Μέσα σε συμπληγάδες ενεργειακής ανασφάλειας και αβεβαιότητας, το Ισραήλ αναδεικνύεται ως ένας σημαντικός κρίκος για την ενεργειακή ασφάλεια της ευρύτερης περιοχής. Σύμφωνα με την Energean το ισραηλινό μοντέλο προσφέρει έναν ξεκάθαρο οδικό χάρτη προς την ενεργειακή σταθερότητα, την ώρα που η Ευρώπη αντιμετωπίζει έντονες προκλήσεις λόγω της ενεργειακής εξάρτησης και των διακυμάνσεων στις τιμές φυσικού αερίου. Το Ισραήλ υπογραμμίζει τη σημασία της αξιοποίησης των εγχώριων ενεργειακών πόρων ως θεμελιώδη προϋπόθεση για τη διασφάλιση ενεργειακής επάρκειας και τη δημιουργία ενός βιώσιμου, σταθερού και οικονομικά προσιτού ενεργειακού μέλλοντος.

Ωστόσο, το status quo αλλάζει. Το 2025 φαίνεται πως θα είναι διαφορετικό για τη «Γηραιά Ήπειρο», αφού αναμένεται να είναι αντιμέτωπη με δύο νέες προκλήσεις. Η Ευρώπη θα χρειαστεί να ανησυχεί για το φυσικό αέριο όχι μόνο κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αλλά και την άνοιξη και το καλοκαίρι, δημιουργώντας μια πρωτόγνωρη πίεση στην αγορά ενέργειας, σχολιάζει το Bloomberg.

Φυσικό αέριο: Δύο νέες προκλήσεις για την Ευρώπη

Οι τιμές του φυσικού αερίου έχουν εκτοξευθεί σε υψηλά επίπεδα 14 μηνών, με τον δείκτη αναφοράς Title Transfer Facility (TTF) της Ολλανδίας να ξεπερνά τα 50 ευρώ ανά μεγαβατώρα, καταγράφοντας μία από τις υψηλότερες τιμές των τελευταίων δύο ετών. Αυτή η έντονη άνοδος αποδίδεται σε δύο κύριους παράγοντες.

Αρχικά, η Ουκρανία δεν ανανέωσε, στα τέλη του 2024, τη συμφωνία διαμετακόμισης φυσικού αερίου με τη Ρωσία, διακόπτοντας τη ροή ρωσικού αερίου μέσω των αγωγών της προς την Ευρώπη. Παρά τη δραστική μείωση των εξαγωγών της Ρωσίας, η χώρα εξακολουθούσε να αποτελεί σημαντικό προμηθευτή για κράτη όπως η Σλοβακία, η Αυστρία, η Ιταλία, η Τσεχία και η Ουγγαρία. Η απώλεια αυτών των ροών ενισχύει την εξάρτηση της Ευρώπης από εναλλακτικές πηγές, όπως το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και από τα στρατηγικά της αποθέματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πως οι εξαγωγές LNG από τις ΗΠΑ έφτασαν κοντά σε ρεκόρ τον Δεκέμβριο, σε 8,5 εκατομμύρια μετρικούς τόνους (MT) καθώς ξεκίνησαν δύο νέες μονάδες, αυξάνοντας συνολικές εξαγωγές το 2024 κατά 4,5% σε σχέση με το 2023, σύμφωνα με στοιχεία της LSEG.

