Ο εκλογικός πυρετός σε Βόρεια Μακεδονία και Βουλγαρία δεν θα μπορούσε να αφήσει στο απυρόβλητο τον τομέα της ενέργειας. Η Ελλάδα θα κληθεί τους επόμενους μήνες να χειριστεί τις νέες ισορροπίες που θα διαμορφωθούν από την εκλογή νέων κυβερνήσεων στις δύο γειτονικές χώρες καθώς οι εκκρεμότητες στον ενεργειακό κλάδο είναι πολλές. Μετά την ολοκλήρωση της διπλής πολιτικής αναμέτρησης (προεδρικές και βουλευτικές εκλογές), η Βόρεια Μακεδονία γυρίζει σελίδα, με το δεξιό κόμμα VMRO-DPMNE, με επικεφαλής τον Χρίστιαν Μίτσκοσκι να επικρατεί θριαμβευτικά στις κάλπες και να αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας. Εκτός από το μέτωπο της Βόρειας Μακεδονίας μέσα στον επόμενο μήνα αναμένεται το πολιτικό σύστημα της Σόφιας να αποκαταστήσει εκ νέου την πολιτική σταθερότητα έπειτα από πέντε εκλογικές διαδικασίες την τελευταία τριετία. Η έκτη έχει οριστεί για τις 9 Ιουνίου με το κόμμα του πρώην πρωθυπουργού Μπ. Μπορίσοφ να κερδίζει έδαφος.
Η Ελλάδα παρακολουθεί εντατικά τις εξελίξεις στη γείτονα χώρα, αφού μετά τον αγωγό με τη Βουλγαρία (IGB) που ξεκίνησε τη λειτουργία του από το περασμένο καλοκαίρι, δρομολογείται ο αγωγός με τη Βόρεια Μακεδονία. Ο ΔΕΣΦΑ και η κρατική ΝΕR, έχουν ενισχύσει τον τελευταίο καιρό τις επαφές τους προκειμένου να συντονίσουν τις ενέργειες για την εκκίνηση των εργασιών κατασκευής. Σχετική συνάντηση υπήρξε στα Σκόπια μεταξύ στελεχών των δύο διοικήσεων. Το έργο βρίσκεται σε προχωρημένη αδειοδοτική φάση και απομένει η εκκρεμότητα της λήψης της επενδυτικής απόφασης. Ο ΔΕΣΦΑ αναμένεται να λάβει τη σχετική επενδυτική απόφαση μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου για το τμήμα του έργου επί ελληνικού εδάφους. Το project προβλέπει την κατασκευή αγωγού συνολικού μήκους 123 χιλιομέτρων και θα εκτείνεται από τη Νέα Μεσημβρία Θεσσαλονίκης προς το Νεγκότινο μέσω Ευζώνων/Γευγελής συνδέοντας τα εθνικά συστήματα μεταφοράς φυσικού αερίου της Ελλάδας και της Βόρειας Μακεδονίας, διαχειριστές των οποίων είναι ο ΔΕΣΦΑ και η NER, αντίστοιχα. Η αρχική ικανότητα μεταφοράς του θα είναι 1,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως, με δυνατότητα επέκτασης στα 3 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως, ενώ έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες, προκειμένου ο αγωγός να διαθέτει τις κατάλληλες προδιαγραφές και για τη μεταφορά πράσινου υδρογόνου.
Την ίδια ώρα, στη γειτονική Βόρεια Μακεδονία ο Διαχειριστής εξετάζει την αναβάθμιση της μίας εκ των δύο υφιστάμενων διασυνδέσεων με την χώρα, δεδομένου ότι η Βόρεια Μακεδονία αποτελεί κρίσιμο κόμβο στο συνολικό Σύστημα των Δυτικών Βαλκανίων. Ο ΑΔΜΗΕ και ο Διαχειριστής της Βόρειας Μακεδονίας (MEPSO) κατέληξαν στη λύση της αναβάθμισης της διασυνδετικής Γραμμής Μεταφοράς Υπερυψηλής Τάσης 400 kV Μελίτη – Bitola. Αυτό το έργο εντάχθηκε στο Πανευρωπαϊκό Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης (TYNDP) ως έργο υπό θεώρηση (under consideration), με ορίζοντα υλοποίησης μετά το 2030.
