Έτος – ορόσημο αναμένεται να είναι για την Κυπριακή Δημοκρατία το 2025, αφού στα μέσα Ιανουαρίου «πιάνει δουλειά» το γεωτρύπανο της ExxonMobil στην αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) της Κύπρου. Την ίδια στιγμή, η Κυβέρνηση αναμένει την υποβολή του τελικού σχεδίου ανάπτυξης και παραγωγής για τον στόχο «Κρόνος» από την κοινοπραξία των Eni και Total, ενώ παράλληλα η Chevron, που διαχειρίζεται το κοίτασμα «Αφροδίτη», βρίσκεται σε στάση αναμονής για την απάντηση της κυπριακής πλευράς στις προτάσεις της. Το 2025 προμηνύεται ως μια χρονιά πλούσια σε εξελίξεις στον τομέα των υδρογονανθράκων για την Κύπρο. Οι προγραμματισμένες γεωτρήσεις, σε συνδυασμό με τις ήδη σημαντικές ανακαλύψεις, ανοίγουν νέους ορίζοντες και δημιουργούν μοναδικές ευκαιρίες για την αξιοποίηση του ενεργειακού δυναμικού της χώρας, σε μια περίοδο αυξημένου ενδιαφέροντος για την ανατολική Μεσόγειο, καθώς η Ευρώπη αναζητά εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
Η ερευνητική γεώτρηση στο στόχο «Ηλέκτρα» του τεμαχίου «5» αποτελεί μία από τις πιο φιλόδοξες προσπάθειες της ExxonMobil και της Qatar Energy στην κυπριακή ΑΟΖ για το 2025. Η περιοχή που θα ερευνηθεί χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερο γεωμορφολογικό ενδιαφέρον, καθώς βρίσκεται κοντά στη λεκάνη του Ηροδότου, μια γεωλογική ζώνη γνωστή για τη δυναμική της σε αποθέματα υδρογονανθράκων. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η περιοχή παρουσιάζει γεωλογικά χαρακτηριστικά παρόμοια με εκείνα του κοιτάσματος «Ζορ» στην Αίγυπτο, το οποίο ανακαλύφθηκε το 2015 και θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι ενδείξεις αυτές έχουν δημιουργήσει προσδοκίες για την ύπαρξη αποθεμάτων της τάξης των 15 έως 30 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών (tcf) φυσικού αερίου.
Η ύπαρξη ενός τόσο μεγάλου κοιτάσματος θα επανακαθόριζε τις οδεύσεις φυσικού αερίου στην περιοχή, με πιθανές αλλαγές στον χρονικό άξονα 2026-2028. Η Κύπρος, που ήδη αντιμετωπίζεται ως αναδυόμενος παίκτης στην ενεργειακή σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου, θα αποκτούσε μεγαλύτερη γεωπολιτική βαρύτητα, ειδικά αν λάβουμε υπόψη τα προβλήματα παραγωγής που αντιμετωπίζει το κοίτασμα «Ζορ» λόγω υδάτων. Σε ένα τέτοιο σενάριο, η Κύπρος θα μπορούσε να αναδειχθεί σε βασικό παραγωγό, μετά την Αίγυπτο και το Ισραήλ, καλούμενη να διαχειριστεί την παραγωγή ενός τεράστιου κοιτάσματος, με μακροπρόθεσμα οφέλη για την οικονομία και τη διεθνή της θέση.
Οι σεισμογραφικές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής στο «Ηλέκτρα» έχουν καταγράψει ενδείξεις για τη δυνατότητα ύπαρξης αποθεμάτων που κυμαίνονται μεταξύ 15 και 30 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών φυσικού αερίου (tcf). Μια τέτοια ποσότητα, εφόσον επιβεβαιωθεί, θα μπορούσε να ανατρέψει τις υπάρχουσες ενεργειακές ισορροπίες και να αναδείξει την Κύπρο σε κομβικό σημείο της περιφερειακής ενεργειακής στρατηγικής. Οι αναλύσεις δείχνουν ότι το κοίτασμα ενδέχεται να βρίσκεται σε βαθύτερες γεωλογικές δομές, γεγονός που καθιστά την τεχνολογία πέμπτης γενιάς του γεωτρύπανου Valaris DS-9 απαραίτητη για την επιτυχή διερεύνηση.