Η Ευρώπη παρέμεινε ο προτιμώμενος προορισμός για τις εξαγωγές LNG των ΗΠΑ τον Δεκέμβριο, με 5,84 MT ή το 69% σε σύγκριση με 5,09 MT τον Νοέμβριο. Οι εξαγωγές των ΗΠΑ στην Ευρώπη ενισχύθηκαν καθώς μια σειρά χώρες αγοράζουν LNG, καθώς ο χειμώνας ανεβάζει τις ανάγκες για θέρμανση όσο πέφτουν οι θερμοκρασίες χαμηλά. Η Τουρκία ήταν ένας από τους κύριους προορισμούς για LNG των ΗΠΑ τον Δεκέμβριο, σύμφωνα με τα δεδομένα της LSEG. Το 2024, η Ευρώπη αντιπροσώπευε το 55% των συνολικών εξαγωγών LNG των ΗΠΑ, το 34% των συνολικών εξαγωγών των ΗΠΑ κατευθύνθηκε στην Ασία, ενώ το επόμενο 11% πήγε κυρίως στη Λατινική Αμερική με μερικές αποστολές στη Μέση Ανατολή, κυρίως στην Αίγυπτο και την Ιορδανία, σύμφωνα με τα δεδομένα της LSEG.

Οι εκτιμήσεις που προκαλούν ανησυχία

Ο δεύτερος καθοριστικός παράγοντας αφορά την ταχεία εξάντληση των αποθεμάτων φυσικού αερίου. Από την 1η Οκτωβρίου έως την 31η Δεκεμβρίου 2024, η Ευρώπη κατανάλωσε περισσότερες από 250 τεραβατώρες φυσικού αερίου – το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο κατανάλωσης για την περίοδο αυτή στην ιστορία, υπερβαίνοντας κατά πολύ τον δεκαετή μέσο όρο των 165 TWh. Αυτή η ραγδαία απομείωση αποθεμάτων αποδίδεται σε έναν ψυχρό και ξηρό χειμώνα, που αύξησε τη ζήτηση για θέρμανση, ενώ ταυτόχρονα περιόρισε την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, όπως τα αιολικά και τα υδροηλεκτρικά έργα. Αντίθετα, οι δύο προηγούμενοι χειμώνες χαρακτηρίστηκαν από ήπιο καιρό και αυξημένη παραγωγή πράσινης ενέργειας, γεγονός που είχε περιορίσει την εξάρτηση από το φυσικό αέριο.

Παρά το γεγονός ότι η Ευρώπη ξεκίνησε τη φετινή περίοδο θέρμανσης με αποθέματα γεμάτα σε ποσοστό 95%, οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι έως το τέλος του χειμώνα τα αποθέματα αυτά θα μειωθούν στο 35%-40%, συγκριτικά με το 60% της προηγούμενης χρονιάς, αναφέρει το Bloomeberg Η σημαντική αυτή μείωση υποδηλώνει ότι η Ευρώπη θα βρεθεί αντιμέτωπη με την ανάγκη να αναπληρώσει τα αποθέματά της την άνοιξη και το καλοκαίρι, προκειμένου να φτάσει το απαιτούμενο όριο του 90% έως την 1η Νοεμβρίου, όπως επιτάσσουν οι κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι τεράστιοι αποθηκευτικοί χώροι της Ευρώπης διαθέτουν πληρότητα λίγο πάνω από 70% σε σύγκριση με περίπου 86% πριν από ένα χρόνο. Αν και δεν υπάρχει κίνδυνος άμεσης έλλειψης, η ταχεία αυτή κατανάλωση μπορεί να καταστήσει πιο δύσκολη τη συγκέντρωση αποθεμάτων ενόψει της επόμενης περιόδου θέρμανσης και αυξήσει βραχυπρόθεσμα τις τιμές. Τα επίπεδα αποθήκευσης έχουν μειωθεί συνολικά κατά 25 ποσοστιαίες μονάδες από το προηγούμενο υψηλό τους – περισσότερο από οποιαδήποτε πτώση από το 2018, σύμφωνα με τα στοιχεία της Gas Infrastructure Europe που συγκέντρωσε το Bloomberg.

Η διαδικασία αυτή θα απαιτήσει έντονο ανταγωνισμό με άλλες αγορές, κυρίως την Ασία, για την εξασφάλιση προμηθειών LNG, κάτι που αναμένεται να οδηγήσει σε περαιτέρω άνοδο των τιμών. Το ενεργειακό τοπίο διαμορφώνεται έτσι με ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις, δημιουργώντας πρωτοφανείς προκλήσεις τόσο για τη βιομηχανία όσο και για τα νοικοκυριά.

