Ένα ερώτημα απασχολεί ιδιαίτερα τους Αμερικανούς επιχειρηματίες και οικονομικούς αναλυτές: Πώς μπορεί να συμβιβαστούν οι εξαγγελίες Τραμπ για νέους δασμούς στα κινεζικά προϊόντα με τις θέσεις του εκλεκτού του, Μασκ, ενάντια σε κάθε δασμό και προπαντός τη γιγάντια επιχειρηματική δραστηριότητα του στην Κίνα; Η απάντησή του ενδεχομένως να κρίνει την έκβαση του εμπορικού πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και έτσι την τύχη της ευρωπαϊκής οικονομίας, η οποία στέκεται ανάμεσα (διαρκώς συνθλιβόμενη) στους δύο βασικούς ανταγωνιστικούς πόλους της παγκόσμιας οικονομίας.

Σε ένα πάνελ που διοργάνωσε το συντηρητικό think tank Hudson Institute τον Νοέμβριο, ο Shyam Sankar, διευθύνων σύμβουλος τεχνολογίας της Palantir Technologies, κλήθηκε να μιλήσει για τον στρατιωτικό ανταγωνισμό μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Χωρίς τις ιδιωτικές εταιρείες, οι ΗΠΑ θα χάσουν τον ανταγωνισμό για τη γεωπολιτική υπεροχή, προειδοποίησε ο Sankar, αναφέροντας ευθέως ως παράδειγμα μια εταιρεία του Μασκ. Η SpaceX είχε μειώσει το κόστος εκτόξευσης ενός πυραύλου «1000 φορές», από περίπου 25.000 δολάρια ανά χιλιόγραμμο σε 10 έως 20 δολάρια. «Και ίσως το πετύχαμε αυτό επειδή ο Έλον έχει εμμονή με την προσεδάφιση στον Άρη. Αλλά δόξα τω Θεώ συμβαίνει αυτό!» λέει ο Sankar.

Η ανεξαρτησία της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι το κλειδί για την αμυντική ικανότητα των ΗΠΑ, είπε, συμπληρώνοντας πως «οι Κινέζοι κύριοι εργολάβοι λαμβάνουν μόνο το 27% των πωλήσεών τους από τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό. Το υπόλοιπο προέρχεται από εμάς τους ανόητους που αγοράζουμε φτηνές αηδίες από την Κίνα στο Amazon». Η εξάρτηση των ΗΠΑ από την Κίνα είναι ένα πανταχού παρόν θέμα στην Ουάσιγκτον – και ήταν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του Τραμπ, σημειώνει η Handelsblatt. Ο εκλεγμένος πρόεδρος θέλει να επιβάλει υψηλούς εισαγωγικούς δασμούς σε όλα τα αγαθά από το Μεξικό και τον Καναδά, καθώς και πρόσθετους δασμούς σε αγαθά από την Κίνα την πρώτη ημέρα της ανάληψης των καθηκόντων του, στις 20 Ιανουαρίου.

Αυτά δεν είναι καλά νέα για τον Μασκ, καθώς ο δισεκατομμυριούχος ήταν ένας από τους πιο δραστήριους υποστηρικτές του Τραμπ κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, υποστηρίζοντάς τον μέρα με τη μέρα στην Πλατφόρμα X και δωρίζοντας περισσότερα από 120 εκατομμύρια δολάρια. Ο 53χρονος επιχειρηματίας διευθύνει επίσης την εταιρεία κατασκευής ηλεκτρικών αυτοκινήτων Tesla και τη διαστημική εταιρεία SpaceX. Ένα πράγμα είναι σαφές: ο Μασκ είναι κοντά στον Τραμπ, με τον οποίο πρόσφατα γιόρτασε την Ημέρα των Ευχαριστιών στο Μαρ-α-Λάγκο – και έχει καλές διασυνδέσεις με το Πεκίνο.

