Η KoBold Metals, μια νεοφυής επιχείρηση της Silicon Valley που χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για να επιταχύνει το κυνήγι του χαλκού και έχει πανίσχυρους μετόχους, ελπίζει να γίνει η πρώτη αμερικανική εταιρεία που θα κατασκευάσει ορυχείο στη Ζάμπια εδώ και δεκαετίες, καθώς μέχρι στιγμής οι κινεζικές επιχειρήσεις ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής κοβαλτίου και χαλκού στην Αφρική, χρησιμοποιώντας τις σιδηροδρομικές τους γραμμές για την εξαγωγή των μετάλλων εκτός χώρας. Σύμφωνα με εκτενή έρευνα του Bloomberg, οι ΗΠΑ επιχειρούν να πάρουν πίσω το χαμένο έδαφος από τους Κινέζους στις πρώτες ύλες της Αφρικής.

Υπενθυμίζεται ότι, η εταιρεία πιστεύει ότι κάθεται πάνω σε ένα γιγαντιαίο, υψηλής περιεκτικότητας κοίτασμα χαλκού. Η KoBold – στους υποστηρικτές της οποίας περιλαμβάνονται η Apollo Projects του Σαμ Αλτμαν (OpenAI), ο ιδρυτής της Microsoft Μπιλ Γκέιτς και ο δισεκατομμυριούχος Μάικλ Μπλούμπεργκ – αγόρασε την πλειοψηφία των μετοχών της εταιρείας παραχώρησης έναντι 150 εκατομμυρίων δολαρίων τον Δεκέμβριο του 2022, ανακοινώνοντας τη συμφωνία στη Σύνοδο Κορυφής Ηγετών ΗΠΑ-Αφρικής. Η παραγωγή θα μπορούσε να ξεκινήσει ήδη από το 2030.

Αυτή η αισιοδοξία βασίζεται σε ένα σχέδιο πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που υποστηρίζεται από την Ουάσινγκτον για την αναβίωση μιας σιδηροδρομικής γραμμής 122 ετών, η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως η κύρια αρτηρία μεταφοράς για τη μεταφορά αυτών των μετάλλων εκτός της χώρας.

Ο διάδρομος Lobito

Το σιδηροδρομικό έργο του διαδρόμου Lobito ύψους 2,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων είναι τόσο φιλόδοξο όσο και πολύπλοκο. Εκτείνεται σε τρεις χώρες – συνδέοντας το Κονγκό και τη Ζάμπια στην καρδιά της Αφρικής, όπου υπάρχει χαλκός, με τις ακτές του Ατλαντικού της Αγκόλας μέσω ενός δικτύου σιδηροδρομικών γραμμών μήκους 2.600 χιλιομέτρων., σύμφωνα με το BloombergNEF.

Χρηματοδοτούμενο από έναν συνδυασμό της κυβέρνησης των ΗΠΑ, της Αφρικανικής Τράπεζας Ανάπτυξης και της Trafigura, πολυεθνικής εταιρείας εμπορίας εμπορευμάτων, το έργο αποτελεί τη μεγαλύτερη συγκεκριμένη κίνηση της Ουάσινγκτον για να αντιμετωπίσει την κυρίαρχη θέση της Κίνας στην αγορά των κρίσιμων μετάλλων στην Αφρική.

Η εμπλοκή της κυβέρνησης Μπάιντεν στο σιδηροδρομικό έργο

Η ανάκτηση κάποιου ελέγχου είναι ζωτικής σημασίας για το σχέδιο του προέδρου Τζο Μπάιντεν για τη μετάβαση της αμερικανικής οικονομίας στην καθαρή ενέργεια και τις προσπάθειες για την ενίσχυση της υιοθέτησης ηλεκτρικών οχημάτων, όπως επισημαίνει το Bloomberg.

Ωστόσο, η εμπλοκή της κυβέρνησης Μπάιντεν στο σιδηροδρομικό έργο δεν είναι καθόλου ακίνδυνη, σύμφωνα με σύμβουλο του αμερικανικού Κογκρέσου που έχει ενημερωθεί για την πρωτοβουλία. Ερωτήματα σχετικά με το ιστορικό της Αγκόλας όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα τέθηκαν μετά την οριακή νίκη του João Lourenço στις προεδρικές εκλογές του 2022.

Ορισμένοι έχουν επίσης αμφισβητήσει κατά πόσον η ζήτηση για τα μέταλλα θα δικαιολογήσει το κόστος του σιδηροδρομικού έργου, ενώ άλλοι αναρωτιούνται αν οι κατεστημένοι φορείς της εξορυκτικής βιομηχανίας του Κονγκό – κινεζικές και δυτικές επιχειρήσεις – θα χρησιμοποιήσουν μια γραμμή που χρηματοδοτείται εν μέρει από έναν από τους ανταγωνιστές τους, την Trafigura.

Ο Λευκός Οίκος παραμένει αποφασισμένος να προχωρήσει. «Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο», λέει ο (γνωστός και στην Ελλάδα λόγω της θητείας του στην ενεργειακή διπλωματία των ΗΠΑ) Έιμος Χοκστάιν, ανώτερος σύμβουλος του Μπάιντεν για θέματα ενέργειας και επενδύσεων. «Έχουμε απουσιάσει από τη σκηνή για πάρα πολύ καιρό».

«Ένα ηλεκτρικό όχημα είναι ουσιαστικά μια μπαταρία, και αυτό που βρίσκεται στην μπαταρία είναι η Αφρική», δηλώνει στο Bloomberg ο Χοκστάιν, «και έτσι υπάρχει μια μεγάλη ευκαιρία εδώ για την Αφρική να γίνει μέρος ενός μέλλοντος καθαρής ενέργειας του 21ου αιώνα».

Παρά την πρόσφατη επιβράδυνση της αύξησης της ζήτησης για ηλεκτρικά αυτοκίνητα, το δέλεαρ των μετάλλων που τα τροφοδοτούν, από το κοβάλτιο – βασικό συστατικό των μπαταριών λιθίου – έως το χαλκό, πρόκειται να αυξηθεί δραματικά κατά την επόμενη δεκαετία. Σύμφωνα με ανάλυση του BloombergNEF, ο κόσμος θα χρειαστεί πρόσθετα μέταλλα αξίας 10 τρισεκατομμυρίων δολαρίων από τώρα έως το 2050 για να επιτύχει τους στόχους καθαρών μηδενικών εκπομπών.

Ο καθοριστικός ρόλος της Αφρικής στην παραγωγή του χαλκού

Το Κονγκό παρέχει ήδη περισσότερα από τα δύο τρίτα του παγκόσμιου κοβαλτίου και έχει φτάσει γρήγορα το Περού ως ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός χαλκού. Η Ζάμπια στα νότια έχει έναν φιλόδοξο, κατά ορισμένους μη ρεαλιστικό, στόχο να υπερτετραπλασιάσει την παραγωγή χαλκού έως το 2031. Αυτό σημαίνει ότι ένα μεγάλο μέρος της μελλοντικής προσφοράς αυτών των μετάλλων θα εξορύσσεται από την κεντρική αφρικανική ζώνη χαλκού που διασχίζει τα δύο έθνη.

Η επιπλοκή – τουλάχιστον για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη – είναι ότι κινεζικές εταιρείες ελέγχουν ήδη ή έχουν σημαντικά μερίδια σε ορυχεία που παράγουν την πλειονότητα του χαλκού και του κοβαλτίου του Κονγκό.

Η First Quantum Minerals Ltd. εξορύσσει περισσότερο από το ήμισυ της συνολικής παραγωγής χαλκού της Ζάμπια, και αν και εδρεύει στον Καναδά, ο δεύτερος μεγαλύτερος μέτοχός της είναι η Jiangxi Copper Corp Ltd., που υποστηρίζεται από το Πεκίνο. Ένας άλλος καναδικός όμιλος, η Ivanhoe Mines Ltd., κατασκευάζει το μεγαλύτερο συγκρότημα χαλκού της Αφρικής στο Κονγκό μαζί με την κινεζική Zijin Mining Group Co.

Η επιρροή του Πεκίνου εκτείνεται πολύ πέρα από τα ορυχεία. Ορισμένες από τις κρίσιμες οδικές αρτηρίες που συνδέουν τη ζώνη χαλκού με τα λιμάνια της νότιας Αφρικής λειτουργούν από κινεζικές εταιρείες. Η κυριαρχία του επεκτείνεται και στην παγκόσμια επεξεργασία των μετάλλων, καθώς πάνω από το 40% του χαλκού και πάνω από τα δύο τρίτα του κοβαλτίου διυλίζονται στην Κίνα, σύμφωνα με το BloombergNEF.

Το Πεκίνο αντιδράει

Έχοντας δανειστεί δισεκατομμύρια δολάρια από την Κίνα την τελευταία δεκαετία, η Ζάμπια σταμάτησε τις αποπληρωμές της το 2020 και προσπαθεί ακόμη να τις αναδιαρθρώσει τρία χρόνια αργότερα. Η Ουάσινγκτον έχει χρησιμοποιήσει την επιρροή της στην Παγκόσμια Τράπεζα για να ασκήσει πίεση στην Κίνα να συμφωνήσει σε ένα πρόγραμμα ελάφρυνσης του χρέους της Ζάμπια.

Το Πεκίνο όμως δεν κάθεται με σταυρωμένα τα χέρια. Μια κινεζική κρατική σιδηροδρομική εταιρεία βρίσκεται σε συνομιλίες με τις κυβερνήσεις της Ζάμπια και της Τανζανίας για να αναλάβει τη σιδηροδρομική παραχώρηση Tazara που συνδέει τη ζώνη χαλκού με το λιμάνι του Ινδικού Ωκεανού Νταρ ες Σαλάμ. Αυτό θα συνεπάγεται επενδύσεις άνω του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων, σύμφωνα με τον πρέσβη της Κίνας στη Ζάμπια, Du Xiaohui.