Γιατί η Energean θέτει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος το Ισραήλ

Η Energean – με ανάρτησή της στο LinkedIn- αναδεικνύει το παράδειγμα του Ισραήλ ως μια στρατηγική προσέγγιση για την ενεργειακή ασφάλεια και τη βιώσιμη ανάπτυξη, σε μια εποχή που η Ευρώπη και ο υπόλοιπος κόσμος αντιμετωπίζουν πρωτόγνωρες ενεργειακές προκλήσεις. Το Ισραήλ, μέσα από την αξιοποίηση των εγχώριων ενεργειακών πόρων του, έχει καταφέρει να οικοδομήσει ένα σταθερό, προσιτό και ασφαλές ενεργειακό μοντέλο, το οποίο η Energean θεωρεί ως σημείο αναφοράς για τις υπόλοιπες χώρες.

Το Ισραήλ έχει δώσει έμφαση στην ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής φυσικού αερίου, γεγονός που του επιτρέπει να μειώνει τη χρήση εισαγόμενων καυσίμων και να αντικαθιστά τον άνθρακα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η μετάβαση αυτή όχι μόνο μειώνει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, αλλά δημιουργεί και ένα οικονομικό πλεονέκτημα, καθώς το φυσικό αέριο διατίθεται σε χαμηλές και σταθερές τιμές, υποστηρίζοντας τη βιομηχανία και τα νοικοκυριά. Παράλληλα, το Ισραήλ χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο ως βάση για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, εξασφαλίζοντας τη σταθερότητα του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας ακόμα και σε περιόδους που οι ΑΠΕ δεν μπορούν να ανταποκριθούν, όπως σε φαινόμενα Dunkelflaute.

Η Energean χρησιμοποιεί το παράδειγμα του Ισραήλ για να υπογραμμίσει ότι η εκμετάλλευση των εγχώριων ενεργειακών πόρων δεν είναι απλώς μια επιλογή, αλλά μια στρατηγική αναγκαιότητα. Το Ισραήλ έχει καταφέρει να διασφαλίσει την ενεργειακή του επάρκεια, να μειώσει τις τιμές ενέργειας και να ενισχύσει την ανάπτυξη των ΑΠΕ, δημιουργώντας ένα υπόδειγμα ενεργειακής πολιτικής. Η Energean προτείνει αυτή τη στρατηγική ως λύση για τις χώρες που θέλουν να αποκτήσουν μακροπρόθεσμη ενεργειακή σταθερότητα, να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους και να προστατεύσουν τις οικονομίες τους από τις διακυμάνσεις της διεθνούς αγοράς ενέργειας.

Σύμφωνα με τον S&P Global, το Ισραήλ αποτελεί σημαντικό παραγωγό φυσικού αερίου, εξάγοντας σημαντικές ποσότητες προς την Αίγυπτο και την Ιορδανία. Το 2023, η παραγωγή φυσικού αερίου της χώρας έφτασε στο επίπεδο-ρεκόρ των 24,7 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm), όπως αναφέρουν τα στοιχεία του ισραηλινού Υπουργείου Ενέργειας που δημοσιεύθηκαν τον Μάιο του ίδιου έτους. Το κοίτασμα Karish, που ξεκίνησε την παραγωγική του λειτουργία τον Οκτώβριο του 2022, συνέβαλε σημαντικά στην παραγωγή της χώρας. Κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2024, το Karish παρήγαγε 2,77 bcm, αυξημένο σε σύγκριση με τα 1,97 bcm που είχαν παραχθεί την ίδια περίοδο το προηγούμενο έτος. Το Ισραήλ διαθέτει επίσης τα κοιτάσματα Λεβιάθαν, το οποίο τέθηκε σε λειτουργία το 2019, και Ταμάρ, που ξεκίνησε να παράγει φυσικό αέριο το 2013, ενισχύοντας περαιτέρω τη δυναμική του ως ενεργειακού κόμβου στην Ανατολική Μεσόγειο.