Στο στάδιο της κατασκευής βρίσκεται ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας – Βόρειας Μακεδονίας, με την ολοκλήρωση του να τοποθετείται τον Ιούνιο του 2025. Το project προβλέπει την κατασκευή αγωγού συνολικού μήκους 123 χιλιομέτρων που θα εκτείνεται από τη Νέα Μεσημβρία Θεσσαλονίκης προς το Νεγκότινο μέσω Ευζώνων/Γευγελής συνδέοντας τα εθνικά συστήματα μεταφοράς φυσικού αερίου της Ελλάδας και της Βόρειας Μακεδονίας. Ο διασυνδετήριος αγωγός φυσικού αερίου Ελλάδας – Βόρειας Μακεδονίας είναι ο δεύτερος αγωγός στην Ελλάδα που θα μπορεί να μεταφέρει έως και 100% υδρογόνο και θα αποτελεί μέρος της υποδομής υδρογόνου της χώρας, συμβάλλοντας στην ενεργειακή μετάβαση και την περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς υδρογόνου στη Νοτιοανατολική και Κεντρική Ευρώπη.
Μεγάλο σάλο είχε προκαλέσει στη Βόρεια Μακεδονία και η ανακοίνωση της χορήγησης καθεστώτος στρατηγικού επενδυτή στην ελληνική εταιρεία Mytilineos, η οποία θα κατασκευάσει μονάδα φυσικού αερίου στη Βόρεια Μακεδονία και θα λάβει σημαντική κρατική επιδότηση. Σημειώνεται πως το ζήτημα επανεξετάζεται στη βουλή της Βόρειας Μακεδονίας. Συζήτηση έγινε προεκλογικά και για το λιγνιτωρυχείο της ΜΕΤΕ στο Προσήλιο Σερβίων όσο και από το λιγνιτωρυχείο Αχλάδας στη Φλώρινα, που μάλιστα έχει επεκταθεί και σε νέα εδάφη μετά και την είσοδο του Ομίλου Mytilineos ως στρατηγικού επενδυτή στη μισθώτρια εταιρεία πέρυσι, καθώς η ζήτηση για λιγνίτη στη γειτονική χώρα είναι μεγάλη. Η αγορά της Β. Μακεδονίας θα μπορούσε να διασφαλίσει τη ροή εξόρυξης όχι μόνο βραχυπρόθεσμα, αλλά και μεσοπρόθεσμα. Σημειώνεται πως η αγορά της Β. Μακεδονίας απορροφά την παραγωγή και από το λιγνιτωρυχείο Αχλάδας στη Φλώρινα. Με δεδομένο ότι έχει τεθεί εκτός λειτουργίας από το απόγευμα της 10ης Μαρτίου η μονάδα 3 του θερμοηλεκτρικού σταθμού παραγωγής REΚ Bitola για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, το VMRO-DPMNE ανέφερε πως η κατάσταση που έχει προκύψει ωθεί αναγκαστικά σε εισαγωγές ακριβότερου ρεύματος, προκειμένου να καλυφθεί το κενό που έχει προκύψει.
Σημειώνεται πως ήδη έχει ναυαγήσει ένα project το οποίο είχε και ελληνική συμμετοχή στην όμορη χώρα. Η ελληνική κοινοπραξία ΔΕΗ – Archirodon, που είχε κερδίσει τον διαγωνισμό για την κατασκευή του υδροηλεκτρικού σταθμού Cebren, δεν παρέτεινε την τραπεζική εγγύηση που έληξε στις 31 Δεκεμβρίου 2023. Όσο διαρκούσε η εγγύηση, έπρεπε να υπογράψουν συμφωνία με τον ESM (Ηλεκτροπαραγωγοί σταθμοί Βόρειας Μακεδονίας) για την δημιουργία κοινοπραξίας. Ωστόσο, αυτό δεν έγινε και το υπουργείο Περιβάλλοντος της χώρας υπενθύμισε στην ελληνική εταιρεία το θέμα αυτό στις 14 Δεκεμβρίου, αλλά δεν έλαβε καμία απάντηση. «Σύμφωνα με τον κανονισμό και τους όρους του διαγωνισμού, δεν έχουμε τις προϋποθέσεις για να ενεργοποιήσουμε την τραπεζική εγγύηση», δήλωσε η υπουργός Περιβάλλοντος Κάγια Σούκοβα. Η κοινοπραξία είχε θέσει συγκεκριμένους όρους, γιατί με τους σημερινούς, όπως εξήγησαν, δεν είχαν καλές ευκαιρίες να εξασφαλίσουν κεφάλαια από τις τράπεζες για να χτίσουν το «Cebren», αλλά η κυβέρνηση δεν μπορούσε να δεχτεί τα πρόσθετα αιτήματα που δεν ήταν μέρος του διαγωνισμού, πρόσθεσε.
