Σε μια κρίσιμη περίοδο, κατά την οποία οι τιμές ενέργειας παραμένουν ασταθείς, η ενεργειακή ασφάλεια δοκιμάζεται και η πράσινη μετάβαση αναδεικνύεται σε κεντρικό πυλώνα της ευρωπαϊκής στρατηγικής, ο νέος Επίτροπος Ενέργειας της ΕΕ, Νταν Γιόργκενσεν, έθεσε τα θεμέλια για τις μελλοντικές πρωτοβουλίες της Επιτροπής. Από το βήμα του Συμβουλίου των Υπουργών Ενέργειας, ο Δανός Επίτροπος ανέλυσε τις κύριες προκλήσεις της ενεργειακής αγοράς, παρουσιάζοντας παράλληλα το όραμά του για ένα πιο σταθερό, προσιτό και βιώσιμο ενεργειακό μέλλον.

Το πρώτο Συμβούλιο Μεταφορών, Τηλεπικοινωνιών και Ενέργειας (TTE-Energy) πραγματοποιήθηκε υπό την ηγεσία του νέου Επιτρόπου Ενέργειας, Νταν Γιόργκενσεν, και της Ουγγρικής Προεδρίας της ΕΕ ολοκληρώθηκε με σαφή μηνύματα για την ενίσχυση της ενεργειακής συνεργασίας, την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης και την προετοιμασία της Ευρώπης για τις προκλήσεις του ενεργειακού μέλλοντος. Η προσέγγιση του νέου Επιτρόπου Γιόργκενσεν φάνηκε να ισορροπεί μεταξύ της φιλοδοξίας για βιωσιμότητα και της ανάγκης για άμεση ενεργειακή σταθερότητα.

Οι υψηλές τιμές ενέργειας «πρωταγωνιστές» της συζήτησης

«Δεν μπορούμε να αγνοούμε το γεγονός ότι στην Ευρώπη πληρώνουμε δύο έως τρεις φορές περισσότερα για την ενέργεια από ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα. Αυτό πλήττει την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας μας, ενώ, την ίδια στιγμή, 47 εκατομμύρια Ευρωπαίοι δεν κατάφεραν να θερμάνουν επαρκώς τα σπίτια τους τον περασμένο χειμώνα. Αυτή η κατάσταση είναι απαράδεκτη και επιβάλλεται να την αντιμετωπίσουμε άμεσα». Οι υψηλές τιμές ενέργειας συνεχίζουν να προκαλούν ανησυχία σε όλη την Ευρώπη, με τους υπουργούς Ενέργειας να ζητούν μέτρα για «οικονομική ενεργειακή προσιτότητα».

Ο Επίτροπος ξεκαθάρισε στην τοποθέτησή του ότι οι υψηλές τιμές ενέργειας δεν οφείλονται στις ανανεώσιμες πηγές (ΑΠΕ), όπως συχνά υποστηρίζεται. «Οι τιμές είναι υψηλές όχι επειδή έχουμε ΑΠΕ, αλλά επειδή δεν έχουμε αρκετές», τόνισε. Εξήγησε ότι η ανάπτυξη των ΑΠΕ την τελευταία δεκαετία συνέβαλε στη μείωση του κόστους ενέργειας, σε σύγκριση με το επίπεδο στο οποίο θα βρισκόταν χωρίς αυτές. Επιπλέον, υπογράμμισε ότι οι ανανεώσιμες πηγές θα αποτελέσουν τον πυρήνα της ευρωπαϊκής ενεργειακής στρατηγικής.

Υπενθυμίζεται ότι πριν από περίπου ένα μήνα οι τιμές χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας εκτοξεύτηκαν έως και 70% σε αγορές της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Το φαινόμενο «dunkelflaute» ή «σκοτεινή νηνεμία», που συνδέεται με χαμηλή παραγωγή από ΑΠΕ λόγω έλλειψης ανέμου και ηλιοφάνειας, προκάλεσε έντονη πίεση στις αγορές επόμενης ημέρας από τη Σουηδία έως την Ελλάδα. Το ίδιο φαινόμενο «χτύπησε» ξανά την Ευρώπη πριν λίγες ημέρες και συγκεκριμένα στις 11 Δεκεμβρίου, όταν οι χονδρεμπορικές αγορές ηλεκτρισμού όλων σχεδόν των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης εμφάνισαν τιμές πάνω από 200 ευρώ/MWh.