Σύμφωνα με δηλώσεις του Υπουργού Ενέργειας της Κύπρου, Γιώργου Παπαναστασίου, η γεώτρηση θα έχει διάρκεια περίπου ενός μήνα, με τα αποτελέσματα να αναμένονται στις αρχές της άνοιξης του 2025. Ο Υπουργός εξέφρασε συγκρατημένη αισιοδοξία για την επιτυχία της γεώτρησης, υπογραμμίζοντας ότι η επιβεβαίωση των ενδείξεων θα αποτελέσει σημαντικό σταθμό για την αξιοποίηση του ενεργειακού δυναμικού της Κύπρου. Πέρα από τα τεχνικά ζητήματα, η γεώτρηση στον στόχο «Ηλέκτρα» έχει και γεωπολιτική σημασία, καθώς η Κύπρος ενισχύει τη θέση της ως ενεργειακός εταίρος με σημαντικές δυνατότητες στην περιοχή.
Η σπίθα που «θα ανάψει» εκ νέου τη συζήτηση για το Βασιλικό
Αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις για κοίτασμα 30 tcf, οι επιπτώσεις θα είναι κομβικές. Αρχικά, θα επανέφεραν στο προσκήνιο τη συζήτηση για την κατασκευή μονάδας υγροποίησης φυσικού αερίου (LNG terminal) στο Βασιλικό, μια επένδυση που μέχρι τώρα είχε απορριφθεί λόγω υψηλού κόστους και έλλειψης επαρκών αποθεμάτων. Ένα κοίτασμα τέτοιας κλίμακας θα δικαιολογούσε οικονομικά την υλοποίηση ενός τέτοιου έργου, ανοίγοντας νέες προοπτικές για την εξαγωγή φυσικού αερίου στις διεθνείς αγορές.
Η Κύπρος θέλει να δει το όνειρό της να γίνεται πραγματικότητα: την επιτυχή εισαγωγή φυσικού αερίου και τη δημιουργία του μεγαλύτερου ενεργειακού έργου στην ιστορία της, στο Βασιλικό. Ωστόσο, το φιλόδοξο αυτό σχέδιο κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος. Η σύγκρουση μεταξύ της ΕΤΥΦΑ, της κρατικής εταιρείας, και της κινεζικής κοινοπραξίας CPP-METRON Consortium Ltd (CMC), που είχε αναλάβει την κατασκευή του τερματικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στο Βασιλικό, δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Η ρήξη αυτή προέκυψε ως απόρροια διαφωνιών, καθυστερήσεων και πιθανών κακοδιαχειρίσεων, με την κινεζική κοινοπραξία να αποχωρεί επεισοδιακά από το έργο, αφήνοντας πίσω της ένα κενό που ακόμα και έξι μήνες μετά δεν έχει καλυφθεί ούτε προσδιοριστεί με ακρίβεια.
Η κατάρρευση του έργου ανέδειξε τα διαχρονικά προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Κύπρος στην προσπάθειά της να εισαγάγει φυσικό αέριο, ένα εγχείρημα που έχει εξελιχθεί σε «κακό δαίμονα» για πέντε διαδοχικές κυβερνήσεις. Παρά τη στρατηγική σημασία του τερματικού LNG για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας και τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού, η αστάθεια που συνοδεύει το έργο αποτελεί μόνιμο εμπόδιο. Η αποτυχία στο Βασιλικό είναι χαρακτηριστική της δυσκολίας της Κύπρου να υλοποιήσει κρίσιμα ενεργειακά έργα, τα οποία είναι απαραίτητα για την οικονομική και γεωπολιτική της ενίσχυση.