Οι ενεργειακές εκκρεμότητες με τη Βουλγαρία
Στην αντίπερα όχθη, στενά θα παρακολουθεί η Αθήνα και τις επερχόμενες εκλογές στη Βουλγαρία. Η Βουλγαρία οδεύει προς την έκτη κοινοβουλευτική αναμέτρηση μέσα σε τρία χρόνια και η πολιτική αστάθεια δεν δυσαρεστεί καθόλου τη Μόσχα. Η άνοδος της εθνικιστικής φιλορωσικής παράταξης είχε σημαδέψει τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές του Απριλίου του 2023, με την συντασσόμενη ανοιχτά με το Κρεμλίνο Vazrazhdane (Αναγέννηση) να αναδεικνύεται τρίτη κοινοβουλευτική δύναμη. Πρώτη δύναμη αλλά δίχως αυτοδυναμία ήταν οι Πολίτες για την Ευρωπαϊκή Ανάπτυξη της Βουλγαρίας (GERB) του Μπόικο Μπορίσοφ με 69 έδρες, και ακολούθησε με 64 έδρες το κεντρώο μέτωπο Συνεχίζουμε την Αλλαγή-Δημοκρατική Βουλγαρία (PP-DB).
O Μπόικο Μπορίσοφ είχε χαρακτηρίσει λίγες ημέρες πριν εθνική προδοσία προς όφελος της Ελλάδας τυχόν κλείσιμο του Turkish Stream, φουντώνοντας έτσι τη συζήτηση για τον αγωγό μετά τις πρόσφατες δηλώσεις του που υπεραμύνθηκε των επιλογών που έγιναν κατά τη διάρκεια της θητείας του και αποτελούν αντικείμενο κοινοβουλευτικής έρευνας λόγω της εμπλοκής της Μόσχας. Ο πρώην πρωθυπουργός της Βουλγαρίας είπε πως ο αγωγός, που μεταφέρει, μεταξύ άλλων, ρωσικό φυσικό αέριο προς την Αυστρία και την Ουγγαρία, είναι γεωπολιτικό όπλο για την Βουλγαρία. Και τόνισε, ειρωνικά, πως αν κάποιοι τον κλείσουν τότε ο μοναδικός που θα έχει οφέλη θα είναι η Ελλάδα. Σύμφωνα με το Euractiv, δήλωσε πως «αν θέλουμε να ξεπουλήσουμε τα συμφέροντα της Βουλγαρίας υπέρ της Ελλάδας, ακόμη και σήμερα μπορούμε να υποβάλουμε πρόταση για διακοπή του Balkan Stream (το όνομα που χρησιμοποιεί ο Μπορίσοφ όταν αναφέρεται στη συνέχιση του Turkish Stream μέσω Βουλγαρίας). Οι βάνες βρίσκονται σε βουλγαρικό έδαφος».