Η αποκλιμάκωση δεν θα έρθει μέσα στον χειμώνα. Οι τιμές χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη παρουσιάζουν μεγάλες διακυμάνσεις. Χθες για παράδειγμα, στη Βόρεια Ευρώπη καταγράφονταν οι χαμηλότερες μέσες τιμές, με τη Νορβηγία στα 16,41 €/MWh, ενώ σε Νοτιοανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ευρώπη σημειώνονται οι υψηλότερες μέσες τιμές, με τη Σλοβακία στα 152,99 €/MWh και την Ελλάδα στα 128,15 €/MWh. Τις τελευταίες δέκα ημέρες, η χονδρική τιμή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα παραμένει σταθερά πάνω από τα 100 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Για αύριο, Τρίτη, καταγράφεται αύξηση 5%, με την τιμή να διαμορφώνεται στα 135 ευρώ/MWh. Η μέγιστη τιμή ημέρας φτάνει τα 195 ευρώ, ενώ η ελάχιστη διαμορφώνεται στα 103 ευρώ, με τη ζήτηση να ανέρχεται στις 170 γιγαβατώρες. Στο ενεργειακό μείγμα, το φυσικό αέριο κυριαρχεί με ποσοστό 50%, ακολουθούν οι ΑΠΕ με 29%, οι εισαγωγές με 16,5%, τα υδροηλεκτρικά με 2,1% και ο λιγνίτης με μόλις 0,2%.

Η αποσύνδεση των τιμών του αερίου από την ηλεκτρική ενέργεια αποτέλεσε, επίσης, βασικό θέμα συζήτησης. «Η αποσύνδεση στο επίπεδο της λιανικής είναι απαραίτητη για τη σταθερότητα των τιμών. Αν και η οριακή τιμολόγηση σε επίπεδο χονδρικής παραμένει κρίσιμη για την προσέλκυση επενδύσεων και τη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι καταναλωτές δεν θα επηρεάζονται από τις διακυμάνσεις της αγοράς», δήλωσε, αναφερόμενος στην πρόταση της έκθεσης του Μάριο Ντράγκι. Παράλληλα, υπογράμμισε την ανάγκη για μια πραγματικά λειτουργική εσωτερική αγορά ενέργειας στην Ευρώπη. «Η αγορά μας δεν λειτουργεί ακόμη πλήρως. Αυτό το κενό πρέπει να καλυφθεί. Σε επίπεδο λιανικής, οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις χρειάζονται μεγαλύτερη σταθερότητα και προβλεψιμότητα στις τιμές», ανέφερε. Πρόσθεσε ότι εργαλεία όπως τα συμβόλαια διαφορών (CfDs) και οι μακροχρόνιες συμφωνίες αγοραπωλησίας ενέργειας (PPAs) μπορούν να προσφέρουν πιο προσιτές και σταθερές τιμές, εφόσον αξιοποιηθούν πλήρως.

Πυρηνική ενέργεια: Η συζήτηση που διχάζει ξανά

Οι σχεδιαζόμενοι στόχοι της ΕΕ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως το 2040 έχουν προκαλέσει έντονες διαφωνίες μεταξύ των κρατών-μελών, με επίκεντρο τον ρόλο της πυρηνικής ενέργειας. Χώρες όπως η Γαλλία και κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, που βασίζονται ή επενδύουν στην πυρηνική ενέργεια, υποστηρίζουν την ένταξή της στους στόχους ως πηγή χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Αντίθετα, Αυστρία και Γερμανία, που αντιτίθενται σθεναρά στην τεχνολογία για λόγους ασφάλειας και κόστους, προωθούν αποκλειστικά τις ανανεώσιμες πηγές, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια. Ο νέος Επίτροπος Ενέργειας επανέλαβε ότι η πυρηνική ενέργεια έχει ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση, επισημαίνοντας ωστόσο ότι δεν πρέπει να συγχέεται με τους στόχους για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). «Ο στόχος μας για το 2040 είναι να επιτύχουμε μείωση των εκπομπών κατά 90%. Για να το πετύχουμε αυτό, θα χρειαστούμε όλες τις καθαρές τεχνολογίες – τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που θα παραμείνουν η βάση της ενεργειακής μας πολιτικής, αλλά και την πυρηνική ενέργεια ως ένα από τα εργαλεία μας.

Ο Νταν Γιόργκενσεν παραμένει αμετακίνητος, δηλώνοντας πως οι ανανεώσιμες και τα πυρηνικά δεν πρέπει να συγχέονται: «Πρέπει να διατηρήσουμε τους ξεκάθαρους ορισμούς μας για τις ανανεώσιμες πηγές». Η στάση αυτή έχει οδηγήσει σε αντιδράσεις από τις υπέρ των πυρηνικών κυβερνήσεις, οι οποίες απειλούν να μπλοκάρουν τον νέο στόχο αν δεν ληφθούν υπόψη τα πυρηνικά. Η διάσταση απόψεων, λοιπόν, αντανακλά τον βαθύ διχασμό της ΕΕ για το μέλλον της ενεργειακής της στρατηγικής. «Η ένταξη της πυρηνικής ενέργειας στον ενεργειακό μας σχεδιασμό δεν πρέπει να βλάπτει τη δυνατότητα ανάπτυξης άλλων καθαρών τεχνολογιών. Πρέπει να αναγνωρίζουμε τη μοναδικότητα κάθε τεχνολογίας και να τις ενσωματώνουμε με ισορροπημένο τρόπο», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Γιόργκενσεν: Ζητά επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης, εκφράζει αισιοδοξία για τον χειμώνα

Μάλιστα ως υπέρμαχος των ΑΠΕ έδωσε ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στην επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σημειώνοντας ότι οι χρονοβόρες διαδικασίες αποτελούν το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ανάπτυξη του τομέα. «Κατά τη διάρκεια της θητείας μου στη Δανία, το άκουγα διαρκώς από τη βιομηχανία: το permitting είναι ο μεγαλύτερος ανασταλτικός παράγοντας. Τώρα έχουμε θεσπίσει νέους κανόνες, και ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, έχουν ήδη μειώσει δραματικά τον χρόνο αδειοδότησης. Αυτό πρέπει να γίνει ο κανόνας σε όλη την ΕΕ».

