Η στροφή της αγοράς προς την ηλεκτροκίνηση στα πλαίσια της πράσινης μετάβασης, έχει οδηγήσει πολλούς επενδυτές στην αγορά μετοχών κατασκευαστών ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Παρ’ όλα αυτά η αδυναμία της αγοράς και τα προβλήματα έχουν προκαλέσει πτώση στις μετοχές, με αποτέλεσμα οι επενδυτές να βρίσκονται αντιμέτωποι με απώλειες δισεκατομμυρίων. Οι κατασκευαστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων έχουν χάσει σχεδόν ένα τρισεκατομμύριο δολάρια στο χρηματιστήριο από τη φάση της άνθησης το 2021, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της γερμανικής εφημερίδας Handelsblatt.
Μόνο η κεφαλαιοποίηση της αγοράς των δέκα μεγαλύτερων αμερικανικών κατασκευαστών, στις οποίες περιλαμβάνονται οι Tesla, Rivian και Lucid, έχει καταρρεύσει σήμερα, από 1,5 τρισεκατομμύρια δολάρια σε λιγότερο από 600 δισεκατομμύρια δολάρια. Εάν συμπεριληφθούν οι κινεζικοί κατασκευαστές BYD, Xpeng και Nio, η απώλεια ανέρχεται σε σχεδόν ένα τρισεκατομμύριο δολάρια.
Ο αναλυτής Παλ Σκίρτα από την γερμανική τραπεζική εταιρία Bankhaus Metzler, αμφιβάλλει για το αν ο τομέας θα επιστρέψει στα επίπεδα του παρελθόντος, όταν η νεοφυής επιχείρηση Rivian είχε μεγαλύτερη αξία στο χρηματιστήριο από τη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία Volkswagen: «Οι αποτιμήσεις βασίζονταν καθαρά στη φαντασία. Δεν νομίζω ότι μπορούν να φθάσουν ξανά τους προηγούμενους πολλαπλασιαστές». Ακόμη και οι αυστηρότεροι κανονισμοί για τις εκπομπές ρύπων και οι πλούσιες επιδοτήσεις δεν καταφέρνουν να εμποδίσουν την πτώση της τιμής της μετοχής των κατασκευαστών ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Πώς προέκυψε η χρηματιστηριακή πανωλεθρία
Μια είδηση της περασμένης εβδομάδας δείχνει πόσο δύσκολη είναι η κατάσταση για τους κατασκευαστές αυτοκινήτων στο χρηματιστήριο. Την περασμένη Τετάρτη (27.03.24), η Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA) παρουσίασε τους νέους κανονισμούς για τις εκπομπές ρύπων για τον κλάδο – κάτι που περίμεναν πολλοί οπαδοί των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Σύμφωνα με αυτούς, μέχρι το έτος 2030, το 31% έως 44% των νέων αυτοκινήτων που πωλούνται θα πρέπει να είναι πλήρως ηλεκτρικά.
Οι μετοχές των κατασκευαστών ηλεκτρικών αυτοκινήτων, όπως η Tesla και η Rivian, επωφελήθηκαν από αυτό. Ωστόσο, οι μετοχές των παραδοσιακών κατασκευαστών, όπως η Ford και η GM, αυξήθηκαν ακόμη πιο έντονα. Ο λόγος είναι πως σύμφωνα με τους ειδικούς, οι λομπίστες τους επικράτησαν. Μόλις πριν από ένα χρόνο, η Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA) εξέταζε ακόμη το ενδεχόμενο να υπάρχει ποσοστό 60% των ηλεκτρικών οχημάτων στο έτος μοντέλου 2030. Τώρα οι στόχοι είναι πολύ πιο χαλαροί.
Αυτό ταιριάζει στην εικόνα. Η ευφορία γύρω από την ηλεκτρική κινητικότητα έχει μειωθεί σημαντικά στο χρηματιστήριο. Οι μετοχές της Tesla, για παράδειγμα, έχουν χάσει σχεδόν 30 τοις εκατό σε αξία από την αρχή του έτους και σχεδόν 60 τοις εκατό από το υψηλό ρεκόρ του Νοεμβρίου 2021. Αυτό σημαίνει ότι η Tesla εξακολουθεί να τα πηγαίνει καλά σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κλάδο. Η Lordstown – μία από τις πολλές νεοσύστατες επιχειρήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων που κάποτε ξεπήδησαν – είναι εξίσου αφερέγγυα με την Proterra και τη Volta Trucks. Η Fisker προσπαθεί επί του παρόντος να αποτρέψει την απειλή της χρεοκοπίας. Η μετοχή της έχει χάσει το 99% της αξίας της φέτος.
