Οκτώ φορές περισσότερα σημεία φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων ετησίως πρέπει να εγκαταστήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση σε σύγκριση το 2023 ώστε να καλύψει την προβλεπόμενη ζήτηση. Εκπρόσωποι και μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κατασκευαστών Αυτοκινήτων σημείωσαν πως οι πωλήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων στην ΕΕ αυξήθηκαν τρεις φορές ταχύτερα από τις εγκαταστάσεις σημείων φόρτισης από το 2017 έως και το 2023. Η έκθεση αποκαλύπτει το τεράστιο χάσμα μεταξύ της τρέχουσας διαθεσιμότητας δημόσιων σημείων φόρτισης για ηλεκτρικά αυτοκίνητα στην ΕΕ και του τι θα χρειαστεί στην πραγματικότητα για την επίτευξη των στόχων μείωσης του CO2. Η Ελλάδα πρέπει να ανεβάσει ταχύτητες, αφού βρίσκεται χαμηλά στους στόχους για τον εξηλεκτρισμό των μεταφορών. Παρά την αύξηση που έχει σημειωθεί στις πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων σε σχέση με το 2022, η χώρα πρέπει να βελτιώσει την αναλογία μεταξύ σταθμών φόρτισης και ηλεκτρικών οχημάτων. Η έκθεση για την Ευρώπη κυκλοφόρησε λίγες ώρες μετά τη γνωστοποίηση 500 απολύσεων στον τομέα κατασκευής φορτιστών της αμερικανικής Tesla, εξέλιξη που προκαλεί ερωτηματικά για την ανάπτυξη του μεγαλύτερου και πλέον αξιόπιστου δικτύου φόρτισης στις ΗΠΑ.

Οι μεταφορές αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι των στόχων για την πορεία προς το καθαρό μηδέν της ηπείρου, ωστόσο το μπλοκ έχει μείνει πίσω στο παιχνίδι της βιώσιμης κινητικότητας. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας δεν έχει καμία αμφιβολία: η Κίνα θα συνεχίσει και το 2024 να κυριαρχεί και στις πωλήσεις, αλλά και στην παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων, ακόμα και για λογαριασμό δυτικών κατασκευαστών. Οι ΗΠΑ έχoυν το δικό τους σημαντικό μερίδιο στην αγορά, ενώ η Ιαπωνία κάνει τη μετάβασή της προς τα αμιγώς ηλεκτρικά με συγκρατημένα βήματα.

Οι κυρίαρχοι παίκτες και τα προβλήματα

Η εικόνα στην Ευρώπη απέχει παρασάγγας από τους φιλόδοξους στόχους που έχουν τεθεί. Εκπρόσωποι και μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κατασκευαστών Αυτοκινήτων (ACEA) σημειώνουν πως πέρυσι υπήρχαν μόλις πάνω από 150.000 δημόσια σημεία φόρτισης σε ολόκληρη την ΕΕ, με τον συνολικό αυτή τη στιγμή αριθμό τους να υπερβαίνει τα 630.000. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η ανάπτυξη δημόσιων σημείων φόρτισης ποικίλλει σε τοπικό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Η άρση των γραφειοκρατικών εμποδίων, η μείωση των χρόνων στην αδειοδότηση για νέες συνδέσεις στο δίκτυο και σταθμούς φόρτισης και η ευελιξία στον τρόπο που τα ηλεκτρικά οχήματα θα φορτίζουν και που θα λειτουργεί το δίκτυο  αποτελούν τα κλειδιά για την ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης. Τα προβλήματα αυτά φωτογραφίζουν και τη χώρα μας, αφού παρά το γεγονός πως έχουν αυξηθεί η πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων, η αναλογία μεταξύ φορτιστών και EV παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέχρι το 2030 θα πρέπει να εγκατασταθούν 3,5 εκατομμύρια σημεία φόρτισης. Η επίτευξη αυτού του στόχου θα σήμαινε την εγκατάσταση περίπου 410.000 δημόσιων σημείων φόρτισης ετησίως (ή σχεδόν 8.000 την εβδομάδα), σχεδόν τριπλάσιο από το τελευταίο ετήσιο ποσοστό εγκατάστασης. Ωστόσο, η ACEA εκτιμά ότι θα χρειαστούν 8,8 εκατομμύρια σημεία φόρτισης μέχρι το 2030. Για να επιτευχθεί αυτό θα απαιτηθούν 1,2 εκατομμύρια φορτιστές ετησίως (ή πάνω από 22.000 την εβδομάδα), οκτώ φορές το τελευταίο ετήσιο ποσοστό εγκατάστασης.