Τα κινεζικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης συζητούν ήδη την ιδέα ότι ο Μασκ θα μπορούσε να είναι ο Χένρι Κίσινγκερ αυτής της εποχής στις σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας – υπονοώντας τον επί μακρόν υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ που ενορχήστρωσε τη χαλάρωση των εντάσεων στις διμερείς σχέσεις στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ο Μασκ έχει επανειλημμένα συναντηθεί με υψηλόβαθμους Κινέζους πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένου του κρατικού και κομματικού ηγέτη Σι Τζίνπινγκ το 2023. Παράλληλα, η Tesla, ειδικότερα, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επιχειρήσεις στην Κίνα. Μήπως όλα αυτά καθιστούν τον δισεκατομμυριούχο τον τέλειο μεσολαβητή μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου ή αντιθέτως, έναν ερασιτέχνη διπλωμάτη μπλεγμένο σε επικίνδυνες συγκρούσεις συμφερόντων;

Σημαντικές επιχειρήσεις με την Κίνα

Υπάρχει «μεγάλη περιέργεια στην Κίνα για τον Έλον Μασκ ως τον προσδοκώμενο μεσολαβητή μιας μεγάλης συμφωνίας», λέει ο γνωστός ειδικός σε θέματα Κίνας, Σκοτ Κένεντι. Ο εμπειρογνώμονας του αμερικανικού think tank Center for Strategic and International Studies (CSIS) ανέφερε πρόσφατα ότι η εγγύτητα του Μασκ με τον Τραμπ τροφοδοτεί τις προσδοκίες σε ορισμένους κύκλους στο Πεκίνο ότι θα επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ.

Δεδομένης της σημασίας των επιχειρήσεων στην Κίνα για την Tesla και των επαφών του Μασκ στους υψηλότερους πολιτικούς κύκλους, μπορεί να καταλάβει γιατί κάποιοι βλέπουν τον Μασκ ως «γέφυρα για συνομιλίες και διαπραγματεύσεις». Ωστόσο, ο Kennedy είναι πεπεισμένος ότι ο Μασκ δεν εστιάζει μόνο στην κινεζική αγορά: Με τις εταιρείες του, όπως η Tesla, ανταγωνίζεται επίσης τους Κινέζους ανταγωνιστές του στην παγκόσμια αγορά και επομένως είναι στην καλύτερη περίπτωση ένας αντιφατικός μεσίτης.

Αυτό είναι σαφές από την αμφιταλαντευόμενη στάση του Μασκ σχετικά με τους τιμωρητικούς δασμούς των ΗΠΑ στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα από την Κίνα. Τον Ιανουάριο προειδοποίησε ότι χωρίς εμπορικούς φραγμούς, οι κατασκευαστές αυτοκινήτων της Κίνας θα «καταστρέψουν» τον παγκόσμιο ανταγωνισμό τους. Ωστόσο, αφού ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε τιμωρητικούς δασμούς ύψους 100% στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα από την Κίνα τον Μάιο, ο Μασκ τάχθηκε δημοσίως εναντίον τους. Ούτε η Tesla ούτε ο ίδιος είχαν ζητήσει αυτούς τους δασμούς. «Πράγματα που εμποδίζουν το ελεύθερο εμπόριο ή στρεβλώνουν την αγορά δεν είναι καλά», δήλωσε.

Η κινεζική αγορά είναι εξαιρετικά σημαντική για την Tesla. Η Tesla πωλεί εκεί περίπου τα μισά από τα αυτοκίνητά της και παράγει περίπου το 1/4 του κύκλου εργασιών της. Η Κίνα είναι η μεγαλύτερη αγορά αυτοκινήτων στον κόσμο και εκτιμάται ότι το 2024 θα πωληθούν εκεί περισσότερα από έντεκα εκατομμύρια ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Ωστόσο, η Κίνα είναι επίσης εξαιρετικά σημαντική ως τόπος παραγωγής: κανένας άλλος κατασκευαστής δεν εξάγει περισσότερα ηλεκτρικά αυτοκίνητα από τη Λαϊκή Δημοκρατία στην Ευρώπη από την Tesla. Το βιομηχανικό ηλεκτρικό οικοσύστημα της Κίνας θεωρείται ιδιαίτερα ανεπτυγμένο. Αυτό επιτρέπει στους κατασκευαστές να παράγουν μαζικά φθηνότερα από ό,τι αλλού. Επιπλέον, υπάρχει μια γενναιόδωρη κρατική επιδότηση για τη βιομηχανία.