Η κατάσταση είναι παρόμοια στην Κίνα: Η τιμή της μετοχής του ηγέτη της αγοράς BYD βρίσκεται επίσης σήμερα 39% κάτω από το υψηλό της που είχε επιτευχθεί τον Ιούνιο του 2022. Οι μετοχές της Nio και της Xpeng έχουν χάσει η καθεμία πάνω από 80% στο χρηματιστήριο του Χονγκ Κονγκ. Σύμφωνα με τον Στοτς, καθηγητή διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, οι επενδυτές έκαναν ένα τυπικό λάθος σε μια ανθηρή αγορά «με ένα προϊόν που όλοι γνωρίζουν και το οποίο επίσης επιδοτήθηκε από το κράτος».
Το εγχειρίδιο λάθους των επενδυτών
Οι επενδυτές υπερεκτίμησαν τις προοπτικές ανάπτυξης και κέρδους των νέων κατασκευαστών στο hype γύρω από τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα το 2021 και το 2022 – και έτσι δημιούργησαν μια φούσκα στο χρηματιστήριο.
Τέτοιες υπερβολές ακολουθούν πάντα το ίδιο μοτίβο, λέει ο Στοτς: πρώτα υπάρχει μια καινοτομία και οι λεγόμενοι πρωτοπόροι που είναι οι πρώτοι που θα επωφεληθούν από αυτήν. Αυτές οι εταιρείες αναπτύσσονται έντονα. Οι επενδυτές «αντιλαμβάνονται τις πληροφορίες μόνο επιλεκτικά σε τέτοιες φάσεις». Βλέπουν μόνο τις ειδήσεις που επιβεβαιώνουν τη γνώμη τους για την αγορά. Προεκτείνουν τις εξελίξεις του παρελθόντος πολύ στο μέλλον, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τις τιμές των μετοχών και τις αποτιμήσεις σε ακραία επίπεδα.
Πρώτον, η επιτυχία των νεοσύστατων επιχειρήσεων προσελκύει ανταγωνιστές, οι οποίοι, μέσω του ανταγωνισμού τους, εξασφαλίζουν ότι οι υψηλές προσδοκίες διαψεύδονται. Δεύτερον, η περιέργεια του τελικού πελάτη για τα νέα προϊόντα απειλεί να εκλείψει μετά την αγορά των πρώτων χρηστών. Και τα δύο ισχύουν για την αγορά των ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Τρία προβλήματα είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά για τους κατασκευαστές αμιγώς ηλεκτρικών αυτοκινήτων:
Πρόβλημα 1: Πτώση των περιθωρίων κέρδους για τους κατασκευαστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων
Στην πρωτοπόρο εταιρεία κατασκευής ηλεκτρικών αυτοκινήτων Tesla, τα κέρδη αυξάνονται με πολύ πιο αργό ρυθμό τελευταία. Αφού το λειτουργικό αποτέλεσμα (EBITDA) διπλασιάστηκε το 2020 και το 2021, μειώθηκε κατά 13% το 2023. Επίσης, ο κύκλος εργασιών δεν αυξάνεται πλέον τόσο δυναμικά όσο τα προηγούμενα χρόνια. Η Tesla ακύρωσε την πρόβλεψη των πωλήσεών της για το 2024.
Τα τελευταία χρόνια, η Tesla μπόρεσε να χρεώνει υψηλές τιμές χάρη στη φήμη της ως πρωτοπόρος στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, γεγονός που ενίσχυσε τα περιθώρια κέρδους της. Όπου όμως υπάρχουν υψηλά περιθώρια κέρδους, υπάρχει αυξανόμενος ανταγωνισμός. Πρόσφατα, όλο και περισσότεροι καθιερωμένοι κατασκευαστές αυτοκινήτων έχουν εισέλθει στην αγορά, όπως η Ford, η GM και η VW στις ΗΠΑ.
Οι παραδοσιακοί κατασκευαστές έχουν πλεονέκτημα έναντι των αμιγώς ηλεκτρικών start-ups, λέει η Ελίζαμπεθ Κρέαρ από την εταιρεία αναλύσεων J.D. Power. Θα μπορούσαν «να μοιράσουν τους πόρους τους μεταξύ βενζινοκίνητων και ηλεκτρικών οχημάτων για να βελτιστοποιήσουν τις κανονιστικές απαιτήσεις και την κερδοφορία».