Ενώ ορισμένες χώρες προχωρούν σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη υποδομών, η πλειοψηφία υστερεί. Πράγματι, μόνο τρεις χώρες της ΕΕ που καλύπτουν πάνω από το 20% της επιφάνειας της ΕΕ – η Ολλανδία, η Γαλλία και η Γερμανία – φιλοξενούν σχεδόν τα δύο τρίτα (61%) όλων των σημείων χρέωσης της ΕΕ. Το άλλο τρίτο (39%) όλων των φορτιστών διανέμεται σε 24 κράτη μέλη, καλύπτοντας σχεδόν το 80% της επιφάνειας της περιοχής.

Υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της διαθεσιμότητας του δημόσιου σημείου φόρτισης και των πωλήσεων αμιγώς ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Η λίστα των κορυφαίων πέντε χωρών με τις υψηλότερες πωλήσεις είναι σε γενικές γραμμές παρόμοια με αυτή των χωρών με τους περισσότερους φορτιστές: Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία και Ιταλία εμφανίζονται και στις δύο πρώτες πέντε λίστες. Η Ελλάδα, η Κύπρος, η Ρουμανία και η Σλοβενία είναι μεταξύ των χωρών που χρειάζεται να λάβουν πιο δραστικά μέτρα.

Η ταχύτητα φόρτισης είναι επίσης ένα σημαντικό ζήτημα σε ολόκληρη την ήπειρο, καθώς οι γρήγοροι φορτιστές (με χωρητικότητα άνω των 22 kW) αποτελούν ένα κλάσμα του συνόλου της ΕΕ. Μόνο ένας στους επτά φορτιστές (13,5%) έχει δυνατότητα γρήγορης φόρτισης. Η πλειοψηφία είναι βασικοί φορτιστές, με χωρητικότητα 22 kW ή μικρότερη (συμπεριλαμβανομένων πολλών κοινών ή κηπευτικών πριζών χαμηλής χωρητικότητας). Στα τέλη του 2023, αναλογούσαν 29 αμιγώς ηλεκτρικά αυτοκίνητα ανά γρήγορο φορτιστή στην ΕΕ και 53 αμιγώς ηλεκτρικά αυτοκίνητα και plug-in υβριδικά (PHEV) ανά ταχυφορτιστή.

Η εικόνα στην Ελλάδα

Η παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων είναι ένα μόνο κομμάτι του παζλ για την απελευθέρωση των οδικών μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές. Οι κυβερνήσεις των χωρών μπορούν επίσης να παίξουν ρόλο στην παροχή κινήτρων στους υποψήφιους αγοραστές για να αυξηθεί η ζήτηση των αυτοκινήτων μηδενικών ρύπων. Η Ελλάδα τρέχει το πρόγραμμα «Φορτίζω Παντού». Μέσω αυτού δίνεται παροχή οικονομικών κινήτρων για την προμήθεια και εγκατάσταση δημοσίως προσβάσιμων σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, που τροφοδοτούνται από ηλεκτρική ενέργεια παραγόμενη από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), σε αστικές και περιαστικές τοποθεσίες και σημεία ενδιαφέροντος (αεροδρόμια, αυτοκινητόδρομους, λιμένες και χώρους στάθμευσης). Σκοπός είναι η εγκατάσταση περισσότερων από 8.000 δημοσίως προσβάσιμων σημείων επαναφόρτισης. Επίσης, το πρόγραμμα «Κινούμαι Ηλεκτρικά», το οποίο επιδοτεί με ένα γενναίο ποσό –έως και 8.000 ευρώ– την αγορά ηλεκτρικού αυτοκινήτου, να τετραπλασιάζει τις πληρωμές, δεν είναι και τόσο μεγάλη έκπληξη το γεγονός ότι οι πωλήσεις EV στην Ελλάδα τρέχουν με ρυθμό αύξησης 147% πέρυσι σε σχέση με το 2022. Η κυβέρνηση έχει θέσει ως προτεραιότητα τη μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση, αλλά και την αντικατάσταση του στόλου των Ι.Χ. της χώρας που είναι από τους παλαιότερους -αν όχι ο παλαιότερος- της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η κυβέρνηση έχει θέσει ως προτεραιότητα τη μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση, αλλά και την αντικατάσταση του στόλου των Ι.Χ. της χώρας που είναι από τους παλαιότερους -αν όχι ο παλαιότερος- της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εντούτοις, δεν έχει πειστεί στο σύνολό του το σύστημα στη χώρα.

Η παροχή κινήτρων είναι κάτι βασικός μοχλός επιτάχυνσης, τώρα που το εν λόγω εγχείρημα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο. Η ελληνική κυβέρνηση δίνει οικονομική ελάφρυνση σε όλους όσοι επιλέξουν να αγοράσουν -ή και να προβούν σε μακροχρόνια μίσθωση- ηλεκτρικό αυτοκίνητο ή plug-in υβριδικό. Το πρόγραμμα «Κινούμαι Ηλεκτρικά» στη δεύτερη φάση του («Κινούμαι Ηλεκτρικά 2») έχει χρησιμεύσει για να αποδοθούν σε πολίτες επιδοτήσεις ύψους συνολικά 14 εκατ. ευρώ για την αγορά ηλεκτρικών οχημάτων. Εξ’ αυτών, μόνο τον τελευταίο μήνα του 2023 πληρώθηκαν 5,4 εκατ. ευρώ σε 1.637 δικαιούχους, ενώ συνολικά το περασμένο έτος πληρώθηκαν 8,4 εκατ. ευρώ σε 3.238 δικαιούχους. Το πρόγραμμα «Κινούμαι Ηλεκτρικά» τόσο στον πρώτο του κύκλο όσο και στον δεύτερο πάτησε γκάζι στις πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων, αφού μέσω του «Κινούμαι Ηλεκτρικά 2» η ελληνική κυβέρνηση έδωσε τη μεγαλύτερη επιδότηση για αγορά ηλεκτρικών αυτοκινήτων που υπάρχει σε όλη την Ευρώπη. Το ποσό έφτανε τις 8.000 ευρώ (για ειδικές κατηγορίες όπως νέοι κάτω τω 29, τρίτεκνοι-πολύτεκνοι, ΑμΕΑ, κάτοικοι νησιών κ.λπ. η επιδότηση ήταν ακόμα μεγαλύτερη). Στο επίκεντρο της κυβέρνησης είναι και τα ταξί, καθώς οι επαγγελματίες αυτοκινητιστές δεν έδειξαν ιδιαίτερο ενθουσιασμό για το πρόγραμμα «Πράσινα ταξί». Πρόθεση του υπουργείου είναι να επιταχύνει και την αλλαγή του στόλου ταξί, κάμπτοντας τους δισταγμούς των οδηγών που μέχρι σήμερα χρησιμοποιούν αποκλειστικά θερμικούς κινητήρες. Στην περίπτωση των ταξί, το πρόγραμμα που υλοποιείται εδώ και περίπου ένα έτος παρέχει ποσό επιδότησης που φτάνει τις 22.500 ευρώ εάν αφορά την αγορά νέου οχήματος που θα χρησιμοποιηθεί ως ταξί – χωρίς ωστόσο η ανταπόκριση του κλάδου να αντανακλά τις προσδοκίες της ηγεσίας του υπουργείου.

Σημειώνεται πως σε τροχιά ολικού «πράσινου» λίφτινγκ έχουν τεθεί οι «Συγκοινωνίες Αθηνών», υπό την ομπρέλα των οποίων λειτουργεί η ΣΤΑΣΥ, η ΟΣΥ και ο όμιλος ΟΑΣΑ. Ήδη γίνονται τα πρώτα δοκιμαστικά δρομολόγια των 140 νέων ηλεκτρικών λεωφορείων, με τα πρώτα στοιχεία από τις δοκιμές να είναι απολύτως ικανοποιητικά. Κατά το τρέχον έτος και έως το τέλος του 2025, θα έχουν ενταχθεί 951 ολοκαίνουργια λεωφορεία (140 ηλεκτρικά λεωφορεία, 300 λεωφορεία CNG, 300 οχήματα με leasing και 211 λεωφορεία με ανάθεση έργου)» σημείωσε ο Διευθύνων Σύμβουλος της ΟΣΥ, Στέφανος Αγιάσογλου, στην εκδήλωση του Μουσείο Κυκλαδική Τέχνης, εστιάζοντας στο πώς εξελίσσεται η συνεργασία υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών με το Υπερταμείου και τους συγκοινωνιακούς φορείς. «Σήμερα κυκλοφορούν 1.200 παλαιά κατά βάση οχήματα και υπολογίζουμε το 2027 να υπάρχουν 1.300 νέα με νέες τεχνολογίες για το επιβατικό κοινό», τόνισε ο κ. Στέφανος Αγιάσογλου. «Οι απαιτήσεις είναι μεγάλες εάν σκεφτούμε πως πραγματοποιούνται περίπου 20.000 δρομολόγια λεωφορείων την ημέρα», συμπλήρωσε.

Η ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία προσαρμόζεται

Η ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία διαδραματίζει τον ρόλο της επενδύοντας πάνω από 250 δισεκατομμύρια ευρώ στην ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης, παράγοντας μια μεγάλη γκάμα ηλεκτρικών αυτοκινήτων και φορτηγών. Εντούτοις, η ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης στην ΕΕ βρίθει προβλημάτων. Το ζήτημα εν προκειμένω εντοπίζεται στη χαμηλή ανταγωνιστικότητα της ΕΕ σε ό,τι αφορά ειδικά την κατασκευή μπαταριών. «Η ευρωπαϊκή βιομηχανία μπαταριών υστερεί παρά τη σημαντική αρωγή που εισπράττει από δημόσια κονδύλια», σημειώνει το ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, που εξηγεί ότι το μερίδιο της Ευρώπης στην παγκόσμια παραγωγή συσσωρευτών αυτοκινήτων με βάση τη χωρητικότητα πλησιάζει το 10%, την ώρα που το ποσοστό της Κίνας φτάνει το 76%. Σχετικά με την αυτοκινητοβιομηχανία της ΕΕ:

  • 12,9 εκατομμύρια Ευρωπαίοι εργάζονται στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας
  • 8,3% του συνόλου των θέσεων εργασίας στη μεταποίηση στην ΕΕ
  • 392,2 δισ. ευρώ φορολογικά έσοδα για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις
  • Εμπορικό πλεόνασμα 101,9 δισ. ευρώ για την Ευρωπαϊκή Ένωση
  • Πάνω από το 7% του ΑΕΠ της ΕΕ παράγεται από την αυτοκινητοβιομηχανία
  • 59,1 δισ. ευρώ σε δαπάνες Ε&Α ετησίως, 31% του συνόλου της ΕΕ

Οι πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων με μπαταρία (BEV) στην Ευρώπη μειώθηκαν κατά 11,3% σε ετήσια βάση τον Μάρτιο, τη δεύτερη πτώση σε τέσσερις μήνες, σύμφωνα με στοιχεία αυτού του μήνα. Η παγκόσμια αύξηση πωλήσεων έχει επίσης επιβραδυνθεί. Η Tesla περικόπτει το 10% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού της, ενώ η Mercedes-Benz απώθησε τον στόχο της ηλεκτροκίνησης. Από το 2025, οι ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες πρέπει να συμμορφώνονται με τα νέα πρότυπα για τις μέσες εκπομπές CO₂. Ορισμένοι προσφέρουν εκπτώσεις στα BEV για να αποφύγουν τα πρόστιμα το επόμενο έτος. Αυτά θα μετατραπούν σε παραδόσεις το δεύτερο εξάμηνο του 2024. Η Volkswagen ανέφερε αύξηση 154% από έτος σε έτος στο βιβλίο παραγγελιών BEV στην Ευρώπη το πρώτο τρίμηνο.

