Την «κερκόπορτα» για την εισαγωγή ρωσικού αερίου στην Ευρώπη αναμένεται να ανοίξει η Τουρκία, μέσω του TurkStream 2, παραγκωνίζοντας αφενός τις κυρώσεις των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αφετέρου υπονομεύοντας τις προσπάθειες απεξάρτησης από την ρωσική ενέργεια. Το φθηνό και χωρίς κυρώσεις ρωσικό αέριο που πλημμυρίζει τη ΝΑ Ευρώπη καθίστανται ιδιαίτερα ελκυστικό, υπονομεύοντας την ανάπτυξη του Κάθετου Διαδρόμου (Vertical Corridor) φυσικού αερίου μια διαδρομή άνω των 1.000 χλμ. από Ελλάδα, μέσω Βουλγαρίας, Ρουμανίας έως και την Ουκρανία.
Σύμφωνα με τον υπουργό Ενέργειας, Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, η κρατική μονοπωλιακή εταιρεία φυσικού αερίου BOTAS θα μπορεί πλέον να εξάγει περίπου 7 έως 8 δισ. κ.μ. (bcm) φυσικού αερίου μέσω Βουλγαρίας στην Κεντρική Ευρώπη με ένα νέο εμπορικό σήμα που ονομάζεται «Turkish Blend», με μείγμα φυσικού αερίου από διάφορες πηγές. Όπως αποκαλύπτει το Politico, η Ρωσία πρόκειται να έχει μερίδιο 40% σε αυτό το μείγμα, το πραγματικό ποσοστό του οποίου μπορεί να είναι υψηλότερο, καθώς η Gazprom και η BOTAS επεξεργάζονται τις λεπτομέρειες ενός ρωσικού κόμβου φυσικού αερίου στην Τουρκία από τις αρχές του 2023. Η εξέλιξη αυτή θα κάνει χρήση της υφιστάμενης επέκτασης του TurkStream στην ευρωπαϊκή ήπειρο, καθώς και μιας συμφωνίας του 2023 μεταξύ του βουλγαρικού δημόσιου προμηθευτή φυσικού αερίου Bulgargaz, του βουλγαρικού διαχειριστή συστήματος Bulgartransgaz και της BOTAS, η οποία επιτρέπει στην τουρκική εταιρεία να εξάγει περίπου 3,6 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως στην ΕΕ. Η μεγιστοποίηση του δικτύου αγωγών TurkStream με αυτόν τον τρόπο θα προσθέσει «από την πίσω πόρτα» άλλα 4 δισ. κυβικά μέτρα εξαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη», σύμφωνα με το Politico. Ως εκ τούτου, ανοίγει ο δρόμος, ώστε η Ρωσία να συνεχίσει να εξάγει φυσικό αέριο στην Ευρώπη, σαμποτάροντας τον Κάθετο Διάδρομο.
Όπως έχει γράψει το energygame.gr το μέλλον του Κάθετου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου αναμένεται να τεθεί στο τραπέζι τον Σεπτέμβριο. Η αβεβαιότητα που υπάρχει σε σχέση με τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής σε συνδυασμό με την πλημμυρίδα ρωσικού αερίου που εισέρχεται στη Νοτιοανατολική Ευρώπη μέσω Τουρκίας επηρέασε αρνητικά το πρόσφατο market test που διενήργησε ο ΔΕΣΦΑ για τις υποδομές του που εντάσσονται στον Κάθετο Διάδρομο, ενώ ανάλογη ήταν η εικόνα και στις άλλες χώρες. Η εξέλιξη αυτή θέτει στο τραπέζι νέες εκτιμήσεις και χειρισμούς σε σχέση με τη πορεία του έργου. Οι επόμενες κινήσεις αναμένεται να συζητηθούν το αμέσως επόμενο διάστημα, μεταξύ εκπροσώπων των Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Φυσικού Αερίου των χωρών που συμμετέχουν στο project οι οποίοι σύμφωνα με πληροφορίες θα βρεθούν στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.
Ο Κάθετος Διάδρομος αποτελεί μια εναλλακτική όδευση για την μεταφορά φυσικού αερίου από την Ελλάδα προς τις βορειότερες χώρες της περιοχής και υποστηρίζεται τόσο από την ΕΕ όσο και από την κυβέρνηση των ΗΠΑ στο πλαίσιο της προσπάθειας για απεξάρτηση από το Ρωσικό αέριο και ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της περιοχής. Το έργο του VC συζητήθηκε για πρώτη φορά σε επίπεδο κυβερνήσεων (Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία) τον Νοέμβριο του 2014, όποτε και υπεγράφη σχετικό πρωτόκολλο συνεργασίας σε υπουργικό επίπεδο. Τη σημασία του project για τη διαφοροποίηση πηγών και οδεύσεων φυσικού αερίου και την ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού της Νοτιοανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης ανέδειξε πρόσφατα η υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου.