Πρωταγωνιστικό ρόλο στον ενεργειακό τομέα του Ισραήλ διαδραματίζει η Energean (που είναι εισηγμένη και στο Χρηματιστήριο του Ισραήλ), η οποία στηρίζει τον ενεργειακό εφοδιασμό της χώρας από την παραγωγή των κοιτασμάτων Καρίς και Βόρειο Καρίς που διαθέτουν περίπου 75 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Η παραγωγή από το κοίτασμα Καρίς ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2022, ενώ το κοίτασμα Βόρειο Καρίς παράγει φυσικό αέριο από τον Φεβρουάριο του 2024. Η Energean έλαβε από την κυβέρνηση του Ισραήλ την έγκριση για την 1η Φάση της ανάπτυξης του κοιτάσματος Katlan (Περιοχή Ολύμπου), το οποίο θα αξιοποιηθεί είτε με την αύξηση των πωλούμενων ποσοτήτων προς την ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά του Ισραήλ, είτε και για εξαγωγικούς σκοπούς. Όπως έχει αναφέρει το energygame.gr, η Energean έχει υποβάλει αίτημα για άδεια εξαγωγών φυσικού αερίου προς την Κύπρο, ενώ στο παρελθόν είχε προτείνει τη δημιουργία αγωγού που θα συνδέει το Ισραήλ με την Κύπρο. Η Energean, στους πρώτους δέκα μήνες του έτους, παρήγαγε κατά μέσο όρο 153.000 βαρέλια ισοδύναμου πετρελαίου την ημέρα, εκ των οποίων τα 112.000 βαρέλια προέρχονται από το Ισραήλ.

Υπενθυμίζεται ότι ο Διευθύνων Σύμβουλος της Energean, Μαθιός Ρήγας, είχε καλέσει το Ισραήλ να εκδώσει νέες άδειες για έρευνα πετρελαίου και φυσικού αερίου, προκειμένου να καλυφθεί η αυξανόμενη ζήτηση στην περιοχή. Σε δηλώσεις του στο Reuters, ο κ. Ρήγας τόνισε την ανάγκη για περαιτέρω ανάπτυξη του τομέα, ζητώντας παράλληλα από τις κυβερνήσεις να δημιουργήσουν νέες διαδρομές εξαγωγής φυσικού αερίου από το Ισραήλ προς την Αίγυπτο και την Κύπρο. «Χρειάζεται να συζητήσουμε με την (ισραηλινή) κυβέρνηση για την έκδοση νέων αδειών και την ενίσχυση της έρευνας, καθώς πρέπει να βρούμε περισσότερο αέριο. Είναι απαραίτητο να αναπτύξουμε μεγαλύτερους πόρους φυσικού αερίου», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Τι θα μπορούσε να ρίξει τις τιμές φυσικού αερίου

Το Bloomberg επισημαίνει τέσσερις πιθανές εξελίξεις που, εφόσον υλοποιηθούν, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αποκλιμάκωση των τιμών του φυσικού αερίου στην Ευρώπη, προσφέροντας ουσιαστική ανακούφιση στο ενεργειακό κόστος και ενισχύοντας τη σταθερότητα της αγοράς.

Πρώτον, σημαντική επίδραση θα μπορούσε να έχει η αύξηση της παγκόσμιας προσφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Ειδικότερα, η έναρξη λειτουργίας νέων εγκαταστάσεων υγροποίησης στις Ηνωμένες Πολιτείες, προγραμματισμένη για το 2025, αναμένεται να αυξήσει την παραγωγή LNG, προσφέροντας επιπλέον προμήθειες για την κάλυψη της ευρωπαϊκής ζήτησης. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η πραγματική «έκρηξη» στη διαθεσιμότητα LNG εκτιμάται ότι θα έρθει μετά το 2026, με την ολοκλήρωση μεγαλύτερων έργων.

