Έτος των μεγάλων ενεργειακών ανατροπών ήταν το 2024 για την Ελλάδα, τους γείτονές της στα Βαλκάνια και ευρύτερα την περιοχή της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η χρονιά που κλείνει επιφύλαξε εξελίξεις….υψηλής τάσης, τόσο αρνητικές, όπως το μεγάλο μπλακάουτ της 21ης Ιουνίου σε τέσσερις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και την περιφερειακή κρίση τιμών ενέργειας την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου, όσο και θετικές. «Κορωνίδα» προς την κατεύθυνση αυτή ήταν η θέση σε εμπορική λειτουργία του FSRU Αλεξανδρούπολης, μια κρίσιμη υποδομή για την ενεργειακή ασφάλεια της ευρύτερης περιοχής και τη διαφοροποίηση πηγών και οδεύσεων που ουσιαστικά ανοίγει τον δρόμο για τη λειτουργία του Κάθετου Διαδρόμου. Την ίδια στιγμή, σημαντικά βήματα πραγματοποιήθηκαν στο «μέτωπο» των υποδομών υδρογόνου, όπως το market test για τον αγωγό υδρογόνου Ελλάδας-Γερμανίας. Η περιοχή πρωταγωνίστησε και στο comeback της πυρηνικής ενέργειας (που αποτελεί πάντως μια ευρύτερη ευρωπαϊκή τάση…), με τη σχετική συζήτηση να ανοίγει και στην Ελλάδα, σπάζοντας ένα «ταμπού» δεκαετιών που συνδέεται με τις μνήμες από τα συμβάντα του Τσερνόμπιλ και της Φουκουσίμα…
Το FSRU Αλεξανδρούπολης και το στοίχημα της απεξάρτησης από τη Ρωσία
Όπως αναφέρεται σε ανάλυση της ιστοσελίδας CEE Energy News, κατά το 2024 το LNG εξακολούθησε να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο για την ενεργειακή ασφάλεια της Κεντρικής και Νοτιανατολικής Ευρώπης, με την ενεργοποίηση του FSRU Αλεξανδρούπολης να αποτελεί ορόσημο. Δεν είναι τυχαίο ότι το δοκιμαστικό φορτίο LNG που έφτασε στην υποδομή τον χειμώνα κατέληξε στη Μολδαβία, συμβολίζοντας την de facto ενεργοποίηση του Κάθετου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου και ότι τα επόμενα φορτία που έφτασαν στο FSRU ήταν αμερικανικής προέλευσης, αναδεικνύοντας τη σημασία του Τερματικού για τον αμερικανικό παράγοντα. Εξέλιξη με έντονο συμβολισμό προς την ίδια κατεύθυνση ήταν και η παραλαβή του πρώτου αμερικανικού φορτίου LNG από την Ουκρανία, μέσω του Τερματικού της Ρεβυθούσας. Παρότι οι Διαχειριστές των χωρών της περιοχής (Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Μολδαβία, Ουκρανία) καταβάλλουν εντατικές προσπάθειες για τη «διεύρυνση» του Διαδρόμου –με την υλοποίηση των απαραίτητων επενδύσεων που θα αντιμετωπίσουν τις συμφορήσεις και θα αυξήσουν την εξαγωγική δυναμικότητα προς Βορρά, το στοίχημα της μείωσης της ισχυρής –ακόμα- παρουσίας του ρωσικού αερίου παραμένει. Την ίδια στιγμή, σε πρώτο πλάνο για την ενεργειακή τροφοδοσία της περιοχής παραμένει ο Νότιος Διάδρομος (μεταφοράς αζέρικου αερίου μέσω Τουρκίας), με χώρες όπως την Ρουμανία, την Σλοβακία και την Ουγγαρία να υπογράφουν νέες συμφωνίες για προμήθεια αερίου από το Μπακού. Μεταξύ των σημαντικών εξελίξεων στον τομέα του φυσικού αερίου περιλαμβάνεται η μακροπρόθεσμη συμφωνία της Ουγγαρίας για προμήθεια LNG από το Κατάρ και οι δεκαετείς συμφωνίες της κρατικής εταιρείας της Τουρκίας BOTAS με την αμερικανική Shell και την γαλλική Total Energies για προμήθεια LNG, μέρος του οποίου εισέρχεται μέσω Βουλγαρίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη- μαζί με ρωσικό αέριο από την όδευση του Turk Stream. Τέλος, σημαντικές εξελίξεις παρατηρήθηκαν και στον τομέα του upstream, με πρωταγωνίστρια την ρουμανική OMV Petrom που ανέλαβε νέες πρωτοβουλίες για την έρευνα υδρογονανθράκων στη Μαύρη Θάλασσα, αφενός στο project Neptun Deep στα ρουμανικά χωρικά ύδατα, αφετέρου δια της σύναψης στρατηγικής συμφωνίας με την ισραηλινή NewMed Energy για την προώθηση των ερευνών στο θαλάσσιο μπλοκ Χαν Ασπαρούχ στα χωρικά ύδατα της Βουλγαρίας.
Η περιφερειακή κρίση στα Χρηματιστήρια Ενέργειας και το μπλακάουτ στα Δυτικά Βαλκάνια
Εξαιρετικά θερμό ήταν άλλωστε το 2024 για την ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στο «μέτωπο» του ηλεκτρισμού, καθώς το καλοκαίρι που πέρασε σφραγίστηκε από δυο συμβάντα: Το ένα ήταν το μπλακάουτ-«ντόμινο» σε τέσσερις χώρες των Βαλκανίων (Κροατία, Αλβανία, Μαυροβούνιο, Βοσνία) στις 21 Ιουνίου που ξεκίνησε από την Αλβανία και «μεταφέρθηκε» μέσω των διασυνδέσεων και στις γειτονικές χώρες, αφήνοντάς τις για ώρες χωρίς ρεύμα σε μια περίοδο υψηλών θερμοκρασιών και τουριστικής κίνησης. Το δεύτερο -και σημαντικότερο- το οποίο επηρέασε καίρια και την Ελλάδα ήταν το «ντόμινο» υψηλών τιμών στα Χρηματιστήρια Ενέργειας -που συνδυάστηκε και με ακραίες ενδοημερήσιες διακυμάνσεις των χονδρεμπορικών τιμών- κατά την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου 2024, το οποίο προκλήθηκε από έναν συνδυασμό παραγόντων (υψηλή ζήτηση λόγω παρατεταμένου καύσωνα, περιορισμένη διαθεσιμότητα των υδροηλεκτρικών λόγω ξηρασίας, μη βέλτιστη αξιοποίηση της μεταφορικής ικανότητας των ούτως ή άλλως περιορισμένων ηλεκτρικών διασυνδέσεων στην περιοχή, αυξημένες εξαγωγές προς την Ουκρανία). Το αποτέλεσμα ήταν η «αποσύνδεση» των Χρηματιστηρίων στον «άξονα» Ελλάδας-Βουλγαρίας-Ρουμανίας-Ουγγαρία με αυτά της Δυτικής Ευρώπης και η ανάδειξη των στρεβλώσεων στη λειτουργία της ενιαίας αγοράς ηλεκτρισμού της ΕΕ, η οποία….δεν είναι και τόσο ενιαία. Η έντονη αντίδραση των κυβερνήσεων Ελλάδας, Βουλγαρίας και Ρουμανίας οι οποίες κινητοποιήθηκαν και από κοινού ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει πρωτοβουλίες (αν και οι παραινέσεις για διαρθρωτικές αλλαγές στην αρχιτεκτονική του target model, δηλαδή του μοντέλου λειτουργίας των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων ενέργειας, δεν έτυχαν θερμής υποδοχής) έφερε το πρόβλημα στο ευρωπαϊκό «τραπέζι», με την Κομισιόν να δεσμεύεται να παρουσιάσει συγκεκριμένες προτάσεις, οι οποίες αναμένονται εντός του επόμενου έτους.