Το 2023, η Tesla ξεκίνησε μια πραγματική μάχη εκπτώσεων για να ενισχύσει τις πωλήσεις. Ως αποτέλεσμα, το λειτουργικό περιθώριο κέρδους, που είναι ο λόγος των κερδών προς τις πωλήσεις, έπεσε λίγο κάτω από το 8%. Το 2022, εξακολουθούσε να είναι πάνω από 17 τοις εκατό. Η Tesla έφτασε έτσι στην εμβέλεια πολλών παραδοσιακών κατασκευαστών, τους οποίους ξεπερνούσε τα προηγούμενα χρόνια. Η Ferrari πέτυχε πρόσφατα λειτουργικό περιθώριο κέρδους 24%, η VW 7%.
Πρόβλημα 2: Ασθενέστερη ζήτηση
Πέρα από την πρόκληση που φέρνει ο αυξανόμενος ανταγωνισμός, την συνθήκη δυσκολεύει επίσης και η ασθενέστερη ζήτηση.
Ένας αναλυτής της αυτοκινητοβιομηχανίας δήλωσε στην Handelsblatt πως «το μόνο που μπορώ να πω είναι: μείνετε μακριά από τις νεοσύστατες επιχειρήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Είναι σαν ένα who’s who του πληθωρισμού». Οι αποτιμήσεις τους θα δικαιολογούνταν μόνο στον καλύτερο όλων των κόσμων, στον οποίο οι πελάτες θα είχαν κυριολεκτικά ξεριζώσει τα αυτοκίνητα από τα χέρια των νεοφυών επιχειρήσεων.
Στην πραγματικότητα η αγορά των ηλεκτρικών αυτοκινήτων αναπτύσσεται στην πραγματικότητα πολύ πιο αργά από ότι πολλοί υπέθεταν. Στις ΗΠΑ, η κατά καιρούς ραγδαία ανάπτυξη έχει μειωθεί αισθητά. Το 2022, οι πωλήσεις ηλεκτρικών μοντέλων είχαν αυξηθεί κατά 66%, σύμφωνα με στοιχεία της Cox Automotive. Το 2023 η αγορά είχε ήδη αυξηθεί με βραδύτερο ρυθμό, 46%.
Ο κορυφαίος διευθυντής της Ford, Marin Gjajaja δήλωσε πρόσφατα πως «αυτό που είδαμε το 2021 και το 2022 ήταν μια προσωρινή κορύφωση της αγοράς, όπου η ζήτηση για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα απογειώθηκε πραγματικά. Εξακολουθεί να αυξάνεται, αλλά όχι σχεδόν με τον ρυθμό που περιμέναμε».
Σύμφωνα με την J.D. Power, το μερίδιο των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στις πωλήσεις των ΗΠΑ το 2023 ήταν λίγο πάνω από το 8%, παρά όλα τα κυβερνητικά προγράμματα κινήτρων. Και αν ο Ντόναλντ Τραμπ γινόταν και πάλι πρόεδρος, οι επιδοτήσεις πιθανότατα θα εξαφανίζονταν εντελώς. Ωστόσο, αυτές είναι απαραίτητες για να πειστούν οι διστακτικοί πελάτες να αγοράσουν. Εξάλλου, οι τιμές καταλόγου εξακολουθούν να είναι υψηλές και τα φθηνά ηλεκτρικά αυτοκίνητα είναι ελάχιστα διαθέσιμα. Ακόμη και το φθηνότερο Model 3 της Tesla κοστίζει πολύ πάνω από 30.000 δολάρια μετά την αφαίρεση των επιδοτήσεων. Το ίδιο ισχύει και για το ID.4 της VW.
Οι καθιερωμένες αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες GM και Ford δεν χρειάζεται να ανησυχούν γι’ αυτό. Έχουν αναφέρει ότι οι πελάτες επιλέγουν φθηνότερες εκδόσεις με κινητήρα εσωτερικής καύσης και υβριδικές εκδόσεις αντί για ηλεκτρικά μοντέλα. Οι παραδοσιακοί κατασκευαστές μπορούν να διασταυρώσουν τις ηλεκτρικές τους δραστηριότητες με την πώληση κερδοφόρων κινητήρων εσωτερικής καύσης που έχουν αναπτυχθεί επί δεκαετίες. Οι νεοσύστατες εταιρείες ηλεκτρικών αυτοκινήτων δεν διαθέτουν αυτή τη μόχλευση. Εάν η ανάπτυξη της αγοράς εξασθενίσει, έχουν σοβαρό πρόβλημα.
Πρόβλημα 3: Αλλαγή του κοινωνικού παραδείγματος
Ο αναλυτής Μέτσλερ Σκίρτα παρατηρεί επίσης μια κοινωνική και πολιτική αλλαγή παραδείγματος, κατά την οποία το ενδιαφέρον εστιάζεται και πάλι περισσότερο στη διατήρηση της ευημερίας και στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού.
