Η πράσινη μετάβαση θα δημιουργήσει μια τεράστια διαρθρωτική αλλαγή στη ζήτηση μετάλλων τις επόμενες δεκαετίες. Η ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης, η παγκόσμια μετάβαση προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), η κατασκευή μπαταριών και καλωδίων μεταφοράς ενέργειας θα ασκήσει έντονη πίεση στον τομέα των μετάλλων, ο οποίος βρίσκεται στην εμπροσθοφυλακή της πράσινης ενεργειακής επανάστασης. Η ραγδαία αύξηση της ζήτησης για μέταλλα όπως το λίθιο, το κοβάλτιο, το νικέλιο, ο χαλκός και τα σπάνια μέταλλα (REEs) καθιστούν τις εν λόγω στρατηγικής σημασίας πρώτες ύλες υπήρξαν αντικείμενο ανταγωνισμού και συγκρούσεων.

Την ώρα που ο παγκόσμιος ανταγωνισμός έχει ενταθεί εις το έπακρον τα κρίσιμα μέταλλα, όπως το λίθιο και ο χαλκός, αναμένεται να αυξήσουν την τιμή τους κατά 50%, ενώ οι τιμές του κοβαλτίου και του νικελίου θα μπορούσαν να διπλασιαστούν, σύμφωνα Σύμφωνα με έκθεση της Allianz Research, με τίτλο «Metals and Mining: Do we live in a material world?». Παρά την αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης, οι εταιρείες στον τομέα των μετάλλων και της εξόρυξης αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις. Οι ασταθείς τιμές των εμπορευμάτων, οι αβεβαιότητες γύρω από τις πολιτικές και τις ρυθμίσεις, καθώς και η ανάγκη για μεγάλες επενδύσεις κεφαλαίου (CAPEX) καθιστούν τις εταιρείες επιφυλακτικές στις μακροχρόνιες επενδύσεις.

Το 2023, οι επενδύσεις κεφαλαίου αυξήθηκαν μόλις κατά 22% σε σύγκριση με το 2015, ενώ οι εταιρείες επικεντρώνονται όλο και περισσότερο στη διανομή μερισμάτων και την επαναγορά μετοχών. Η αυξημένη κερδοσκοπική συμπεριφορά στις αγορές μετάλλων ενισχύει την αστάθεια και μπορεί να αποτρέψει τις επενδύσεις. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται έντονα στα μέταλλα, όπως ο χαλκός και το κοβάλτιο, με την κερδοσκοπική δραστηριότητα να είναι αυξημένη κατά 30% από το 2006. Η εξερεύνηση νέων κοιτασμάτων μετάλλων είναι κρίσιμη για να καλυφθούν τα μελλοντικά κενά στην προσφορά. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι προϋπολογισμοί για την εξερεύνηση έχουν μειωθεί. Το 2023, οι προϋπολογισμοί μειώθηκαν κατά 3%, φθάνοντας τα 12,8 δισεκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας την πρώτη πτώση μετά από εννέα χρόνια. Αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον τομέα μακροπρόθεσμα, καθώς οι χρόνοι προετοιμασίας και έναρξης της εξόρυξης αυξάνονται. Σήμερα, απαιτούνται περίπου 18 χρόνια από την ανακάλυψη ενός κοιτάσματος μέχρι την έναρξη της παραγωγής, σε σύγκριση με 13 χρόνια για τα κοιτάσματα που άνοιξαν μεταξύ 2005 και 2009.

Αυξάνεται η ζήτηση και εντείνεται ο παγκόσμιος ανταγωνισμός

Σύμφωνα με την έκθεση, η ζήτηση για μέταλλα θα μπορούσε να διπλασιαστεί έως το 2050, ενώ ένα σενάριο «βλέπει» ακόμα και τετραπλασιασμό στη ζήτηση. Αυτή η συγκυρία δημιουργεί μια ιστορική ευκαιρία για την Ελλάδα, καθώς με την αξιοποίηση των πλούσιων φυσικών της πόρων, όπως ο χαλκός, μπορεί να έχει ρόλο βασικού παίκτη στην πράσινη μετάβαση και την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Στα Μεταλλεία Κασσάνδρας που λειτουργεί και αναπτύσσει η εταιρεία Ελληνικός Χρυσός και συγκεκριμένα στο κοίτασμα στις Σκουριές, υπάρχουν βεβαιωμένα αποθέματα χαλκού. Ο πρόεδρος της Ελληνικός Χρυσός, και αντιπρόεδρος της El Dorado Gold, Χρήστος Μπαλάσκας, είχε δηλώσει πρόσφατα σε συνέδριο πως η εταιρεία θα ξεκινήσει την παραγωγή μεγάλης ποσότητας χαλκού στις Σκουριές από το τέλος του 2025 και μετά. Σημειώνεται πως πολλές περιοχές στην Ελλάδα, όπως η Χίος και η Θράκη μπορούν επίσης να εξελιχθούν σε κέντρα εξόρυξης.

Ο ανεπτυγμένος κόσμος από τη Νορβηγία μέχρι την Ιαπωνία, μαζί και με την αναπτυσσόμενη Λατινική Αμερική, αναζητά σπάνιες γαίες και μέταλλα αναγκαία για την πράσινη μετάβαση, ο ίδιος αγώνας βρίσκεται σε εξέλιξη στην πλούσια σε υπέδαφος και αναπτυσσόμενη Αφρική. Από τις αρχές Ιανουαρίου έχει ξεκινήσει στην Αφρική, και συγκεκριμένα στη Γουινέα, το μεγαλύτερο έργο εξόρυξης στον πλανήτη από μια κοινοπραξία ανάμεσα στον αυστραλο-βρετανικό κολοσσό Rio Tinto, την κυβέρνηση της Γουινέας και άλλες επτά εταιρείες, εκ των οποίων οι πέντε είναι κινεζικές. Νορβηγία και Ιαπωνία αναζητούν τα σπάνια μέταλλα στο βυθό με τη δεύτερη να βρίσκει «τη χρυσή φλέβα». Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τόκιο και το Ίδρυμα Nippon ανακάλυψαν μια κύρια φλέβα που περιέχει περίπου 230 εκατομμύρια τόνους ορυκτών. Το κοίτασμα που βρίσκεται στον βυθό της θάλασσας στο απομακρυσμένο νησί Μινάμι-Τορίσιμα, περίπου 2.000 χιλιόμετρα από το Τόκιο και ανήκει στην ΑΟΖ της χώρας, περιέχει τουλάχιστον 610.000 τόνους κοβαλτίου και 740.000 τόνους νικελίου. Τα οζίδια μαγγανίου, που βρίσκονται 5.000 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του ωκεανού, περιέχουν αρκετό κοβάλτιο για να προμηθεύουν την Ιαπωνία για περίπου 75 χρόνια και νικέλιο για 11 χρόνια, σύμφωνα με δήλωση του Ιδρύματος Nippon. Στο παιχνίδι θέλει να μπει και η Σερβία ωστόσο οι φιλοδοξίες σκοντάφτουν πάνω σε αντιδράσεις. «Μήλο της έριδας» είναι μια καταπράσινη αγροτική κοιλάδα στη δυτική Σερβία που διαθέτει ένα από τα πλουσιότερα κοιτάσματα λιθίου στην Ευρώπη, ένα πολύτιμο μέταλλο που χρησιμοποιείται για την κατασκευή μπαταριών για ηλεκτρικά αυτοκίνητα και είναι ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια μετάβαση στην πράσινη ενέργεια.