Πάντως, η πρόβλεψη της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας είναι ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της παγκόσμιας αγοράς ηλεκτρικών αυτοκινήτων θα υποχωρήσει εφέτος αισθητά στο 25% από το 35%, που ήταν το 2023 έναντι της αμέσως προηγούμενης χρονιάς. Και στην Ευρώπη θα καταγραφεί το χαμηλότερο ποσοστό αύξησης των πωλήσεων, καθώς μετά βίας θα φτάσει το 10%. Όπως επισημαίνει η χρονιά που πέρασε η αγορά των αμιγώς ηλεκτρικών οχημάτων έφθασε στο απόγειο της ανάπτυξής της, με τις πωλήσεις να πλησιάζουν τα 14 εκατ. οχήματα. Ο στόχος των μηδενικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση για νέα αυτοκίνητα από το 2035 θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί επειδή δεν πληρούνται οι τρεις απαραίτητες προϋποθέσεις. Το πρώτο αγκάθι αφορά τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από αυτοκίνητα με κινητήρες εσωτερικής καύσεως. Ο ανεξάρτητος φορέας οικονομικού ελέγχου της ΕΕ επισημαίνει ότι οι εκπομπές από τα νέα αυτοκίνητα άρχισαν να μειώνονται μόλις το 2020, δηλαδή 11 χρόνια μετά την έναρξη ισχύος του πρώτου κανονισμού σε αυτόν τον τομέα. Σε δεύτερο επίπεδο, το ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο σημείωσε πως Η ανάπτυξη εναλλακτικών καυσίμων (βιοκαύσιμα, συνθετικά καύσιμα, υδρογόνο) αποτελεί τον δεύτερο άξονα υστέρησης που εντόπισε το ευρωπαϊκό δικαστικό όργανο. «Απουσιάζει ένας σταθερός οδικός χάρτης για την επίλυση των μακροπρόθεσμων προβλημάτων του κλάδου καυσίμων», ανέφερε. Τέλος, το τρίτο πρόβλημα είναι η χαμηλή ανταγωνιστικότητα της ΕΕ σε ό,τι αφορά ειδικά την κατασκευή μπαταριών.

Από το 2025, οι ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες πρέπει να συμμορφώνονται με τα νέα πρότυπα για τις μέσες εκπομπές CO₂. Ορισμένοι προσφέρουν εκπτώσεις στα BEV για να αποφύγουν τα πρόστιμα το επόμενο έτος. Αυτά θα μετατραπούν σε παραδόσεις το δεύτερο εξάμηνο του 2024. Η Volkswagen ανέφερε αύξηση 154% από έτος σε έτος στο βιβλίο παραγγελιών BEV στην Ευρώπη το πρώτο τρίμηνο. Εφόσον οι κυβερνήσεις διατηρούν τους στόχους του 2035 για την απαγόρευση των πωλήσεων νέων οχημάτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης, θα πρέπει να υπάρχει ένα οριακό σημείο. Με εφαλτήριο την ανάγκη για ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότατα πλανάται το ερώτημα αν οι βιομηχανίες μπορούν να ανταγωνιστούν τους Κινέζους. Το κόστος των προϊόντων των κινεζικών αυτοκινητοβιομηχανιών είναι 3.500-5.000 ευρώ ανά μονάδα φθηνότερο από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές εταιρείες, αναφέρουν οι Financial Times. Χωρίς εμπορικούς περιορισμούς – που πλήττουν τις ευρωπαϊκές μάρκες που εξακολουθούν να βασίζονται στις πωλήσεις στην Κίνα – είναι δύσκολο να κλείσει το χάσμα. Οι ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν αυτή την επιβράδυνση της αγοράς για να καλύψουν τη διαφορά.