Το έργο του διαδρόμου Lobito καταδεικνύει μια έντονη αλλαγή πλεύσης για τις ΗΠΑ – οι οποίες έχουν δαπανήσει δισεκατομμύρια για την υγειονομική περίθαλψη και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στην Αφρική, ενώ η Κίνα έχει υποστηρίξει έργα υποδομής.

Ο ρόλος της ΕΕ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προσχωρήσει στις ΗΠΑ και άλλες χώρες της Ομάδας των 7 (G7) για την υποστήριξη του έργου, και τα μέρη τον Οκτώβριο όρισαν την Africa Finance Corp. με έδρα τη Νιγηρία ως κύριο φορέα ανάπτυξης για τη σύνδεση από τη Ζάμπια στην Αγκόλα, αξιοποιώντας την τοπική τεχνογνωσία της. Η μελέτη σκοπιμότητας θα πρέπει να ολοκληρωθεί φέτος. Εάν το έργο πάρει το πράσινο φως, η κατασκευή θα ξεκινήσει το 2026 και θα διαρκέσει έως και τέσσερα χρόνια, λέει ο διευθύνων σύμβουλος του δανειστή, Samaila Zubairu, όπως μεταδίδει το BloombergNEF.

Η συνοριακή πόλη Luau της Αγκόλας βρίσκεται σε μια κρίσιμη διασταύρωση του σιδηροδρομικού διαδρόμου Benguela και του διαδρόμου Lobito. Περισσότερα από 1.300 χιλιόμετρα δυτικά βρίσκεται το λιμάνι του Lobito, το οποίο χρησιμοποιείται ελάχιστα σήμερα για εξαγωγές μετάλλων, 400 χιλιόμετρα ανατολικά στο Κονγκό βρίσκεται η πόλη Kolwezi – ένας βασικός κόμβος εξόρυξης τόσο χαλκού όσο και κοβαλτίου. Η AGL, η εταιρεία που κέρδισε την παραχώρηση για τη λειτουργία του τερματικού σταθμού εμπορευματοκιβωτίων του λιμανιού -μια μονάδα της ελβετικής Mediterranean Shipping Co.(MSC) – εκτιμά ότι μέσα σε μια δεκαετία το Lobito θα αντιπροσωπεύει περίπου το 20% της διευρυμένης παραγωγής μετάλλων που εισέρχεται και εξέρχεται από τη ζώνη χαλκού της Ζάμπια και του Κονγκό.

Κόντρα Κίνας-ΗΠΑ για την επικράτηση στην Αφρική

Πηγαίνοντας δυτικά από τη Luau προς το λιμάνι του Lobito η εικόνα είναι πολύ διαφορετική. Κινεζικοί χαρακτήρες κυλούν στον πίνακα ανακοινώσεων LED καθώς το επιβατικό τρένο βγαίνει από το σταθμό υπενθυμίζοντας ότι η China Railway 20th Bureau Group Co Ltd., μια κρατική εταιρεία, ανακατασκεύασε αυτή τη γραμμή πριν από περίπου μια δεκαετία με εκτιμώμενο κόστος 2 δισεκατομμύρια δολάρια. Έχασε τον Ιούλιο, από την κοινοπραξία με επικεφαλής την Trafigura, στην προσπάθεια να διατηρήσει την άδεια εκμετάλλευσης του τμήματος των 1.344 χιλιομέτρων από το Luau στο Lobito, το οποίο διαρκεί περίπου δύο ημέρες, σύμφωνα με το BloombergNEF.

Η πόλη Luacano, 80 χιλιόμετρα δυτικά της Luau , είναι το σημείο όπου η υπάρχουσα σιδηροδρομική γραμμή θα συνδεθεί με τη νέα, συνδέοντας τα ορυχεία στη Ζάμπια, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάστασης της KoBold, με το διάδρομο Lobito. Με εκτιμώμενο κόστος 1,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων – η γραμμή Ζάμπια – Lobito- θα είναι το πιο ακριβό τμήμα του έργου. Η AfDB σχεδιάζει να συνεισφέρει περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια στη νέα γραμμή.

Στον πραγματικό κόσμο, ο αγώνας για τον έλεγχο του διαδρόμου Lobito έχει γείρει υπέρ της Δύσης. Ζητώντας την επίσκεψη του προέδρου της Ανγκόλα, Λουρένσο στον Λευκό Οίκο, ο λομπίστας του στην Ουάσινγκτον έγραψε στους αξιωματούχους της κυβέρνησης Μπάιντεν ότι ο ηγέτης της αφρικανικής χώρας «αποβάλλει τις ιστορικές σχέσεις της Αγκόλα με την Κίνα (και τη Ρωσία) υπέρ μιας νέας και στρατηγικής εταιρικής σχέσης με τις ΗΠΑ». Στα τέλη Νοεμβρίου ο Μπάιντεν καλωσόρισε τον Λουρένσο στον Λευκό Οίκο. Και το σιδηροδρομικό έργο ήταν στο επίκεντρο των συζητήσεών τους καταλήγει το ρεπορτάζ του Bloomberg.