Στην αντίπερα όχθη η Βραζιλία αναβαθμίζει τις δραστηριότητές της και τις φιλοδοξίες της στον τομέα των εξορύξεων σπάνιων γαιών. Μέσα στον Ιανουάριο άρχισε να παράγει εντατικά σπάνιες γαίες στο κοίτασμά της στη Serra Verde και η ομώνυμη εταιρεία εξόρυξης εκτιμά πως θα παράγει τουλάχιστον 5.000 τόνους οξειδίων σπάνιων γαιών το χρόνο. Οι οι ΗΠΑ γνέφουν προς τη Σαουδική Αραβία, ενώ διαγκωνίζονται στην κούρσα μαζί με την Κίνα και τη Ρωσία. Οι τρεις χώρες έχουν ήδη υπογράψει μνημόνια συνεργασίας με το Ριάντ σχετικά με τα στρατηγικής σημασίας μέταλλα στο υπέδαφός του. Οι κυβερνήσεις πρέπει να διαδραματίσουν τον δικό τους ρόλο στην εξασφάλιση της προσφοράς μετάλλων μέσω διεθνών συνεργασιών και συμμαχιών με χώρες πλούσιες σε ορυκτά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη δημιουργήσει συνεργασίες με χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Αυστραλία και ο Καναδάς μέσω της Minerals Security Partnership (MSP). Αυτές οι συνεργασίες βοηθούν στη μείωση των εμποδίων και στη διευκόλυνση του εμπορίου. Οι κανονισμοί που αφορούν τις εκπομπές άνθρακα αυστηροποιούνται σημαντικά, αυξάνοντας τις οικονομικές πιέσεις στον τομέα των μετάλλων και της εξόρυξης. Το 2024, η Αυστραλία και ο Καναδάς επιβάλλουν αυστηρότερους κανονισμούς για τις εκπομπές, γεγονός που θα αυξήσει το κόστος για τους παραγωγούς μετάλλων. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η εφαρμογή του Μηχανισμού Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM) θα επιβάλει νέες απαιτήσεις για τις επιχειρήσεις, ενώ παράλληλα μπορεί να αποτελέσει μοντέλο για άλλες χώρες.

Προοπτικές και προκλήσεις για το 2024

Το 2024, ο τομέας των μετάλλων και της εξόρυξης αναμένεται να συνεχίσει να αντιμετωπίζει προκλήσεις. Οι αυξανόμενες τιμές της ενέργειας και τα κόστη εργασίας ασκούν πίεση στην κερδοφορία των εταιρειών. Ειδικά τα μέταλλα που απαιτούν υψηλή ενέργεια για την παραγωγή τους, όπως το νικέλιο και ο ψευδάργυρος, επηρεάζονται αρνητικά από τις αυξήσεις στις τιμές ενέργειας. Παράλληλα, οι εταιρείες θα συνεχίσουν να είναι επιφυλακτικές με τις επενδύσεις τους, ενώ οι αποδόσεις προς τους μετόχους θα παραμείνουν προτεραιότητα. Η δραστηριότητα συγχωνεύσεων και εξαγορών πιθανότατα θα συνεχιστεί, με έμφαση στα κρίσιμα μέταλλα που είναι ζωτικής σημασίας για την ενεργειακή μετάβαση. Στο τραπέζι της συζήτησης για τα σπάνια μέταλλα μπαίνει και η κυκλική οικονομία. Η ανακύκλωση και η κυκλική οικονομία αποτελούν βασικά εργαλεία για την αντιμετώπιση των προκλήσεων στον τομέα των μετάλλων. Η ανακύκλωση κρίσιμων μετάλλων θα μπορούσε να μειώσει την εξάρτηση από την εξόρυξη πρώτων υλών και να ενισχύσει την ασφάλεια της προσφοράς. Οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες πρέπει να επενδύσουν σε τεχνολογίες ανακύκλωσης και να ενσωματώσουν αυτές τις πρακτικές στις βιομηχανικές πολιτικές τους. Παράλληλα, η εξέλιξη εναλλακτικών τεχνολογιών μπορεί να ενθαρρύνει την καινοτομία στον τομέα. Οι εναλλακτικές τεχνολογίες, όπως οι μπαταρίες νατρίου-ιόντων, μπορούν να αποτελέσουν βιώσιμες λύσεις για τη μείωση της εξάρτησης από τα παραδοσιακά μέταλλα, όπως το λίθιο. Οι επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες δεν πρέπει να θεωρούνται ως δικαιολογία για την αποφυγή της πράσινης μετάβασης, αλλά ως κίνητρο για καινοτομία και στρατηγικό σχεδιασμό.

Διαβάστε ακόμη