Σε συνάντηση που είχε πριν λίγους μήνες ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, με τον Βούλγαρο ομόλογό του, Νικολάι Ντένκοφ, οι δύο χώρες επιχείρησαν να χτίσουν νέες ενεργειακές γέφυρες. Είχε συμφωνηθεί μάλιστα πως θα υπάρξει συνεργασία με επίκεντρο τη διασυνδεσιμότητα στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών, στη βάση του Κάθετου Διαδρόμου Νότου-Βορρά, και της συνεργασίας στο πεδίο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). H αναβάθμιση του διασυνδετήριου αγωγού φυσικού αερίου Ελλάδας – Βουλγαρίας (IGB), ώστε και μέσω του πλωτού τερματικού (FSRU) της Αλεξανδρούπολης από την Gastrade να καλύπτονται ανάγκες της Μολδαβίας και Ουκρανίας, αλλά και ο διάδρομος «πράσινης» ενέργειας που προωθείται με αναβάθμιση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων μεταξύ Ελλάδας-Βουλγαρίας (και Ρουμανίας), μαζί με τους αγωγούς υδρογόνου, είναι μερικές εκ των βασικών ενεργειακών εκκρεμοτήτων μεταξύ των δύο χωρών. Ωστοσο, η παραίτηση του Ντένκοφ ανέτρεψε τα δεδομένα και άνοιξε τον δρόμο στον εταίρο του στον κυβερνητικό συνασπισμό, το κεντροδεξιό κόμμα GERB, να αναλάβει την πρωθυπουργία, όπως είχε συμφωνηθεί μετά τις περσινές εκλογές.Το GERB και το φιλοδυτικό μπλοκ με επικεφαλής το κόμμα «Συνεχίζουμε την Αλλαγή», που εκπροσωπείται από τον Ντένκοφ, είχαν συμφωνήσει πέρσι ότι η Γκάμπριελ θα αναλάμβανε την πρωθυπουργία, την οποία θα ασκούσε για εννέα μήνες ο Ντένκοφ. Σε γενικές γραμμές επικρατεί στη Βουλγαρία βαθιά απομυθοποίηση του πολιτικού προσωπικού της χώρας και γενικότερα των δημοκρατικών διαδικασιών, σε μια περίοδο που ο πρόεδρος, Ρούμεν Ράντεφ, εκφράζει ανοικτά θέσεις υπέρ της Ρωσίας.
Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να πρωταγωνιστήσει στην ενεργειακή μετάβαση και των γειτονικών χωρών, με τη Βουλγαρία να παρουσιάζεται ιδιαίτερα ελκυστική αγορά. Πρόσφατα η Κομισιόν ενέκρινε επενδύσεις 1,2 δισ. ευρώ για την «πράσινη» μετάβαση, ενώ σύμφωνα με τη βουλγαρική κυβέρνηση τα επόμενα έξι χρόνια, τα χρήματα αυτά θα δαπανηθούν σε «πράσινες» επενδύσεις και στη στήριξη της βιομηχανίας και των νοικοκυριών.
Με γνώμονα το γεγονός ότι η διασυνδεσιμότητα απομακρύνει την ενεργειακή ανασφάλεια, τα ενεργειακά projects με τη Βουλγαρία φαίνεται πως ευδοκιμούν. Περισσότερες από 15,5 εκατομμύρια μεγαβατώρες φυσικού αερίου μεταφέρθηκαν το 2023 μέσω του Διασυνδετήριου Αγωγού Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB), όπως ανακοίνωσε η διαχειρίστρια εταιρεία του συστήματος ICGB. Κατά το πρώτο έτος της λειτουργίας του ο αγωγός λειτούργησε αδιάκοπα επί 365 ημέρες. Ο εν λόγω αγωγός φυσικού αερίου έχει δυνατότητα μεταφοράς 3 δισ. κυβικών μέτρων αερίου τον χρόνο (bcm/y), καλύπτοντας περίπου τις μισές ανάγκες εγχώριας κατανάλωσης της Βουλγαρίας, ενώ επιτρέπει και τη μεταφορά αερίου σε άλλες χώρες της περιοχής. Περισσότεροι από 20 νέοι χρήστες του δικτύου εγγράφηκαν πέρυσι. Με την προσθήκη της υποδομής στο Καρντζάλι, ο IGB προσφέρει ήδη πρόσβαση σε μια νέα πηγή φυσικού αερίου σε τοπικές κοινότητες και επιχειρήσεις.
