Σε κλίμα οικονομικής αβεβαιότητας και καθυστερήσεων προσπαθεί η Κύπρος να ολοκληρώσει και να λειτουργήσει το τερματικό επαναεριοποίησης φυσικού αερίου στο Βασιλικό. Το έργο που ανήκει στην Εταιρεία Υποδομών Φυσικού Αερίου (ΕΤΥΦΑ – θυγατρική της ΔΕΦΑ) και ανέλαβε να το εκτελέσει κοινοπραξία υπό την κινεζική China Petroleum Pipeline Company (CPP) σκοντάφτει σε πάνω σε βουνό προβλημάτων και καινούργιων απαιτήσεων. Η κινεζική κοινοπραξία ζητεί από την Κυπριακή Δημοκρατία 200 εκατ. ευρώ από τα σχεδόν 550 εκατ. που ήταν η αξία του έργου, μέσω προσφυγής στη διεθνή διαιτησία του Λονδίνου. Σημειώνεται πως η προβλήτα έχει ολοκληρωθεί μόλις κατά 45%-50% και η διαδικασία της κατασκευής κρέμεται πλέον από μία κλωστή.
Το έργο έχει περάσει από σαράντα κύματα. Τα συμβόλαια για την κατασκευή του τερματικού LNG υπογράφηκαν τέλη του 2019 (παρά τις σοβαρές ενστάσεις του Γενικού Ελεγκτή για τη διαδικασία αξιολόγησης και κατακύρωσης του διαγωνισμού από τη ΔΕΦΑ), έναντι ποσού περίπου 290 εκατ. ευρώ, από το οποίο τα 100 εκατ. ήταν χρηματοδότηση της ΕΕ. Τα έργα είχε αναφερθεί αρχικά ότι θα άρχιζαν τον Σεπτέμβριο του 2020 και θα παραδίδονταν σε δύο χρόνια. Με επίκληση των προβλημάτων που προκάλεσε σε πολλά επίπεδα η πανδημία, η China Petroleum Pipeline Company ζήτησε παράταση, αλλά και πρόσθετα λεφτά, λόγω κυρίως της ανόδου των τιμών των πρώτων υλών. Η Κυβέρνηση, μετά από απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής Αλλαγών και Απαιτήσεων, με τη διαφωνία και πάλι του Γενικού Ελεγκτή, συμφώνησε στην καταβολή περίπου 25 εκατ. ευρώ επιπρόσθετα της αρχικής αποζημίωσης. Και η κοινοπραξία δεσμεύτηκε ότι θα ολοκληρώσει το έργο μέχρι τον Ιούλιο του 2023. Η Ομάδα Έργου της ΕΤΥΦΑ υποστηρίζει πως με τα σημερινά δεδομένα δεν μπορεί να ολοκληρωθεί το έργο μέχρι τον Ιούλιο.
Ακολούθησε νέα παράταση για τον Οκτώβριο του 2023 και για την ώρα μετατίθεται για Ιούλιο του 2024, με βάση τις δεσμεύσεις της κινεζικής πλευράς. Το δ.σ. της ΕΤΥΦΑ είχε αποφασίσει να αποστείλει επιστολή στην κινεζική εταιρεία, με την οποία να ζητεί τον καθορισμό νέου χρονοδιαγράμματος παράδοσης του έργου, με την ανάληψη σχετικών εγγυήσεων από τον εργολάβο. Εγείρονται ανησυχίες και ερωτήματα γύρω από το αν η διαδικασία της κατασκευής θα έπρεπε να συνεχιστεί ή όχι, ενώ εξελίσσεται μια διαιτησία σε δικαστήριο του Λονδίνου, κατόπιν υποβολής σχετικού αιτήματος εκ μέρους του εργολάβου του έργου από τις 17.2.2023, μέσω της οποίας ζητεί τα επιπλέον 200 εκατ. ευρώ.
Το τερματικό στο Βασιλικό αποτελείται από την πλωτή Μονάδα που βρίσκεται σε ναυπηγείο στην Κίνα και από την χερσαία Μονάδα που είναι τι κατασκευάζεται στο Βασιλικό, ο Υπουργός Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας Γιώργου Παπαναστασίου είπε ότι η πλωτή Μονάδα έχει ολοκληρωθεί κατά 95% και αναμένει την πιστοποίηση για να μπορεί να πλεύσει προς την Κύπρο, ενώ το χερσαίο τερματικό έχει ολοκληρωθεί κατά 45%-50%» και «μαζί τα δύο είναι γύρω στο 75%», προσθέτοντας ότι «υπάρχει αρκετή δουλειά τουλάχιστον για το χερσαίο τερματικό για να μπορέσουμε να πούμε ότι έχει ολοκληρωθεί ένα τέτοιο έργο». Η πλωτή μονάδα επαναεριοποίησης Προμηθέας παρουσιάζει κάποια προβλήματα τα οποία παραδέχεται ο εργολάβος, ωστόσο σύμφωνα με τον κυπριακό τύπο αυτά τα προβλήματα δεν είναι απαγορευτικά ώστε πολύ σύντομα να έχει πιστοποιηθεί και να πλεύσει προς την Κύπρο. Ωστόσο, το χερσαίο τερματικό χρειάζεται πάρα πολλή δουλειά.
Όπως ανέφερε ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης, «η κοινοπραξία ξεκίνησε τη διαδικασία από το 2022, την προηγούμενη εβδομάδα κατέθεσε δήλωση απαιτήσεων». Η δήλωση απαιτήσεων 400 σελίδων, κατατέθηκε στο διαιτητικό δικαστήριο του Λονδίνου. Ο Πρόεδρος της ΔΕΦΑ, Αντώνης Πατσαλής είπε ότι «δεν γνωρίζουμε πόσο θα διαρκέσει η διαδικασία, αλλά δεν θεωρώ ότι συνδέεται με το χρονοδιάγραμμα του έργου. Έχουμε τέσσερις μήνες για να απαντήσουμε».
Η έκθεση που καίει και οι λάθος χειρισμοί
«Πάρα πολλά προβλήματα έχει η κατασκευή του τερματικού εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου στο Βασιλικό και έχουν γίνει πολλές αστοχίες στο παρελθόν», τόνισε κ. Παπαναστασίου σε δηλώσεις μετά τη χθεσινή κεκλεισμένων των θυρών συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελέγχου. Σύμφωνα με την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, η οποία δημοσιεύθηκε στις 19 Ιανουαρίου του 2024, «το έργο του οποίου η μελέτη και κατασκευή θα έπρεπε συμβατικά να ολοκληρωνόταν εντός 24 μηνών, αυτό θεωρητικά θα παραδοθεί 22 μήνες μετά τη συμβατική ημερομηνία ολοκλήρωσής του, δηλαδή σε διπλάσιο χρόνο», ενώ «η προσφορά που κατακυρώθηκε ανερχόταν σε €499.999.997, οι δαπάνες που αφορούν αποκλειστικά το έργο, ξεπερνούν σήμερα συνολικά, χωρίς το ΦΠΑ, το ποσό των €542 εκατομμύρια».
Η «σκανδαλώδης υπόθεση» του τερματικού επαναεριοποίησης φυσικού αερίου στο Βασιλικό -όπως άλλωστε παρουσιάζεται μέσα από την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας- στοιχίζει πολλά .Η Ελεγκτική Υπηρεσία εκφράζει σοβαρές επιφυλάξεις για τη δυνατότητα της κοινοπραξίας να παραδώσει εντός των νέων χρονοδιαγραμμάτων, χωρίς λειτουργικά προβλήματα, το πλοίο FSRU Προμηθέας και τις υποδομές στο Βασιλικό. Πέραν των επιχειρησιακών ευθυνών που είναι εξόφθαλμες μέσα από την έκθεση για την τότε διοίκηση της ΔΕΦΑ και της ΕΤΥΦΑ, προκύπτουν σοβαρές πολιτικές ευθύνες για τη διαχείριση του εθνικής σημασίας έργου από τη διακυβέρνηση Αναστασιάδη και την τότε διοίκηση του Υπουργείου Ενέργειας, οι οποίες παρά τις επανειλημμένες γραπτές προειδοποιήσεις του Γενικού Ελεγκτή για σοβαρές παρανομίες και κινδύνους για τα συμφέροντα της Δημοκρατίας, επέμειναν σε κατακύρωση του έργου στην κοινοπραξία, επικαλούμενες το επείγον του έργου.