Το δεύτερο βήμα
Η γεώτρηση στον στόχο «Πήγασος» του τεμαχίου «10» από την ExxonMobil αποτελεί κρίσιμη συνέχεια του γεωτρητικού προγράμματος της εταιρείας στην κυπριακή ΑΟΖ. Η γεώτρηση αυτή αναμένεται να εστιάσει σε γεωλογικές δομές που έχουν ήδη δώσει ενδείξεις για την παρουσία φυσικού αερίου μέσω των προηγούμενων γεωτρήσεων στα πηγάδια «Γλαύκος 1» και «Γλαύκος 2». Οι ποσότητες που έχουν εντοπιστεί εκεί, περίπου 3,2 tcf, θεωρούνται ήδη σημαντικές, αλλά η επιβεβαίωση και ενίσχυση αυτών των αποθεμάτων θα μπορούσε να δώσει στην ExxonMobil τη δυνατότητα να προχωρήσει σε πιο οργανωμένα σχέδια εμπορικής αξιοποίησης.
Η γεωλογική ανάλυση δείχνει ότι ο «Πήγασος» είναι πιθανό να αποτελεί επέκταση των ίδιων γεωλογικών σχηματισμών που φιλοξενούν τα αποθέματα στον «Γλαύκο». Εάν οι ενδείξεις αυτές επιβεβαιωθούν, οι ποσότητες που θα αποκαλυφθούν θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη θέση του τεμαχίου «10» ως έναν από τους πιο παραγωγικούς ενεργειακούς πόρους της Κύπρου. Η επιβεβαίωση των αποθεμάτων στον «Πήγασο» θα έχει επίσης άμεσο αντίκτυπο στον σχεδιασμό υποδομών μεταφοράς φυσικού αερίου, καθώς θα μπορούσε να ενταχθεί σε ένα συνολικότερο σχέδιο ανάπτυξης της περιοχής. Παράλληλα, η εμβάθυνση της γνώσης για το δυναμικό του τεμαχίου «10» θα προσφέρει πολύτιμα δεδομένα για τη γεωλογική συνέχεια της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου. Οι εργασίες της ExxonMobil στον «Πήγασο» θα εστιαστούν όχι μόνο στην επιβεβαίωση των ποσοτήτων αλλά και στην ανάλυση της ποιότητας του φυσικού αερίου, καθώς και στην αξιολόγηση της εμπορικής βιωσιμότητας της εκμετάλλευσης του συγκεκριμένου κοιτάσματος. Αν όλα προχωρήσουν σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, ο «Πήγασος» μπορεί να αποτελέσει έναν από τους πιο ισχυρούς κρίκους στην αλυσίδα ενεργειακής ανάπτυξης της κυπριακής ΑΟΖ.
Το 2025 αναμένεται να αποτελέσει καθοριστική χρονιά για την εμπορική ανάπτυξη τριών σημαντικών κοιτασμάτων της κυπριακής ΑΟΖ: του «Αφροδίτη» στο τεμάχιο «12» και των «Κρόνος» και «Ζευς» στο τεμάχιο «6». Οι εξελίξεις γύρω από αυτά τα κοιτάσματα θα διαμορφώσουν σε μεγάλο βαθμό την ενεργειακή στρατηγική της Κύπρου, αλλά και την παρουσία διεθνών ενεργειακών εταιρειών στην περιοχή.