Το 2018, η Tesla ήταν ο πρώτος ξένος κατασκευαστής αυτοκινήτων που έλαβε άδεια λειτουργίας στην Κίνα χωρίς τοπικό εταίρο κοινοπραξίας – εν μέρει επειδή η κρατική ηγεσία ενδιαφερόταν για την τεχνογνωσία των ηλεκτρονικών αυτοκινήτων. Το εργοστάσιο Gigafactory στη Σαγκάη είναι το μεγαλύτερο εργοστάσιο της Tesla στον κόσμο. Ο πρώην επικεφαλής του εργοστασίου Τομ Ζου ανέβηκε σε ένα από τα κορυφαία στελέχη της Tesla το 2023. Σύμφωνα με τον Μασκ, το εργοστάσιο λειτουργεί επί του παρόντος σε πλήρη δυναμικότητα.

Ωστόσο, ο ανταγωνισμός αυξάνεται πλέον από εγχώριους ανταγωνιστές όπως η BYD. Το 2023, η Tesla μείωσε σημαντικά τις τιμές της στην Κίνα, προκαλώντας καταστροφικό ανταγωνισμό τιμών για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Σχεδόν κανένας κατασκευαστής δεν κερδίζει χρήματα με τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα στην κινεζική αγορά. Αν το Πεκίνο αντιδράσει τώρα στους νέους δασμούς του Τραμπ με αντίμετρα, η Tesla είναι πιθανό να είναι από τους πρώτους που θα υποφέρει.

Δεύτερη ελπίδα στο στρατόπεδο Μασκ

Υπάρχει μεγάλη ελπίδα μεταξύ των ανθρώπων που βρίσκονται κοντά στον Μασκ ότι ο δισεκατομμυριούχος μπορεί να κάνει τη διαφορά. Ο ελευθεριακός κύκλος του Peter Thiel φοβάται ότι ο πρόεδρος της Κίνας, Σι Τζίνπινγκ, θα επιδιώξει την επανένωση με την Ταϊβάν -την οποία το Πεκίνο θεωρεί αποστατημένη επαρχία- μέσα στα επόμενα τέσσερα χρόνια, με τη βία αν χρειαστεί. Μια τέτοια σύγκρουση θα μπορούσε όχι μόνο να καταστρέψει τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και να οδηγήσει σε παγκόσμια οικονομική κρίση, αλλά στη χειρότερη περίπτωση θα μπορούσε να οδηγήσει και σε έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο. Οι ελευθεριακοί ελπίζουν ότι ο Τραμπ θα ήταν ο μόνος πρόεδρος που θα μπορούσε να σταματήσει τον Σι και να αποτρέψει το όλο θέμα με μια «συμφωνία» – και ο Μασκ θα ήταν ο σημαντικότερος μεσολαβητής.

Είχε ήδη αποδείξει στο παρελθόν ότι μπορεί να βρει διασυνδέσεις στο Πεκίνο: το 2021, τα πράγματα δεν έδειχναν και τόσο καλά για την Tesla στην Κίνα. Τότε, οι αρχές εξέδωσαν απαγόρευση για τα οχήματά της, τα οποία δεν επιτρεπόταν να βρίσκονται κοντά σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις λόγω των καμερών τους. Προβλήματα ποιότητας και εξυπηρέτησης είχαν προκαλέσει προηγουμένως προβλήματα, με μια Κινέζα να διαμαρτύρεται έντονα κατά της Tesla στην Έκθεση Αυτοκινήτου της Σαγκάης. Ως αποτέλεσμα, ο Μασκ έλαβε αντίμετρα.