Η επέκταση του TurkStream και η συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Βουλγαρίας διευκολύνουν τη συνεχιζόμενη ροή ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη, υπονομεύοντας τις προσπάθειες της ΕΕ για ενεργειακή διαφοροποίηση. Αυτή η συμφωνία επιτρέπει επίσης στη Ρωσία να «υποκρύπτει» την προέλευση του φυσικού αερίου της, παρακάμπτοντας την Ουκρανία και παραβιάζοντας ενδεχομένως τη νομοθεσία της ΕΕ για τον ανταγωνισμό. Όπως αναφέρει το Politico oι ΗΠΑ θα μπορούσαν να επιταχύνουν τις εξελίξεις επιβάλλοντας κυρώσεις στο έργο της Gazprom και σε όλες τις εταιρείες που εμπλέκονται σε υποδομές που συνδέονται με τον TurkStream. Εν τω μεταξύ, η ταυτόχρονη διακοπή της διαμετακόμισης φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας και του TurkStream θα επιτρέψει στους Ευρωπαίους πελάτες ρωσικού φυσικού αερίου να αναστείλουν ή να επαναδιαπραγματευτούν τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις τους με την Gazprom.
Τον κώδωνα του κινδύνου είχε κρούσει η διευθύνουσα σύμβουλος του ΔΕΣΦΑ, Μαρία Ρίτα Γκάλι, από το βήμα του 28th Annual Economist Government Roundtable σχολιάζοντας πως η μείωση των τιμών του ρωσικού φυσικού αερίου οδήγησε στο να καλύπτει σήμερα το 60% των αναγκών της Ελλάδας, ενώ το ποσοστό είχε σχεδόν μηδενιστεί πριν 2 χρόνια». Το ρωσικό φυσικό αέριο που πωλείται φθηνά δημιουργεί πρόβλημα στους επενδυτές» είχε αναφέρει χαρακτηριστικά- με το δημοσίευμα του Politico να αναφέρει πως αυτό το φθηνό ρωσικό αέριο θέτει σε κίνδυνο τα εγχώρια έργα παραγωγής στη Μαύρη Θάλασσα, ενώ επίσης καθυστερεί τις εναλλακτικές εισαγωγές LNG μέσω τερματικών σταθμών στην Ελλάδα, την Κροατία και την Πολωνία, γεγονός που κινδυνεύει να δημιουργήσει λανθάνοντα περιουσιακά στοιχεία. Η έλλειψη υποχρέωσης της Τουρκίας να τηρεί τους κανόνες της ΕΕ περιπλέκει περαιτέρω τις προσπάθειες παρακολούθησης της ροής φυσικού αερίου μέσω των συνόρων της.
Οι προσπάθειες βρίσκουν σε τοίχο
Παρά τις προσπάθειες της ΕΕ να μειώσει τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, το ρωσικό αέριο εξακολουθεί να αποτελεί το 15% των συνολικών εισαγωγών της ΕΕ, ξεπερνώντας ακόμη και την παροχή LNG των ΗΠΑ στην Ευρώπη, φέτος. Με απλά λόγια, η Ευρώπη ξοδεύει επί του παρόντος διπλάσιο ποσό για τη ρωσική ενέργεια από ό,τι δίνει στην Ουκρανία σε βοήθεια. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters, τα έσοδα για τη Ρωσία από τις πωλήσεις φυσικού αερίου και πετρελαίου στο πρώτο εξάμηνο, αυξήθηκαν κατά 41% και έφτασαν τα 65 δισ. δολάρια. Η ελληνική αγορά πασχίζει με τη σειρά της να απογαλακτιστεί. Μόνο από το Σιδηρόκαστρο, δηλαδή μέσω του αγωγού Turkstream, που μεταφέρει αμιγώς ρωσικό αέριο, μπήκε τον Ιούνιο το 50% των συνολικών ποσοτήτων της χώρας. Μαζί με τη Ρεβυθούσα, το ποσοστό έφτασε στο 58%. Το φθηνό ρωσικό αέριο έρχεται πρώτο σε προτίμηση εξαιτίας του γεγονότος πως είναι πιο φθηνό, κάτι που έχει αποτυπωθεί και στη μείωση των φορτίων LNG που φτάνουν στη Ρεβυθούσα τους τελευταίους μήνες, όπως έχει γράψει το energygame.gr. Τρία φορτία LNG αναμένεται να φτάσουν τον Σεπτέμβριο στη Ρεβυθούσα, σύμφωνα με το τελικό πρόγραμμα εκφορτώσεων του ΔΕΣΦΑ. Πρόκειται για δύο φορτία της Metlen 149.188 και 2.954 κυβικών μέτρων, τα οποία θα αφιχθούν την 1η και 17η Σεπτεμβρίου αντίστοιχα. Αγοραστής του τρίτου φορτίου 2.954 κυβικών μέτρων, το οποίο θα αφιχθεί στις 23 Σεπτεμβρίου, είναι η βουλγαρική ΜΕΤ Energy EAD.
Όπως αναφέρει η Deutsche Welle, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος τον Φεβρουάριο του 2022, οι ευρωπαίοι ηγέτες αναγκάστηκαν να δουν κατάματα τη μακροχρόνια εξάρτηση τόσο από το ρωσικό φυσικό αέριο, όσο και από το ρωσικό πετρέλαιο. Το φυσικό αέριο αποτελούσε ιδιαίτερο πρόβλημα, καθώς το 2021 το 34% των ευρωπαϊκών αναγκών καλύπτονταν από τη Ρωσία. Εκμεταλλευόμενος το γεγονός αυτό, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν άρχισε να μειώνει σταδιακά καθ΄όλη τη διάρκεια του 2022 τις εξαγωγές προς την Ευρώπη. Πολλοί ευρωπαίοι ηγέτες προειδοποιούσαν τότε για ελλείψεις τον χειμώνα, επιβάλλοντας σειρά μέτρων εξοικονόμησης. Εν τέλει όμως οι ανησυχίες δεν έγιναν πραγματικότητα κι ας εκτοξεύτηκε το ενεργειακό κόστος. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η διαπίστωση ότι ουδέποτε οι Ευρωπαίοι επέβαλαν ουσιαστικές κυρώσεις στο ρωσικό φυσικό αέριο. «Δεν υπήρξαν ποτέ κυρώσεις», τονίζει ο Μπέντζαμιν Χίλγκενστοκ από την Οικονομική Πανεπιστημιακή Σχολή του Κιέβου. «Ήταν μια εθελοντική και ορθή απόφαση των χωρών να διαφοροποιήσουν τους προμηθευτές τους, έτσι ώστε να μην είναι πλέον εκβιάσιμες από τη Ρωσία», δήλωσε στη DW.
Ανάγκη λήψης μέτρων
Η πιθανότητα η τουρκο-βουλγαρική συμφωνία να παραβιάζει το δίκαιο ανταγωνισμού της ΕΕ, καθώς εμποδίζει την πρόσβαση τρίτων εταιρειών φυσικού αερίου στο δίκτυο μεταφοράς φυσικού αερίου αλλάζει επίσης τα δεδομένα. Ο αντιμονοπωλιακός φορέας της ΕΕ, η Επιτροπή Ανταγωνισμού, έχει ήδη αρχίσει να αξιολογεί τη συμφωνία για νοθεία κανόνων.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, η ΕΕ θα μπορούσε να υποθέσει ότι όλο το φυσικό αέριο που εισέρχεται από την Τουρκία και την Ουκρανία είναι ρωσικό και να δημιουργήσει έσοδα για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας φορολογώντας το χάσμα μεταξύ των μειωμένων τιμών του ρωσικού φυσικού αερίου και των τιμών των κόμβων που επικρατούν στην Ευρώπη.
Η ΕΕ θα μπορούσε επίσης να ορίσει μια σαφή ημερομηνία σταδιακής κατάργησης για όλες τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου και να αναπτύξει έναν ισχυρό μηχανισμό για την επαλήθευση και τον εντοπισμό της προέλευσης του αερίου που εισέρχεται στην αγορά της. Ως έχει, η πρωτοβουλία REPowerEU της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία ξεκίνησε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, συνιστά μόνο στα κράτη μέλη να σταματήσουν τις αγορές φυσικού αερίου από τη Ρωσία, αλλά δεν τις υποχρεώνει. Η θέσπιση ενός τέτοιου συστήματος θα διασφάλιζε ότι οι ευρωπαίοι καταναλωτές δεν χρηματοδοτούν την επιθετικότητα του Κρεμλίνου και θα κλείσουν τα κενά που επιτρέπουν στο ρωσικό αέριο να ρέει κάτω από τα ραντάρ.
Διαβάστε ακόμη