Το «Αφροδίτη» αποτελεί το πρώτο κοίτασμα που ανακαλύφθηκε στην κυπριακή ΑΟΖ και παραμένει στρατηγικά σημαντικό λόγω της θέσης και του μεγέθους του. Η κοινοπραξία της Chevron, που το διαχειρίζεται, περιλαμβάνει επίσης τη Shell και τη NewMed Energy. Παρά τις υψηλές προσδοκίες, η εμπορική αξιοποίηση του κοιτάσματος έχει καθυστερήσει σημαντικά. Το 2025, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Chevron και της Κυπριακής Δημοκρατίας βρίσκονται σε κρίσιμο σημείο. Η Chevron έχει προτείνει αναθεωρημένο σχέδιο ανάπτυξης, που προβλέπει έναρξη παραγωγής φυσικού αερίου έως το 2030. Ωστόσο, αν η πρόταση αυτή απορριφθεί, η Κύπρος ενδέχεται να προχωρήσει στην ανάκληση της άδειας, δημιουργώντας νέες προοπτικές για την είσοδο άλλων ενεργειακών κολοσσών, όπως η BP.
Η καθυστέρηση αυτή έχει προκαλέσει ερωτήματα για την αξιοπιστία της Chevron, ενώ παράλληλα εγείρει ανησυχίες για τη συνολική ικανότητα της Κύπρου να διασφαλίσει την έγκαιρη ανάπτυξη των ενεργειακών της πόρων. Το «Αφροδίτη», με τα εκτιμώμενα αποθέματα περίπου 4,5 tcf, παραμένει βασικός πυλώνας για την κυπριακή ενεργειακή στρατηγική, αλλά η χρονίζουσα διαπραγμάτευση υπονομεύει τη δυναμική του.
Στο παιχνίδι και ο «Κρόνος»
Το «Κρόνος», ανακαλυφθέν από την κοινοπραξία Eni/Total, αναδεικνύεται σε καθοριστικό παράγοντα για την ενεργειακή ανάπτυξη της Κύπρου. Με εκτιμώμενα αποθέματα που ξεπερνούν τα 2,5 tcf, το κοίτασμα έχει τη δυνατότητα να καταστεί το πρώτο που θα τεθεί σε πλήρη εμπορική παραγωγή, πιθανότατα έως το 2026-2027. Η Eni έχει επικρατήσει στην εσωτερική στρατηγική συζήτηση της κοινοπραξίας, προκρίνοντας την εξαγωγή του φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο, μέσω των υπαρχόντων τερματικών υγροποίησης. Η Total, που είχε προτείνει τη χρήση πλωτής μονάδας υγροποίησης (FLNG), φαίνεται να χάνει το ενδιαφέρον της για την κυπριακή ΑΟΖ, γεγονός που δημιουργεί αβεβαιότητα για τη συνέχιση της παρουσίας της στην περιοχή.
Η στρατηγική αυτή επιλογή της Eni είναι κρίσιμη, καθώς το κόστος ανάπτυξης μέσω FLNG κρίθηκε υψηλό και οικονομικά ασύμφορο. Εάν η Total αποχωρήσει, το μερίδιό της στο τεμάχιο «6» ενδέχεται να πουληθεί, προσφέροντας ευκαιρίες σε άλλες εταιρείες όπως η BP και η Adnoc, που έχουν ήδη εκδηλώσει έντονο ενδιαφέρον για την κυπριακή ΑΟΖ.
Κοίτασμα «Ζευς» – Τεμάχιο 6
Το «Ζευς», επίσης στο τεμάχιο «6», βρίσκεται σε αρχικά στάδια αξιοποίησης, αλλά οι γεωλογικές του ενδείξεις είναι ενθαρρυντικές. Παρά την έλλειψη συγκεκριμένων στοιχείων για το μέγεθος του κοιτάσματος, η κοινοπραξία Eni/Total το αντιμετωπίζει ως σημαντικό συμπληρωματικό πόρο, που μπορεί να ενισχύσει την οικονομική βιωσιμότητα της συνολικής ανάπτυξης του τεμαχίου. Οι στρατηγικές αποφάσεις για το «Ζευς» πιθανότατα θα ληφθούν μετά την ολοκλήρωση του σχεδίου ανάπτυξης του «Κρόνου», αλλά η ενσωμάτωση των δύο κοιτασμάτων σε έναν ενιαίο σχεδιασμό θεωρείται πιθανή.
