Στην εξίσωση του ενεργειακού μετασχηματισμού της ναυτιλιακής βιομηχανίας, τα λιμάνια κατέχουν κομβικό ρόλο. Το στοίχημα για μια πιο πράσινη ναυτιλία δεν μπορεί να κερδηθεί χωρίς τη διοχέτευση πόρων και επενδύσεων στα λιμάνια, τα οποία αποτελούν βασικό κρίκο τόσο της εν λόγω βιομηχανίας, όσο και της εφοδιαστικής αλυσίδας. Το διακύβευμα δεν είναι απλό, όπως παραδέχτηκε ο Αρ. Αϊβαλιώτης, Γενικός Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών, μιλώντας στο ελληνικό περίπτερο στο Μπακού, στο πλαίσιο της COP29. Οι επενδύσεις καλούνται να υπερβούν έναν κυκεώνα ρυθμιστικών και γραφειοκρατικών εμποδίων, ενώ πρέπει επίσης να αποφασιστεί ποιος θα επωμιστεί το οικονομικό κόστος. Ο «εξηλεκτρισμός» των λιμανιών αποτελεί γρίφο για δυνατούς λύτες. Μόνο το λιμάνι του Πειραιά απαιτεί 150 MW πράσινης ενέργειας, με νέο δίκτυο και μετασχηματιστές, όπως ανέφερε ο κ. Αϊβαλιώτης.
Η χώρα έχει την υποχρέωση μέχρι το 2030 να εξασφαλίσει ηλεκτροδότηση από την ξηρά (cold ironing) τουλάχιστον για δύο μεγάλα λιμάνια. Ωστόσο, απαιτούνται σημαντικές υποδομές, όπως νέο δίκτυο και μετασχηματιστές, για να καλυφθούν οι αυξημένες ενεργειακές ανάγκες. Η «ηλεκτροδότηση από την ξηρά» ή αλλιώς cold ironing, είναι η πρακτική παροχής ηλεκτρικής ενέργειας από το λιμάνι προς τα πλοία, όταν αυτά βρίσκονται αγκυροβολημένα. Αντί να λειτουργούν τους κινητήρες τους για να καλύψουν τις ανάγκες τους σε ενέργεια, τα πλοία μπορούν να συνδεθούν στο τοπικό δίκτυο ηλεκτροδότησης και να αντλήσουν ηλεκτρική ενέργεια από την ξηρά. Πράγματι, η ηλεκτροδότηση από την ξηρά είναι ένα σημαντικό βήμα προς τη βιώσιμη ναυτιλία και αναμένεται να παίξει κεντρικό ρόλο στον «πράσινο» μετασχηματισμό των λιμανιών. Όπως ανέφερε ο κ. Αϊβαλιώτης, η Ελλάδα έχει εξασφαλίσει περίπου 150 εκατομμύρια ευρώ για την ηλεκτροδότηση από την ξηρά μέσω του Μηχανισμού Συνδέοντας την Ευρώπη (CEF). Σύμφωνα με τον ίδιο, ο ιδανικός τρόπος διάθεσης αυτών των πόρων είναι να κατευθυνθούν προς τα λιμάνια του Πειραιά ή της Θεσσαλονίκης, τα οποία έχουν αυξημένες ενεργειακές ανάγκες.
Η κοινοτική νομοθεσία, μέσω της δέσμης μέτρων «Fit for 55» προβλέπει την υποχρεωτική ηλεκτρική διασύνδεση τουλάχιστον του 90% των πλοίων με επίγεια συστήματα ηλεκτροδότησης. Γι’ αυτό τον λόγο τόσο το ΤΑΙΠΕΔ, που ελέγχει τα μεγαλύτερα λιμάνια της χώρας που δεν έχουν ιδιωτικοποιηθεί, όσο και οι παραχωρησιούχοι των άλλων λιμένων (Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Ηγουμενίτσα, Ηράκλειο) προχωρούν σε μελέτες και επενδύσεις για τη δημιουργία των απαραίτητων υποδομών. Με τον συντονισμό του ΤΑΙΠΕΔ υποβλήθηκε και κοινή πρόταση τεσσάρων λιμένων (Λαύριο, Ραφήνα, Κέρκυρα, Καβάλα) που έλαβαν χρηματοδότηση 10 εκατ. ευρώ από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό CEF για την ανάπτυξη υποδομών παροχής από ξηράς ηλεκτρικής ενέργειας σε πλοία. Το έργο περιλαμβάνει την κατασκευή 4 θέσεων ηλεκτροδότησης πλοίων σε 4 θέσεις εξυπηρέτησης ακτοπλοΐας στο λιμάνι Ραφήνας, τεχνικές μελέτες για 9 θέσεις ηλεκτροδότησης στο λιμάνι Λαυρίου, 11 θέσεις στο λιμάνι της Κέρκυρας και 9 στον λιμένα Καβάλας. Ο κ. Αϊβαλιώτης σχολίασε πως τα 10 εκατ. ευρώ δεν είναι αρκετά, γι’ όλα αυτά τα οποία απαιτούνται, αλλά είναι μία καλή αρχή.