Σημειώνεται πως το 2023 η ICGB πραγματοποίησε τις πρώτες ετήσιες δημοπρασίες για χωρητικότητα διασύνδεσης, με τις οποίες εξασφαλίστηκε άνω του 80% της δεσμευμένης χωρητικότητας για το νέο έτος αερίου (σ.σ. 1 Οκτωβρίου-30 Σεπτεμβρίου του επόμενου έτους). Εισήχθησαν σχεδόν ετήσιες δημοπρασίες χωρητικότητας για να γίνει εφικτή η συμβολαιοποιημένη δυναμικότητα στο σημείο διασύνδεσης με το ελληνικό δίκτυο μεταφοράς. Αυτό το στρατηγικής σημασίας βήμα θα επιτρέψει στους εμπορευόμενους να αποκτήσουν πρόσβαση σε ποσότητες φυσικού αερίου από τον τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) της Αλεξανδρούπολης μόλις τεθεί σε λειτουργία. Το FSRU (Μονάδα Αποθήκευσης και Επαναεριοποίησης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου) της Αλεξανδρούπολης θα συνεισφέρει στην ενεργειακή ασφάλεια και διαφοροποίηση της τροφοδοσίας και εξέφρασε την ελπίδα να είναι λειτουργικό στις αρχές του 2024. Η κ. Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα είχε δηλώσει πως ο Διασυνδετήριος Αγωγός Ελλάδας-Βουλγαρίας και το FSRU της Αλεξανδρούπολης είναι «σαν αδέρφια» στην προσπάθεια που γίνεται για τον Κάθετο Διάδρομο και ένα καλό παράδειγμα για το πώς μπορεί αυτός να λειτουργήσει με εξαιρετικό τρόπο.
Αποτιμώντας λοιπόν το αυξανόμενο ενδιαφέρον της αγοράς γι’ αυτήν τη νέα διαδρομή, η ICGB ξεκίνησε μια διαδικασία αύξησης της χωρητικότητας ώστε να επεκτείνει την τεχνική ικανότητα μεταφοράς του αγωγού στα 5 bcm/y. Η δεσμευτική φάση αυτής της διαδικασίας προγραμματίζεται για το καλοκαίρι του 2024.
Πριν από μερικούς μήνες η διοίκηση του «ΔΕΣΦΑ» της Βουλγαρίας είχε δηλώσει πως αναζητεί ευκαιρίες επένδυσης και σε δεύτερο τερματικό σταθμό Αποθήκευσης και Επανεριοποίησης LNG (FSRU) στην Ελλάδα -σε συνέχεια της μετοχικής συμμετοχής της με 20% στην Gastrade που διαχειρίζεται το FSRU της Αλεξανδρούπολης. Η Bulgartransgaz, ο Διαχειριστής Συστήματος Φυσικού Αερίου της Βουλγαρίας εκτιμά ότι θα υπάρξει αυξημένη ζήτηση για LNG τα επόμενα χρόνια, στο πλαίσιο της στρατηγικής διαφοροποίησης πηγών και οδεύσεων φυσικού αερίου των χωρών των Βαλκανίων και ευρύτερα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Την ίδια ώρα, υπενθυμίζεται πως το 2023 επανήλθε στο προσκήνιο και το project του αγωγού πετρελαίου Αλεξανδρούπολη – Μπουργκάς. Από ελληνικής πλευράς ενδιαφέρον για συμμετοχή στο συγκεκριμένο έργο έχει θέσει ο Όμιλος Κοπελούζου (και είχε μετοχική συμμετοχή και στην κοινοπραξία που «έτρεχε» το αρχικό project Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη). Ο αγωγός, που φιλοδοξεί να συνδέσει τα δύο λιμάνια, την Αλεξανδρούπολη και το Μπουργκάς, θα αναβιώσει, αλλά με κατεύθυνση από Ελλάδα προς Βουλγαρία, δηλαδή με αντίστροφη ροή δηλαδή. Ο κ. Δημήτρης Κοπελούζος είχε σημειώσει ότι η όλη διαδικασία δεν ξεκινά από μηδενική βάση, καθώς υπάρχουν οι μελέτες που είχαν εκπονηθεί όταν είχε δρομολογηθεί το έργο του αγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη, προ 20ετίας.
Κινήσεις γίνονται και στο πεδίο του υδρογόνου, αφού είχαν επίσης ανακοινωθεί δύο κοινά πρότζεκτ μεταξύ Ελλάδας (ΔΕΣΦΑ) και Βουλγαρίας (Bulgartransgaz). Μεταξύ αυτών είναι και το «Smart Switch», το οποίο θα επιτρέπει τη διέλευση H2 (σε ποσοστό 10% επί του συνολικού μίγματος) από τα υφιστάμενα δίκτυα αερίου. Αυτήν τη στιγμή γίνονται μελέτες για τις αναγκαίες τεχνικές βελτιώσεις, με σκοπό το ποσοστό να αυξηθεί σε 15% όπως είχε άλλωστε δηλώσει ο Βλαντιμίρ Μαλίνοφ, διευθύνων σύμβουλος της Bulgartransgaz.
Διαβάστε ακόμη:
