Εντείνονται οι πολιτικές και διπλωματικές διεργασίες στο τρίγωνο Ελλάδας – Αιγύπτου – Κύπρου, ενόψει της επικείμενης τριμερούς Διάσκεψης που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη, 8 Ιανουαρίου, στο Κάιρο. Ψηλά στην ατζέντα θα βρίσκεται η ενέργεια, με επίκεντρο έργα στρατηγικής σημασίας, που αναμένεται να καθορίσουν τις ενεργειακές εξελίξεις στην περιοχή. Παρά το ρευστό γεωπολιτικό σκηνικό που έχει διαμορφωθεί από τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή, η Διάσκεψη φιλοδοξεί να αναδείξει την ενεργειακή συνεργασία ως καταλύτη για την περιφερειακή σταθερότητα. Με τη συμμετοχή του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη και του προέδρου της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, η συνάντηση αυτή αποκτά ξεχωριστή βαρύτητα, αναδεικνύοντας τον ρόλο της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου για την πράσινη ενέργεια προς την Ευρώπη.

Τα ενεργειακά project που τίθενται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος

Η διψασμένη για πράσινη ενέργεια Ευρώπη στρέφει το βλέμμα της στον ήλιο και τον άνεμο της Αιγύπτου, αναζητώντας βιώσιμες και οικονομικές λύσεις για την ενεργειακή της μετάβαση. Στον αγώνα δρόμου για την υλοποίηση έργων που θα διασφαλίσουν την παροχή «πράσινης» ενέργειας στις ευρωπαϊκές αγορές, η Ελλάδα και η Ιταλία ανταγωνίζονται για το ποια χώρα θα κόψει πρώτη το νήμα. Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Αιγύπτου «GREGY», μπαίνει στην πιο κρίσιμη φάση της, αυτή των τεχνικών μελετών, οι οποίες θα κρίνουν την οριστική όδευση και τα τελικά κόστη, με πάνω από συνολικά 20 διεθνείς εταιρείες να έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον. Η επίσημη ανακοίνωση των οικονομικών προσφορών από τους επιλεγέντες της short list θα σηματοδοτήσει την οριστικοποίηση της καλύτερης δυνατής διαδρομής του υποθαλάσσιου καλωδίου και τα σημεία προσαιγιάλωσης στις δύο χώρες («μελέτες γραφείου»), καθώς και όλο το τεχνικό σκέλος.

Ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρος Σκυλακάκης, σε συνάντηση με τον Υπουργό Ηλεκτρισμού της Αιγύπτου, Δρ. Mahmoud Esmat, συμφώνησαν να προχωρήσουν στα επόμενα βήματα για την υλοποίηση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Αιγύπτου. Ως αποτέλεσμα της κοινής τους απόφασης, οι διαχειριστές των εθνικών δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας των δύο χωρών θα ξεκινήσουν άμεσα τη διαδικασία συμμετοχής τους στο έργο. Ο αιγυπτιακός Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς (EETC) είναι υποψήφιος μέτοχος, γεγονός που ενισχύει τη στρατηγική συνεργασία της Αιγύπτου με την Ελλάδα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το έργο έχει πλέον ωριμάσει και αποκτά νέο status, ενώ οι διευρυμένες συζητήσεις αποδεικνύουν τη βούληση των δύο πλευρών να κινηθούν γρήγορα. Η διασύνδεση αυτή, γνωστή ως GREGY, θεωρείται έργο ζωτικής γεωστρατηγικής σημασίας για την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της διαφοροποίησης των προμηθευτών ενέργειας και της απεξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια έως το 2027. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του Ομίλου Κοπελούζου, το έργο GREGY, προϋπολογισμού 4,2 δισ. ευρώ, θα μεταφέρει 3.000 MW πράσινης ενέργειας από την Αίγυπτο στην Ελλάδα, παραγόμενα από 9,5 GW Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), κυρίως αιολικών πάρκων που θα κατασκευαστούν στην Αίγυπτο. Από τα 3.000 MW, το ένα τρίτο θα καταναλώνεται στην Ελλάδα, ένα άλλο τρίτο θα εξάγεται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ το υπόλοιπο τρίτο θα χρησιμοποιείται για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου.

Το μεγαλύτερο μέρος του υδρογόνου αυτού θα εξάγεται στις γειτονικές ευρωπαϊκές χώρες. Το έργο αναμένεται να αντικαταστήσει 4,5 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως και να μειώσει τις εκπομπές CO₂ κατά 10 εκατομμύρια τόνους ετησίως. Παράλληλα, οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Αιγύπτου θα συνεργαστούν για την ένταξη του έργου στον επόμενο κατάλογο PCI/PMI (Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενισχύοντας περαιτέρω τη στρατηγική του σημασία.

Η Αίγυπτος έχει θέσει φιλόδοξους στόχους για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Στόχος της χώρας είναι να προμηθεύεται το 42% της ενέργειάς της από ΑΠΕ έως το 2030. Στο πλαίσιο αυτό, η Αίγυπτος σχεδιάζει την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ύψους 9,5 GW, με σκοπό την παραγωγή 3.000 MW πράσινης ενέργειας που θα μεταφερθεί μέσω ηλεκτρικής διασύνδεσης στην Ελλάδα. Η πράσινη αυτή ενέργεια θα παράγεται κυρίως από αιολικά πάρκα, αλλά και από φωτοβολταϊκά. Τα 3.000 MW ηλεκτρικής ενέργειας που θα μεταφέρει το έργο GREGY, θα αντικαταστήσουν 4,5 bcm φυσικού αερίου ετησίως και θα μειώσουν τις εκπομπές CO2 κατά 10 εκατ. τόνους ετησίως.

Νέοι διάδρομοι μεταφοράς φυσικού αερίου

Παράλληλα με την ηλεκτρική διασύνδεση, Ελλάδα, Αίγυπτος και Κύπρος εξετάζουν νέους διαδρόμους για τη μεταφορά φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, εστιάζοντας στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας. Άσκηση για δυνατούς λύτες αποτελεί και ο αγωγός Κύπρου- Αιγύπτου. Υπενθυμίζεται πως η κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέει την Κύπρο με την Αίγυπτο εγκρίθηκε από το κυπριακό Κοινοβούλιο τον Μάρτιο του 2019. Ο αγωγός αυτός έχει στόχο τη μεταφορά φυσικού αερίου από το κοίτασμα Αφροδίτη, εντός της Κυπριακής ΑΟΖ, προς τις υποδομές υγροποίησης φυσικού αερίου (LNG) της Αιγύπτου, στις περιοχές Idku και Damietta. Από εκεί, το φυσικό αέριο θα υγροποιείται και θα εξάγεται στις διεθνείς αγορές, με κύριο προορισμό την Ευρώπη. Η διακρατική συμφωνία Κύπρου-Αιγύπτου, η οποία υπεγράφη το 2018, αποτελεί την πρώτη τέτοιου είδους συμφωνία στον τομέα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Με τη συμφωνία αυτή καθορίζεται το νομικό και τεχνικό πλαίσιο για την κατασκευή και λειτουργία του αγωγού, ο οποίος θεωρείται ζωτικής σημασίας για την ενεργειακή στρατηγική της περιοχής. Η Αίγυπτος, μέσω του έργου, φιλοδοξεί να καταστεί ενεργειακός κόμβος, αξιοποιώντας τις υπάρχουσες υποδομές υγροποίησης, ενώ η Κύπρος αποκτά πρόσβαση στις διεθνείς αγορές ενέργειας, ενισχύοντας τη σύνδεσή της με την Ευρώπη και συμβάλλοντας στη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού φυσικού αερίου της Ε.Ε.

Ο υποθαλάσσιος αγωγός, μήκους περίπου 300 χιλιομέτρων, θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το κοίτασμα Αφροδίτη προς τις εγκαταστάσεις LNG στην Αίγυπτο. Το έργο υποστηρίζεται από τις εταιρείες που συμμετέχουν στο κοίτασμα, όπως η Chevron, η NewMed Energy και η Shell, ενώ το συνολικό κόστος του υπολογίζεται περίπου στο 1 δισεκατομμύριο δολάρια. Αν και η έγκριση του έργου από το Κοινοβούλιο το 2019 αποτέλεσε σημαντικό βήμα, η υλοποίηση του αγωγού έχει καθυστερήσει λόγω τεχνικών, χρηματοδοτικών και γεωπολιτικών παραγόντων. Η έναρξη λειτουργίας του αναμένεται πλέον μετά το 2027. Παρά τις προκλήσεις, η γεωπολιτική και ενεργειακή σημασία του έργου παραμένει καθοριστική, καθώς ενισχύει τη συνεργασία Κύπρου και Αιγύπτου, προωθώντας παράλληλα τη στρατηγική της Ε.Ε. για ενεργειακή ασφάλεια και διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας, ιδιαίτερα μετά την κρίση με τη Ρωσία.

Από την άλλη πλευρά σε εξέλιξη βρίσκονται και έντονες συζητήσεις μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ σχετικά με θέματα «αμοιβαίου ενδιαφέροντος και πιθανής συνεργασίας», σύμφωνα με το S&P Global. Οι δύο χώρες φέρονται να βρίσκονται κοντά στην υπογραφή σύμβασης για την προμήθεια φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Κύπρο, μέσω αγωγού που θα συνδέει τα ισραηλινά κοιτάσματα Καρίς και Τανίν, τα οποία διαχειρίζεται η Energean. Η συμφωνία, ύψους 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων (περίπου 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ), θα έχει διάρκεια 10 ετών και αναμένεται να σηματοδοτήσει την πρώτη εξαγωγή φυσικού αερίου από το Ισραήλ προς την Ευρώπη. Ο αγωγός θα παρέχει μεταξύ 0,5 και 1 δισεκατομμυρίου κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως, ενισχύοντας την ενεργειακή σύνδεση της Ανατολικής Μεσογείου με την ευρωπαϊκή αγορά. Υπενθυμίζεται ότι η Energean είχε υποβάλει στο παρελθόν αίτημα για άδεια εξαγωγής φυσικού αερίου στην Κύπρο, προτείνοντας την κατασκευή αγωγού μεταξύ των ισραηλινών κοιτασμάτων και της Κύπρου. Αν και τότε η πρόταση δεν είχε προχωρήσει, οι τρέχουσες συνθήκες φαίνεται να ευνοούν την υλοποίηση του σχεδίου, προσφέροντας νέες προοπτικές για την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής.

Το φυσικό αέριο που παράγει η εισηγμένη στα Χρηματιστήρια του Λονδίνου και του Τελ Αβίβ Energean από τα κοιτάσματα Καρίς και Τανίν, τα οποία βρίσκονται ήδη σε παραγωγική λειτουργία, κατευθύνεται επί του παρόντος στην εγχώρια αγορά του Ισραήλ. Το ίδιο μονοπάτι ακολούθησε πρόσφατα και το κοίτασμα Κάτλαν, που ξεκίνησε την παραγωγή του το καλοκαίρι. Η Energean, όπως έχει γράψει το energygame.gr, ουδέποτε απέκρυψε τη στρατηγική της για εξαγωγές φυσικού αερίου. Η Κύπρος αποτελεί βασικό στόχο της εταιρείας, με την ιδέα της μεταφοράς μέσω αγωγού να βρίσκεται στο επίκεντρο των σχεδιασμών της. Η Energean συνεχίζει να εξετάζει εναλλακτικές στρατηγικές, με τον αγωγό να αποτελεί την πιο ρεαλιστική επιλογή, ενισχύοντας τη θέση της εταιρείας ως βασικού παρόχου φυσικού αερίου στην περιοχή και θέτοντας τα θεμέλια για εξαγωγές προς την Ευρώπη.

Στο κάδρο της Αιγύπτου η Ελλάδα

Εκτός από το Ισραήλ, και η Αίγυπτος αναζητεί νέους «δρόμους» προς την Ευρώπη, με έμφαση στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, αξιοποιώντας στρατηγικά το FSRU της Αλεξανδρούπολης. Η στρατηγική αυτή ενισχύει περαιτέρω τον κρίσιμο ρόλο της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Αυτή η «δεύτερη ανάγνωση» αφορά το deal που υπεγράφη τη Δευτέρα, 14 Οκτωβρίου, στο Κάιρο, μεταξύ του Ομίλου Κοπελούζου και της EGAS. Η συμφωνία, που προετοιμαζόταν συστηματικά εδώ και μήνες, προβλέπει τη δημιουργία κοινοπραξίας μεταξύ των δύο πλευρών για τη μεταφορά LNG προς την Ελλάδα, την επανεριοποίησή του στο FSRU της Αλεξανδρούπολης και την περαιτέρω εξαγωγή του σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Η συμφωνία αντανακλά τη στρατηγική της Αιγύπτου να ενισχύσει τη θέση της ως περιφερειακού ενεργειακού κόμβου, μέσω των εξαγωγών LNG από τους τερματικούς σταθμούς της σε Ιντκου και Νταμιέτα. Παρά τις φιλοδοξίες αυτές, η στρατηγική της Αιγύπτου έχει αντιμετωπίσει προκλήσεις, καθώς η εγχώρια παραγωγή φυσικού αερίου έχει υποχωρήσει λόγω οικονομικών δυσχερειών. Το γεγονός αυτό έχει αναγκάσει την Αίγυπτο να στραφεί σε εισαγωγές φυσικού αερίου, κυρίως από το Ισραήλ, για να καλύψει τις εσωτερικές ανάγκες.

