Τον κώδωνα του κινδύνου για την ασφάλεια των ευρωπαϊκών υποθαλάσσιων υποδομών κρούει η εντεινόμενη σειρά δολιοφθορών που καταγράφεται στη Βαλτική Θάλασσα, όπως αποκαλύπτει εκτενές ρεπορτάζ του Politico. Πρόκειται για έναν ολοένα και πιο ανησυχητικό κύκλο περιστατικών που, αν και επισήμως δεν αποδίδονται στη Ρωσία, εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τη χρήση υβριδικών τακτικών σε μια κρίσιμη γεωπολιτική περίοδο.
Σύμφωνα με το Politico, τουλάχιστον έξι ύποπτες ενέργειες δολιοφθοράς έχουν καταγραφεί στη Βαλτική από το 2022, με έντεκα γνωστές βλάβες σε καλώδια δεδομένων και ηλεκτρικής ενέργειας από το 2023. Το πιο πρόσφατο περιστατικό σημειώθηκε ανοιχτά της Σουηδίας, όπου κόπηκε καλώδιο επικοινωνίας που συνδέει το Βερολίνο με το Ελσίνκι. Οι αρχές ασφαλείας εξετάζουν το ενδεχόμενο να προκλήθηκε από πλοίο που έσυρε την άγκυρά του για δεκάδες χιλιόμετρα.
Η καταγραφή των συμβάντων περιπλέκεται από την απουσία επίσημης ανάληψης ευθύνης, γεγονός που εντάσσει τις ενέργειες στη λεγόμενη «γκρίζα ζώνη» στρατηγικής, όπου κυριαρχεί η εύλογη άρνηση. Ωστόσο, το μοτίβο των επιθέσεων και η στρατηγική σημασία των υποδομών που πλήττονται ενισχύουν τις υποψίες για κρατικά καθοδηγούμενες επιχειρήσεις με στόχο την αποσταθεροποίηση.
Το βάθος της Βαλτικής –περίπου 52 μέτρα κατά μέσο όρο και μόλις 38 μέτρα στον Κόλπο της Φινλανδίας– καθιστά τα καλώδια εξαιρετικά ευάλωτα ακόμη και σε απλά μέσα παρέμβασης, όπως η σκόπιμη ρίψη άγκυρας. Όπως σημειώνεται στο Politico, το πλοίο Eagle S φέρεται να έσυρε την άγκυρά του για 100 χλμ., προκαλώντας ζημιές σε πολλαπλά καλώδια κοντά στη Φινλανδία τον Δεκέμβριο του 2024. Παρόμοιο περιστατικό διερευνάται και για το Yi Peng 3, κινεζικής σημαίας, που φέρεται να έκοψε δύο καλώδια τον Νοέμβριο του 2023. Η Κίνα αρνήθηκε στις ευρωπαϊκές αρχές να πραγματοποιήσουν πλήρη επιθεώρηση του πλοίου.
Αν και μέχρι σήμερα δεν έχουν προκληθεί εκτεταμένες διακοπές σε παροχές ή υπηρεσίες, οι συνέπειες είναι ήδη απτές. Το Politico παραθέτει την περίπτωση της Εσθονίας, όπου τεχνικό πρόβλημα σε ενεργειακό καλώδιο προκάλεσε αύξηση 10% στους λογαριασμούς ρεύματος, καταδεικνύοντας την άμεση συσχέτιση ανάμεσα στην υποθαλάσσια ασφάλεια και την καθημερινή οικονομική πραγματικότητα των πολιτών.
Η αποκατάσταση τέτοιων βλαβών είναι σύνθετη και ακριβή. Οι επισκευές διαρκούν έως και δύο εβδομάδες για τα καλώδια δεδομένων, ενώ τα ενεργειακά καλώδια μπορεί να παραμείνουν εκτός λειτουργίας για μήνες, με κόστος από 5 έως και 150 εκατ. ευρώ ανά περιστατικό. Επιπλέον, υπάρχουν μόνο περίπου 80 σκάφη παγκοσμίως που μπορούν να φέρουν σε πέρας τέτοιου τύπου αποστολές επισκευής, γεγονός που εντείνει την αδυναμία άμεσης αντίδρασης.
Το Politico τονίζει ότι η στρατηγική της αβεβαιότητας –είτε μέσω πραγματικών επιχειρήσεων είτε μέσω της απλής υποψίας– εξυπηρετεί τακτικές αποσταθεροποίησης. Η απειλή εντείνεται από το γεγονός ότι οι περισσότερες από αυτές τις ενέργειες συμβαίνουν εκτός των χωρικών υδάτων των χωρών, όπου ισχύει το διεθνές καθεστώς «αθώας διέλευσης». Σύμφωνα με την ερμηνεία του Sean Pribyl, ειδικού στο διεθνές ναυτικό δίκαιο, «δεν υπάρχει μηχανισμός επιβολής» που να υποχρεώνει τα κράτη σημαίας –συχνά τρίτες χώρες– να συνεργαστούν στις έρευνες.
Το ΝΑΤΟ και η ΕΕ προσπαθούν να απαντήσουν συντονισμένα. Το Baltic Sentry, νέα ναυτική αποστολή υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ, περιλαμβάνει φρεγάτες, εναέρια επιτήρηση και στόλο ναυτικών drones, με στόχο την πρόληψη νέων περιστατικών. Από πλευράς Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει ανακοινωθεί επενδυτικό πρόγραμμα ύψους 540 εκατ. ευρώ έως το 2027 για την ενίσχυση της συνδεσιμότητας και την ανάπτυξη ειδικών σκαφών επισκευής. Παράλληλα, η στρατηγική περιλαμβάνει stress tests υποδομών, την ενίσχυση της διαλειτουργικότητας των παρατηρητηρίων, καθώς και σύστημα διακυβέρνησης για τα καλώδια, ώστε να περιοριστεί ο χρόνος αποκατάστασης βλαβών.
Το Politico υπογραμμίζει ότι οι κυβερνήσεις δεν ανησυχούν μόνο για την υλική βλάβη, αλλά και για τις συμβολικές και ψυχολογικές επιπτώσεις τέτοιων ενεργειών. Πρόκειται για ένα πεδίο σύγκρουσης που δεν περιορίζεται στα οπλικά μέσα, αλλά επεκτείνεται στον φόβο, την ασάφεια και την πολιτική πίεση. Η επίγνωση της ευαλωτότητας ενδέχεται να επηρεάσει αποφάσεις σε πεδία όπως η στήριξη της Ουκρανίας, η διεύρυνση του ΝΑΤΟ ή η ενεργειακή στρατηγική της ΕΕ.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρώπη καλείται να ενισχύσει την ετοιμότητα της όχι μόνο επιχειρησιακά, αλλά και θεσμικά. Όπως προειδοποιεί ο καθηγητής Christian Bueger στο Politico, «αυτό που βλέπουμε είναι μια στρατηγική προσπάθεια υπονόμευσης της σταθερότητας και ενίσχυσης του αισθήματος ανασφάλειας στις δυτικές κοινωνίες. Και είναι βέβαιο ότι θα δούμε περισσότερες τέτοιες επιθέσεις».
Διαβάστε ακόμη