Συνδετικός κρίκος τα λιμάνια και για τα υπεράκτια αιολικά
Χωρίς επαρκείς υποδομές στα λιμάνια είναι αδύνατο να προχωρήσουν οι επενδύσεις σε υπεράκτια (θαλάσσια) αιολικά πάρκα που σχεδιάζει η Ελλάδα. Η κατασκευή εφοδιαστικής αλυσίδας για θαλάσσια αιολικά απαιτεί επενδύσεις σε λιμενικές εγκαταστάσεις. Όλος ο εξοπλισμός διέρχεται από λιμάνια. Χρειάζονται εκτεταμένοι χώροι και υποδομές, αφού τόσο οι μεγάλες ανεμογεννήτριες όσο και οι γιγάντιες μεταλλικές κατασκευές στήριξης πρέπει, ιδεατά, να συναρμολογούνται σε λιμάνι που βρίσκεται κοντά στην περιοχή που θα λειτουργήσει το υπεράκτιο αιολικό πάρκο. Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο απαιτητική με τις πλωτές ανεμογεννήτριες που θέλει να εγκαταστήσει η Ελλάδα σε υπεράκτια αιολικά πάρκα. Η ΕΔΕΥΕΠ στοχεύει «να τρέξει» μια μελέτη για τον προσδιορισμό των κατάλληλων λιμανιών που θα στηρίξουν τη βιομηχανία υπεράκτιων αιολικών.
Το στοίχημα των εναλλακτικών καυσίμων
Εξίσου περίπλοκο είναι και το στοίχημα των εναλλακτικών καυσίμων. Ο κ. Αϊβαλιώτης αναφέρθηκε στις προοπτικές αλλά και στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ναυτιλία στην υιοθέτησή τους. Συγκεκριμένα, ανέφερε πως τα εναλλακτικά καύσιμα, βρίσκονται ακόμα σε αρκετά πρώιμο, πειραματικό στάδιο. «Οι τεχνολογίες δεν μπορούν επί του παρόντος να παραχθούν μαζικά. Η έλλειψη διαθέσιμων ποσοτήτων καθιστά αναγκαία την υπομονή και την προσεκτική παρακολούθηση της εξέλιξης αυτής της τεχνολογίας», δήλωσε. Το Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (LNG) αποτελεί όπως παραδέχτηκε μια προσωρινή εναλλακτική λύση για τη ναυτιλία, λειτουργώντας ως μεταβατικό καύσιμο μέχρι να ωριμάσουν οι νέες τεχνολογίες, ενώ έλαβε στο τραπέζι και τις νέες τεχνολογίες δέσμευσης του CO2 πάνω στα πλοία, οι οποίες υπόσχονται να μειώσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα, με την αξιοποίηση του δεσμευμένου CO2 για διάφορες χρήσεις, όπως λιπάσματα. «Ωστόσο και αυτό το εγχείρημα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο». Σημαντικό ενδιαφέρον και επενδύσεις για την παραγωγή συνθετικών καυσίμων υπάρχει από την πλευρά των διυλιστηρίων, κυρίως για την αεροπορία, όπου το κόστος μπορεί να καλυφθεί πιο εύκολα. Η ναυτιλιακή βιομηχανία πιέζει να διατηρηθεί το κόστος στα επίπεδα των παραδοσιακών καυσίμων, κάτι που δεν είναι εύκολα εφικτό.
Ο κ. Αϊβαλιώτης ανέφερε πως οι στόχοι είναι φιλόδοξοι αλλά πρέπει να εξεταστεί το πώς θα κατανεμηθεί το οικονομικό βάρος: θα επιβαρυνθούν τα εισιτήρια και οι επιβάτες, ή ο γενικός πληθυσμός και οι φορολογούμενοι; Το ζήτημα αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο για τα νησιά, τα οποία δεν έχουν την τουριστική κίνηση ή τη δυνατότητα να απορροφήσουν υψηλότερες τιμές. «Η Ελλάδα κατέχει περίπου το 20% της παγκόσμιας ναυτιλιακής βιομηχανίας, έχει μεγάλη ευθύνη να κινηθεί γρήγορα στον τομέα της ηλεκτροδότησης των λιμανιών, ένα πεδίο όπου οι επενδύσεις θα παίξουν καθοριστικό ρόλο για τη μετάβαση σε πιο πράσινες πρακτικές. Παρά τις δυσκολίες, η χώρα καλείται να αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα άμεσα για να ανταποκριθεί στις περιβαλλοντικές και κανονιστικές απαιτήσεις», κατέληξε. Κάνοντας τις κατάλληλες επενδύσεις στα λιμάνια θα μπορούσε να κλείσει ένας ακόμη κρίκος της αλυσίδας.