Σε μια ευρύτερη και μακροπρόθεσμη προοπτική, το Κάιρο βλέπει τις ελληνικές υποδομές φυσικού αερίου, όπως η Ρεβυθούσα και η Αλεξανδρούπολη, ως ενδιάμεσους σταθμούς για τη μεταφορά του αερίου της Ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη. Η χρήση αυτών των υποδομών ενισχύει τη δυνατότητα αύξησης των εξαγωγών LNG, διασφαλίζοντας τη σύνδεση των ενεργειακών πόρων της περιοχής με την ευρωπαϊκή αγορά και εδραιώνοντας τη συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου.

Υπενθυμίζεται πως ο ΔΕΣΦΑ υπέγραψε πρόσφατα δύο στρατηγικές συμφωνίες συνεργασίας με τις κορυφαίες αιγυπτιακές εταιρείες φυσικού αερίου EGAS και GASCO. Η πρώτη συμφωνία συνεργασίας μεταξύ ΔΕΣΦΑ και EGAS εστιάζει στη δέσμευση, αξιοποίηση και αποθήκευση άνθρακα (CCUS), με στόχο την ανάπτυξη της αγοράς CCUS σε Ελλάδα, Αίγυπτο και ΕΕ. Οι δύο πλευρές θα ανταλλάξουν τεχνογνωσία, θα αξιολογήσουν την αλυσίδα αξίας για την αποθήκευση CO2 και θα δημιουργήσουν κοινό σύνδεσμο με ευρωπαϊκές και εθνικές αρχές για την ενίσχυση της συνεργασίας. Η δεύτερη συμφωνία με την GASCO περιλαμβάνει τη διερεύνηση υποδομών μεταφοράς φυσικού αερίου, υδρογόνου και ανανεώσιμων αερίων. Οι δύο εταιρείες δεσμεύονται να συνεργαστούν σε τομείς όπως η απανθρακοποίηση, τα έργα υδρογόνου και οι υποδομές LNG, αξιοποιώντας την εμπειρία του ΔΕΣΦΑ σε τερματικούς σταθμούς LNG, όπως της Ρεβυθούσας. Παράλληλα, προβλέπεται συνεργασία για τη βελτιστοποίηση των περιφερειακών ενεργειακών ροών και την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας. Η CEO του ΔΕΣΦΑ, Μαρία Ρίτα Γκάλι υπογράμμισε τη σημασία της συνεργασίας Ελλάδας-Αιγύπτου για την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής, σημειώνοντας ότι η Ελλάδα μπορεί να λειτουργήσει ως πύλη εξαγωγής ενέργειας από την Αίγυπτο προς την Ευρώπη.

Συνεργασία Ελλάδας – Αιγύπτου και στην αποθήκευση CCS

Ελλάδα και Αίγυπτος διερευνούν τη συνεργασία τους και στον τομέα της αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS). Μάλιστα, βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις για συνεργασία στον εν λόγω τομέα, με στόχο την ενίσχυση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το σχέδιο αυτό πηγάζει από την ανάγκη εξεύρεσης πρόσθετων αποθηκών. Σύντομα αναμένεται η υπογραφή μνημονίου κατανόησης (MoU), το οποίο θα θέσει τις βάσεις για μια στρατηγική συνεργασία στον τομέα της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα. Η πρωτοβουλία αυτή όχι μόνο ενισχύει τη γεωπολιτική και ενεργειακή συνεργασία Ελλάδας και Αιγύπτου, αλλά και τοποθετεί τις δύο χώρες στην πρώτη γραμμή της περιφερειακής προσπάθειας για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Τα έργα αυτά αλληλοσυνδέονται στρατηγικά και αναμένεται να βρεθούν στο επίκεντρο των συζητήσεων, με την ενέργεια να αποτελεί τον βασικό άξονα συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου. Η ηλεκτρική διασύνδεση μέσω του έργου GREGY, η ενίσχυση των εξαγωγών πράσινης ενέργειας και η συνεργασία στον τομέα της αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα αποδεικνύουν τη βούληση των τριών χωρών να επενδύσουν σε ένα κοινό ενεργειακό μέλλον, που προωθεί τη βιωσιμότητα και την ενεργειακή ασφάλεια. Τα έργα αυτά όχι μόνο εδραιώνουν την Ελλάδα ως ενεργειακό κόμβο και στρατηγικό εταίρο στην περιοχή, αλλά συμβάλλουν και στη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας της Ευρώπης, ενισχύοντας παράλληλα τη γεωπολιτική σταθερότητα στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Πρόκειται για μια συνεργασία που, αν και φιλόδοξη, έχει τις βάσεις να αποτελέσει πρότυπο για τη σύνδεση ενεργειακών συστημάτων.

Διαβάστε ακόμη