Ο Γιόργκενσεν εξέφρασε την αισιοδοξία του για την προετοιμασία της ΕΕ ενόψει του χειμώνα. «Είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι από ποτέ. Τα υψηλά επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου, η μείωση της κατανάλωσης και η διαφοροποίηση των εισαγωγών μας επιτρέπουν να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του χειμώνα με αυτοπεποίθηση. Ταυτόχρονα, παραμένουμε δεσμευμένοι στη στήριξη γειτονικών χωρών όπως η Ουκρανία και η Μολδαβία, που δοκιμάζονται από τις συνεχιζόμενες επιθέσεις στις ενεργειακές τους υποδομές.» Ο Επίτροπος υπογράμμισε ότι η Πράσινη Συμφωνία και η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα παραμένουν κεντρικοί στόχοι της ΕΕ. «Η πράσινη μετάβαση δεν είναι μόνο μια περιβαλλοντική επιλογή, αλλά και μια οικονομική ανάγκη. Οι προκλήσεις είναι μεγάλες, όμως η Ευρώπη διαθέτει τα εργαλεία και τη βούληση να τις ξεπεράσει. Το μέλλον μας εξαρτάται από τη συνεργασία και την αποφασιστικότητα να επενδύσουμε σε καθαρές, βιώσιμες λύσεις».

Ζωντανεύει το παιχνίδι γύρω από τη γεωθερμία, έρχεται ευρωπαϊκή συμμαχία

Ένα από τα κεντρικά θέματα του Συμβουλίου ήταν η υιοθέτηση συμπερασμάτων για τη γεωθερμική ενέργεια, με τους Υπουργούς Ενέργειας να υπογραμμίζουν το μεγάλο, ανεκμετάλλευτο δυναμικό των γεωθερμικών πόρων στην Ευρώπη. Η γεωθερμία μπορεί να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση, προσφέροντας βιώσιμες λύσεις για θέρμανση, ψύξη και παραγωγή ενέργειας, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια και αυτονομία της ΕΕ.

Το Συμβούλιο τόνισε την ανάγκη για ταχύτερες αδειοδοτήσεις και ευκολότερη πρόσβαση στη χρηματοδότηση για την επιτάχυνση γεωθερμικών έργων. Ειδικότερα, προτάθηκε η μετατροπή υπόγειων υποδομών ορυκτών καυσίμων για γεωθερμική χρήση και η δημιουργία προγραμμάτων επανεκπαίδευσης εργαζομένων στο πλαίσιο της δίκαιης μετάβασης. Σε επίπεδο χρηματοδότησης, τα κράτη-μέλη καλούνται να αναπτύξουν κίνητρα και μηχανισμούς στήριξης, ώστε να αντιμετωπιστούν οι υψηλές αρχικές επενδυτικές δαπάνες και οι κίνδυνοι από γεωτρήσεις και εξερεύνηση. Παράλληλα, δίνεται έμφαση στην προώθηση γεωθερμικών υποδομών, όπως τα δίκτυα θέρμανσης. Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Συμμαχίας Γεωθερμίας, που θα συγκεντρώνει πολιτικούς, βιομηχανία και επενδυτές για τον εντοπισμό εμποδίων και λύσεων. Με την υποστήριξη του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA), αναδείχθηκαν οι προοπτικές της γεωθερμίας ως βασικό εργαλείο για την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης και τη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα.

Τα κράτη-μέλη επαναβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους στους βασικούς στόχους της Ενεργειακής Ένωσης: ανταγωνιστικότητα, προσιτότητα και πλήρη εφαρμογή του ενεργειακού κεκτημένου της ΕΕ. Παράλληλα, τόνισαν την αταλάντευτη υποστήριξή τους στους φιλόδοξους στόχους της απανθρακοποίησης, επιβεβαιώνοντας ότι η πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα παραμένει προτεραιότητα. Η Πολωνία, ενόψει της ανάληψης της Προεδρίας της ΕΕ το επόμενο εξάμηνο, παρουσίασε τις προτεραιότητές της στον τομέα της ενέργειας, εστιάζοντας στην προετοιμασία για τον χειμώνα, την υποστήριξη της Ουκρανίας και την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και ανταγωνιστικότητας.

Διαβάστε ακόμη