγέννηση του δικού τους τομέα μέσω καινοτόμων προγραμμάτων για SMRs, όπως το Advanced Reactor Demonstration Program, με χρηματοδότηση άνω των 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Η Ευρώπη, παρά τις σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζει, διαθέτει τη δυνατότητα να ανακτήσει τον ηγετικό της ρόλο μέσω της ενίσχυσης της συνεργασίας, της προώθησης της καινοτομίας και της αξιοποίησης προηγμένων τεχνολογιών. Οι εξελίξεις στον συγκεκριμένο τομέα αναμένεται να διαμορφώσουν καθοριστικά τις παγκόσμιες ισορροπίες ισχύος κατά τον 21ο αιώνα, σε ένα περιβάλλον όπου η ανάγκη για καθαρή και ασφαλή ενέργεια αποκτά όλο και μεγαλύτερη στρατηγική σημασία.

Διαβάστε ακόμη