Το αφεντικό της Tesla εμφανίστηκε στο σημαντικό «China Development Forum» τον Μάρτιο του 2021. Εκεί όχι μόνο διαβεβαίωσε το ακροατήριο ότι η Tesla δεν θα εμπλακεί ποτέ σε κατασκοπεία. Ο Μασκ προχώρησε ακόμη περισσότερο και μίλησε κατά της απαγόρευσης του Τραμπ το 2020 στην πλατφόρμα Tiktok, θυγατρική του κινεζικού τεχνολογικού ομίλου Bytedance. Ο Τραμπ δεν θέλει πλέον να ακούει για την απαγόρευση σήμερα: Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, μίλησε κατά της απαγόρευσης του TikTok – επειδή θα ευνοούσε το Facebook. Το τελευταίο, όπως και πολλά μέσα ενημέρωσης, είναι «εναντίον του λαού», σύμφωνα με τον Τραμπ.

Το 2022, ο Μασκ ήταν ο πρώτος ξένος που του επετράπη να δημοσιεύσει άρθρο σε φιλοκυβερνητικό περιοδικό: Σε τρεις σελίδες στο «China Cyberspace», περιέγραψε τα οράματά του για το μέλλον της βιώσιμης ενέργειας, των ηλεκτρικών αυτοκινήτων ή του αποικισμού του Άρη και παρουσίασε τρεις από τις εταιρείες του: Tesla, Space X και Neuralink. Το περιοδικό εκδίδεται από την ανώτατη αρχή λογοκρισίας στο διαδίκτυο. Μια ασυνήθιστη πλατφόρμα για τον Μασκ, ο οποίος κατά τα άλλα είναι ισχυρός υποστηρικτής της ελευθερίας της έκφρασης. «Ένας θρίαμβος δημοσίων σχέσεων» είναι ο τρόπος με τον οποίο η εφημερίδα “South China Morning Post” περιγράφει το άρθρο, παραθέτοντας έναν blogger που κατηγορεί τον Μασκ ότι έχει “φιλοκομμουνιστική νοοτροπία”.

Ο Μασκ τράβηξε επίσης την προσοχή στις ΗΠΑ με δηλώσεις υπέρ της Κίνας. Σε ένα τεχνολογικό συνέδριο στο Λος Άντζελες το 2023, συνέκρινε τη σχέση της Ταϊβάν με την Κίνα με εκείνη των ΗΠΑ και της Χαβάης. Αυτό προκάλεσε θύελλα διαμαρτυριών στην Ταϊβάν, η οποία, σε αντίθεση με την Κίνα, κυβερνάται δημοκρατικά. «Δεν μπορούμε να πούμε αν η ελεύθερη βούληση του Μασκ είναι προς πώληση», δήλωσε τότε ο Τζεφ Λιου, εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών της Ταϊβάν, “αλλά η Ταϊβάν δεν είναι προς πώληση, αυτό είναι σίγουρο”. Μεταξύ άλλων, η Ταϊβάν προσπαθεί να χρησιμοποιήσει το δορυφορικό διαδίκτυο για να καταστεί λιγότερο ευάλωτη σε μια κινεζική επίθεση σε υποθαλάσσια καλώδια. Ωστόσο, η υπηρεσία Starlink στην Ταϊβάν έχει χαρακτηριστεί εδώ και καιρό ως «σε αναμονή» στον παγκόσμιο χάρτη- δεν είναι καν διαθέσιμη στην Κίνα. Η SpaceX έδωσε πρόσφατα εντολή στους προμηθευτές της στην Ταϊβάν να μεταφέρουν την παραγωγή τους μακριά από το νησί.