Δεύτερον, η μειωμένη ζήτηση στην Ασία, και ειδικότερα στην Κίνα, θα μπορούσε να μειώσει τις πιέσεις στις διεθνείς αγορές LNG. Αν η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας συνεχίσει να είναι περιορισμένη, η ζήτηση για φυσικό αέριο ενδέχεται να παραμείνει χαμηλή, αφήνοντας μεγαλύτερες ποσότητες LNG διαθέσιμες για την ευρωπαϊκή αγορά. Η εξέλιξη αυτή θα εξισορροπούσε σε μεγάλο βαθμό την παγκόσμια προσφορά και ζήτηση.

Τρίτον, υπάρχει η πιθανότητα επανεκκίνησης των ρωσικών εξαγωγών φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας. Παρόλο που η Ουκρανία δεν ανανέωσε τη συμφωνία διαμετακόμισης στις αρχές του 2025, υπάρχει πάντα η πιθανότητα να επιτευχθεί νέα συμφωνία. Μια τέτοια εξέλιξη θα αύξανε τη διαθεσιμότητα ρωσικού φυσικού αερίου για την Ευρώπη, μειώνοντας τις πιέσεις στις τιμές.

Ο τερματισμός του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας συνιστά έναν ακόμα πιθανό, αν και μακρινό, παράγοντα που θα μπορούσε να επηρεάσει τις τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Σε περίπτωση που ο πόλεμος σταματήσει, ενδεχομένως μέσω διπλωματικής διαμεσολάβησης από τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, η Ευρώπη θα είχε τη δυνατότητα να αποκαταστήσει τους ενεργειακούς της δεσμούς με τη Ρωσία. Η επανέναρξη των αγωγών για την εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου θα μπορούσε να προκαλέσει δραματική πτώση των τιμών. Αν και αυτό το σενάριο θεωρείται απίθανο υπό τις παρούσες συνθήκες, οι συνέπειές του θα ήταν καταλυτικές για την ενεργειακή σταθερότητα της Ευρώπης.

Προσπαθεί να ηρεμήσει τα πνεύματα η Κομισιόν

Η εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα ενέργειας, Άννα Κάιζα, κατά τη χθεσινή ενημέρωση προς τον Τύπο, ανέφερε ότι η συμφωνία διαμετακόμισης του ρωσικού φυσικού αερίου έληξε στις 31 Δεκεμβρίου, όπως ήταν προγραμματισμένο. Η ίδια σημείωσε ότι η Επιτροπή εργάστηκε εντατικά για πάνω από έναν χρόνο, σε συνεργασία με τα κράτη-μέλη και την Ουκρανία, προκειμένου να προετοιμαστεί για αυτό το σενάριο.

«Όσον αφορά τις τιμές, η αγορά είχε ήδη ενσωματώσει τη λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης. Δεν παρατηρήθηκαν αυξήσεις τιμών με την αλλαγή του έτους. Τα θεμελιώδη μεγέθη της αγοράς παραμένουν σταθερά, ενώ η ζήτηση παραμένει υποτονική, περίπου 18% χαμηλότερη από τα επίπεδα πριν από την κρίση», δήλωσε η Άννα Κάιζα. Παρόλα αυτά, υπογράμμισε ότι, καθώς εισερχόμαστε στους ψυχρότερους μήνες του χρόνου, η Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη-μέλη της ΕΕ, παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της κατάστασης και τις τιμές του φυσικού αερίου.

Η εκπρόσωπος υπενθύμισε επίσης ότι το πλαφόν στη χονδρική τιμή του φυσικού αερίου, το οποίο είχε οριστεί στα 180 ευρώ/MWh κατά την κορύφωση της ενεργειακής κρίσης τον Δεκέμβριο του 2022, θα πάψει να ισχύει στις 31 Ιανουαρίου 2025. Ωστόσο, δεν διευκρίνισε αν θα ξεκινήσουν νέες διαπραγματεύσεις για την εφαρμογή ενός νέου πλαφόν, παρά το αίτημα της Ιταλίας να τεθεί όριο μεταξύ 50-60 ευρώ/MWh.

Διαβάστε ακόμη