«Ως αποτέλεσμα, το μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας δεν θα είναι ουδέτερο ως προς το CO2 για το ορατό μέλλον. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί καταναλωτές είναι διστακτικοί: γιατί να αγοράσουν ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο, αν οδηγούν μόνο CO2-ουδέτερα τοπικά, αλλά όχι παγκόσμια;» αναρωτιέται ο Σκίρτα.
Αβέβαιο μέλλον για νεοφυείς επιχειρήσεις όπως η Rivian και η Lucid
Για τους μετόχους των Rivian και Lucid, αυτό σημαίνει ότι οι καιροί συνεχίζουν να είναι θυελλώδεις. Και δεν αναμένεται ταχεία βελτίωση, πιστεύει ο Σκίρτα – ειδικά για τους μικρότερους κατασκευαστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων στις ΗΠΑ, στους οποίους συγκαταλέγει όλους τους παρόχους εκτός από την Tesla. «Οι επενδυτές των μικρότερων έχουν συνειδητοποιήσει ότι έχουν δύο προβλήματα».
Το πρώτο πρόβλημα είναι ο όγκος. Επειδή ο όγκος των αυτοκινήτων που παράγονται και πωλούνται είναι χαμηλός, το μοναδιαίο κόστος παραμένει υψηλό. «Δεν υπάρχει αποκλιμάκωση του σταθερού κόστους», εξηγεί ο Σκίρτα. Ο χαμηλός όγκος σημαίνει επίσης ότι οι εταιρείες δεν μπορούν να συνάψουν ευνοϊκές συμφωνίες-πλαίσιο, για παράδειγμα για τα τσιπ.
Το δεύτερο πρόβλημα είναι η τεχνολογία. Η Tesla και οι καθιερωμένες αυτοκινητοβιομηχανίες που προηγουμένως βασίζονταν αποκλειστικά σε κινητήρες εσωτερικής καύσης εργάζονται πάνω σε νέες τεχνολογίες μπαταριών με τεράστιες ομάδες. «Οι μικροί προμηθευτές δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν σε αυτό», λέει ο Σκίρτα. «Ειδικά όχι στο σημερινό περιβάλλον, όπου τα νέα κεφάλαια έχουν γίνει ακριβά».
Ως αποτέλεσμα, από τους γνωστούς κατασκευαστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων στις ΗΠΑ, μόνο η Tesla είχε καθαρό κέρδος το 2023. Η Rivian, για παράδειγμα – επί μακρόν ένας από τους ισχυρότερους αμφισβητίες της Tesla μεταξύ των αμιγώς ηλεκτρικών start-ups – βρίσκεται στο κόκκινο με κάθε αυτοκίνητο που πωλείται. Παρ’ όλα αυτά, η εταιρεία στοχεύει να σημειώσει το πρώτο τρίμηνο με θετικό μικτό περιθώριο κέρδους το 2024.
Εκτός από φορτηγά pick-up και SUV, η Rivian κατασκευάζει επίσης ηλεκτρικά φορτηγά διανομής. Ωστόσο, η παραγωγή δύσκολα αναμένεται να αυξηθεί το 2024. Η Rivian ανέφερε ως λόγους τα υψηλά επιτόκια και την αναδιαμόρφωση του εργοστασίου στο Ιλινόις. Οι μετοχές έχουν χάσει πάνω από το 90% της αξίας τους από την εισαγωγή στο χρηματιστήριο τον Νοέμβριο του 2021. Από την κεφαλαιοποίηση της αγοράς που ξεπερνά τα 150 δισεκατομμύρια δολάρια, έχουν απομείνει πλέον περίπου έντεκα.
Οι μετοχές της Lucid τιμωρήθηκαν επίσης στο χρηματιστήριο και η τελευταία τους τιμή ήταν λίγο κάτω από τα τρία δολάρια. Τον Νοέμβριο του 2021, ήταν σχεδόν 60 δολάρια. Ως αποτέλεσμα, η χρηματιστηριακή αξία κατέρρευσε από πάνω από 90 δισεκατομμύρια σε λίγο πάνω από επτά δισεκατομμύρια δολάρια.