H επιστροφή της πυρηνικής ενέργειας και η θέση της Ελλάδας
Στη πρώτη γραμμή του ενεργειακού τοπίου της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης βρέθηκε και η πυρηνική ενέργεια, με χώρες όπου είναι ήδη ανεπτυγμένη (όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία) να εξετάζουν σχέδια προσθήκης νέα πυρηνικής ισχύος μέσω αναβάθμισης υφιστάμενων συμβατικών πυρηνικών μονάδων και άλλες χώρες όπως η Τσεχία να δοκιμάζουν τη νέα, πολλά υποσχόμενη τεχνολογία των μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων (SMR). Στο πλαίσιο αυτό, «πυρηνικό ορόσημο» για την περιοχή ήταν η απόφαση της κυβέρνησης της Πράγας να ορίσει την κορεατική KHNP ως ανάδοχο για την κατασκευή δυο νέων μονάδων στο πυρηνικό εργοστάσιο Dukovany. Την ίδια στιγμή, η κρατική εταιρεία ηλεκτρισμού της Τσεχίας CEZ ανακοίνωσε ότι θα συνεργαστεί με τη βρετανική Rolls-Royce SMR για το προτεινόμενο πρόγραμμα μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων της, κατόπιν αξιολόγησης επτά πιθανών προμηθευτών.
Στη γειτονική μας Βουλγαρία, η κυβέρνηση κινείται προς την κατεύθυνση της αναβάθμισης και αύξησης της δυναμικότητας της μονάδας του Κοζλοντούι κατά 1000 MW, σε συνεργασία με την αμερικανική Westinghouse, η Ρουμανία προχωρά στην κατασκευή της τρίτης και τέταρτης μονάδας του πυρηνικού σταθμού παραγωγής ενέργειας στην Τσερναβόντα προσθέτοντας πάνω από 1400 MW εγκατεστημένης ισχύος στο πλαίσιο συνεργασίας με αμερικανικές, καναδικές και ιταλικές εταιρείες με τον Υπουργό Ενέργειας της χώρας Σεμπάστιαν Μπουρντούτζα να κάνει λόγο για το σημαντικότερο έργο των τελευταίων δεκαετιών στον ενεργειακό τομέα της χώρας. H Πολωνία κινείται ενεργά προς την κατεύθυνση κατασκευής της πρώτης της πυρηνικής μονάδας με χρηματοδότηση από τον Καναδά, ενώ η Σερβία ήρε την απαγόρευση στην πυρηνική ενέργεια μετά από 35 χρόνια.
Όσο για την Ελλάδα, εξετάζει «χωρίς να βιάζεται» το ενδεχόμενο χρήσης της πυρηνικής ενέργειας, όπως έχει δηλώσει ο σύμβουλος του πρωθυπουργού για θέματα ενέργειας Νίκος Τσάφος, διευκρινίζοντας ότι «Το διακύβευμα είναι να χαρτογραφήσουμε τι ακριβώς μπορεί να προσφέρει στο ενεργειακό μείγμα της χώρας», αλλά και να ωριμάσουν οι σχετικές τεχνολογίες, όπως οι SMR. Η συζήτηση και οι ζυμώσεις αναμένεται να ενταθούν τα επόμενα 2-3 χρόνια με το βλέμμα στραμμένο στις γειτονικές χώρες, αλλά και την πορεία υλοποίησης των πυρηνικών projects ευρύτερα, εκτός της βαλκανικής γειτονιάς της Ελλάδας, καθώς υπάρχει προηγούμενο μεγάλης καθυστέρησης των χρονοδιαγραμμάτων και υπέρβασης των προϋπολογισμών, το οποίο η ελληνική κυβέρνηση δεν παραγνωρίζει. Παραμένει ωστόσο το γεγονός ότι η πυρηνική ενέργεια έχει ανέβει στην ευρωπαϊκή ατζέντα και αναγνωρίζεται πλέον ως συνιστώσα της εξίσωσης για την επίτευξη των κλιματικών στόχων της ΕΕ.
Διαβάστε ακόμη