Περιορισμένη πολιτική επιρροή

Πόσο ρεαλιστική είναι η ελπίδα ότι ο Μασκ μπορεί να συμβάλλει σε μια πραγματική αποκλιμάκωση των εντάσεων στις αμερικανοκινεζικές σχέσεις; Οι δυτικοί παρατηρητές είναι επιφυλακτικοί. Φαίνεται ότι ο Μασκ έχει διεισδύσει σε όλες τις πολιτικές σφαίρες: Γεωπολιτική, εξοπλισμοί, εθνική ασφάλεια, διοίκηση. Ωστόσο, ο δισεκατομμυριούχος έχει έναν ιδιαίτερο ρόλο που θα μπορούσε να συγκρουστεί με την πορεία της επόμενης κυβέρνησης Τραμπ. Ως προεδρικός σύμβουλος, ο Μασκ υποτίθεται ότι φροντίζει για την περικοπή δαπανών – δεν έχει επίσημη υπουργική θέση. Αντ’ αυτού, ο Τραμπ έχει γεμίσει το μισό υπουργικό του συμβούλιο με γεράκια της Κίνας. Μια αρμάδα αντιπάλων της παγκοσμιοποίησης και προστατευτιστών θα μετακινηθεί σε σημαντικές θέσεις από τον Ιανουάριο. Με τον όρο γεράκια, οι Αμερικανοί εννοούν τους υποστηρικτές μιας επιθετικής εξωτερικής πολιτικής.

Υπάρχει ο διορισμένος υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο. Είναι σήμερα ένας σημαίνων γερουσιαστής των ΗΠΑ και ένας από τους πιο σφοδρούς επικριτές της Κίνας. Ο μελλοντικός σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Μάικλ Γουόλτς, όπως και ο αντιπρόεδρος του Τραμπ Τζέι Ντι Βανς, πιέζει για τη μετατόπιση των στρατιωτικών πόρων από την Ευρώπη στον Ειρηνικό. Και ο δισεκατομμυριούχος Χάουαρντ Λούτνικ, ο οποίος πρόκειται να γίνει υπουργός Εμπορίου, τάσσεται επίσης υπέρ μιας οξείας οριοθέτησης από την Κίνα. Άλλα γεράκια της Κίνας, όπως ο Ρίτσαρντ Γκρενέλ, θα μπορούσαν να διοριστούν σε υψηλές θέσεις. Η μόνη εξαίρεση μέχρι στιγμής είναι ο Μασκ. «Ο Μασκ είναι ίσως ο μεγαλύτερος μπαλαντέρ όσον αφορά την πολιτική της κυβέρνησης για την Κίνα», έγραψε το περιοδικό Foreign Policy. Άλλωστε, στις συζητήσεις για τις περιοχές της Ταϊβάν και της Σιντζιάνγκ, έχει ευθυγραμμιστεί με τη γραμμή του Κομμουνιστικού Κόμματος και περιγράφει τον εαυτό του ως «ένα είδος φιλοκινέζου», σύμφωνα με το περιοδικό.

Ωστόσο, ακόμη και κορυφαίοι εκπρόσωποι της νέας κυβέρνησης είναι ενοχλημένοι από αυτό. Ο γερουσιαστής Ρούμπιο έχει επικρίνει στο παρελθόν τον Μασκ για τις επιχειρηματικές του σχέσεις με την Κίνα – για παράδειγμα για την απόφασή του να ανοίξει εκθεσιακό χώρο στο Σιντζιάνγκ το 2022, όπου το Πεκίνο κατηγορείται για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά της εθνικής μειονότητας των Ουιγούρων. Και ο Τραμπ δεν σηματοδοτεί μόνο μια σκληρή γραμμή απέναντι στην Κίνα με την επιλογή του προσωπικού του: οι νέοι τιμωρητικοί δασμοί που προτίθεται να επιβάλει την πρώτη ημέρα της προεδρίας του στις 20 Ιανουαρίου μιλούν επίσης μια σαφή γλώσσα. Ενώ η κυβέρνηση Μπάιντεν, όπως και οι Ευρωπαίοι εταίροι της, τάχθηκε επισήμως υπέρ της «απεξάρτησης από το ρίσκο» της Κίνας, οι σύμβουλοι του Τραμπ μιλούν ανοιχτά για «στρατηγική αποσύνδεση» και «παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο». Επομένως, είναι πολύ πιθανό η οικονομική σύγκρουση μεταξύ των δύο παγκόσμιων δυνάμεων να κλιμακωθεί γρήγορα από τις 20 Ιανουαρίου – ψιθυριστή Μασκ ή όχι.

Διαβάστε ακόμη