Η νεοφυής επιχείρηση Fisker, που ίδρυσε ο πρώην διευθυντής της Tesla, Πίτερ Ρόλινσον θέλει να κερδίσει πόντους με πολυτελή ηλεκτρικά σαλόνια, αλλά δυσκολεύεται να στήσει την παραγωγή. Για το 2024, η νεοφυής επιχείρηση αναμένει ετήσια παραγωγή 9.000 οχημάτων, πράγμα που σημαίνει σχεδόν καμία αύξηση. Εκπρόσωπος της Fisker αρνήθηκε να σχολιάσει στη Handelsblatt τα επόμενα βήματα. Στο περιβάλλον της νεοφυούς επιχείρησης γίνεται λόγος για μια «εξαιρετικά δύσκολη» κατάσταση και για ένα «παιχνίδι που κρέμεται». Κατά συνέπεια, εξετάζονται όλες οι πιθανές διέξοδοι, συμπεριλαμβανομένης της αίτησης για προστασία από τους πιστωτές.
Με την τιμή να πέφτει κάτω από το ένα δολάριο, το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης ανέστειλε οριστικά τη διαπραγμάτευση των μετοχών. Από την κεφαλαιοποίηση των οκτώ δισεκατομμυρίων δολαρίων που ήταν κάποτε, έχουν απομείνει λιγότερα από 20 εκατομμύρια.
Μακροπρόθεσμες ευκαιρίες για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα
Τα παραδείγματα δείχνουν πως οι επενδυτές που ήθελαν να βγάλουν χρήματα με μετοχές ηλεκτρικών αυτοκινήτων έπρεπε να επενδύσουν πολύ πριν από τη διαφημιστική εκστρατεία. Ως αποτέλεσμα, οι πρώτοι μέτοχοι της Tesla εξακολουθούν να κάθονται σε φανταστικές αποδόσεις. Ωστόσο, η εταιρεία δεν έχει ακόμη εκπληρώσει τις υψηλές προσδοκίες του 2021.
Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, οι παρατηρητές της αγοράς πιστεύουν ότι δεν υπάρχει κανένας δρόμος γύρω από την τεχνολογία. «Αναμένουμε ότι το μερίδιο αγοράς των ηλεκτρικών αυτοκινήτων θα ανέλθει στο δώδεκα τοις εκατό φέτος και θα ξεπεράσει το 50 τοις εκατό μέχρι το 2031», λέει η κ.Κρέαρ από την J.D. Power.
Οι κατασκευαστές που θα κυριαρχήσουν στη μετάβαση προς την ηλεκτρική κινητικότητα θα επωφεληθούν: Όσοι διαθέτουν μια ελκυστική γκάμα ηλεκτρικών οχημάτων στις αρχές της δεκαετίας του 2030 είναι πιθανό να είναι μεταξύ των κερδισμένων στις πωλήσεις. Από τη σημερινή οπτική γωνία, μένει να δούμε ποιοι κατασκευαστές θα είναι μπροστά μέχρι τότε – και αν όλες οι νεοσύστατες επιχειρήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων θα αντέξουν τόσο πολύ.
Ακόμα και στην περίπτωση του ηγέτη της ηλεκτρικής αγοράς Tesla, οι συστάσεις αγοράς των αναλυτών είναι σήμερα περισσότερες: σύμφωνα με την οικονομική υπηρεσία LSEG, μόνο 17 από τους 49 εμπειρογνώμονες εξακολουθούν να συνιστούν την αγορά της εταιρείας. Έχουν μειώσει τη μέση τιμή-στόχο τους φέτος από 225 σε 193 δολάρια. Οι περισσότερες νεοφυείς επιχειρήσεις είναι πλέον τόσο ασήμαντες στη χρηματιστηριακή αγορά που η έρευνα για αυτές έχει διακοπεί.
Οι αναλυτές είναι σήμερα πιο αισιόδοξοι για έναν προμηθευτή από την Άπω Ανατολή. Η BYD ειδικότερα έχει καταφέρει να κρατηθεί σε ένα δύσκολο περιβάλλον. Πρόσφατα αντικατέστησε την Tesla ως ο μεγαλύτερος κατασκευαστής ηλεκτρικών αυτοκινήτων: Το 2023, η BYD πούλησε σχεδόν τόσα ηλεκτρικά και υβριδικά οχήματα όσα τα τελευταία πέντε χρόνια μαζί.
Σύμφωνα με την LSEG, 30 από τους 32 αναλυτές συνιστούν επί του παρόντος την αγορά της μετοχής. Αλλά και αυτή η μετοχή έχει τους δικούς της κινδύνους. Από τη μία πλευρά, η BYD κατάφερε επίσης να αυξήσει τα κέρδη της μόνο αγορά έχει αυξηθεί μόνο με βραδύτερο ρυθμό το τελευταίο διάστημα. Δεύτερον, οι Κινέζοι παλεύουν με ένα τρίτο πρόβλημα σε σύγκριση με τους ανταγωνιστές τους στις ΗΠΑ: την ισχυρή επιρροή του κράτους.
