Το όνειρο για την πλήρη απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο φαίνεται να μπορεί να πραγματοποιηθεί, δύο χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την έναρξη των δυτικών κυρώσεων. Αυτό, όμως, δεν φαίνεται να μπορεί να γίνει νωρίτερα από το 2027 δηλαδή σε σχεδόν τρία χρόνια από σήμερα, σύμφωνα με την Handelsblatt.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΕ αγόρασε λίγο λιγότερο από το 15% των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία πέρυσι. Αυτό είναι σημαντικά λιγότερο από ό,τι πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, όταν η Ρωσία προμήθευε περίπου το 50% των εισαγωγών φυσικού αερίου της Ευρώπης.

Ωστόσο, ενώ η μείωση οφείλεται κυρίως στο κλείσιμο σημαντικών αγωγών, όπως ο Nordstream 1, η Ρωσία εξακολουθούσε να είναι ο τρίτος σημαντικότερος εξαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου, το οποίο μεταφέρεται με πλοία, πέρυσι, σύμφωνα με στοιχεία της δεξαμενής σκέψης Institute for Energy Economics and Financial Analysis (IEEFA).

Σε αντίθεση με την περίπτωση του ρωσικού πετρελαίου, τα κράτη – μέλη της ΕΕ δεν έχουν απαγορεύσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία λόγω της μεγάλης εξάρτησης ορισμένων χωρών από τον ενεργειακό τους εφοδιασμό.

Στην Αυστρία, η εξάρτηση αυτή παραμένει εξαιρετικά υψηλή λόγω των μακροχρόνιων συμβάσεων προμήθειας: το 98% των εισαγωγών φυσικού αερίου προήλθε από τη Ρωσία τον Δεκέμβριο και σχεδόν τα 2/3 το 2023 συνολικά.

«Καταλαβαίνουμε ότι δεν είναι άμεσα διαθέσιμες όλες οι εναλλακτικές λύσεις για το ρωσικό φυσικό αέριο», δήλωσε ο επικεφαλής του ουκρανικού προμηθευτή φυσικού αερίου Naftogaz, Ολέξι Σερνίσοφ, στη Handelsblatt σχετικά με την ΕΕ. Ο ίδιος εκτιμά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της έχει μειώσει τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου τα τελευταία δύο χρόνια.

Ωστόσο, το φθηνό φυσικό αέριο από τη Ρωσία εξακολουθεί να έχει ένα τίμημα όσον αφορά την ασφάλεια. Το συμπέρασμά του είναι το εξής: «Πρέπει να βρούμε άλλους τρόπους».

Με 31 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, η Ουκρανία διαθέτει τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη, από τις οποίες μόνο οι μισές χρησιμοποιούνται ακόμη και σε περιόδους αιχμής. Η Ευρώπη θα μπορούσε να αποθηκεύσει το φυσικό αέριο της στην Ουκρανία χωρίς να χρειάζεται να βασίζεται στις ρωσικές προμήθειες το χειμώνα – ειδικά αν η διέλευση του ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας σταματήσει από το τέλος του 2024. Η ίδια η Ουκρανία καλύπτει πλέον την κατανάλωσή της εξ ολοκλήρου από τη δική της παραγωγή.

Η Ισπανία διπλασιάζει τις εισαγωγές ρωσικού LNG

Η έλλειψη απαγόρευσης των εισαγωγών φυσικού αερίου έχει ως αποτέλεσμα ορισμένες χώρες της ΕΕ να εισάγουν πλέον περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο από τη Ρωσία από ό,τι πριν από την έναρξη του πολέμου.

Σύμφωνα με στοιχεία του IEEAF, η Ισπανία διπλασίασε τις εισαγωγές της πέρυσι σε σχέση με το 2021, ενώ το Βέλγιο τριπλασίασε ακόμη και τις εισαγωγές του. Η χώρα αγόρασε 6,7 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα υγροποιημένου φυσικού αερίου από τη Ρωσία πέρυσι.

Η Γαλλία είναι επίσης ένας από τους σημαντικότερους εισαγωγείς: Το 80% των ρωσικών εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου πέρυσι κατευθύνθηκε μόνο σε αυτές τις τρεις χώρες.

Η Ισπανία βρίσκεται στην κορυφή όσον αφορά τον όγκο: Η χώρα αγόρασε 6,7 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα υγροποιημένου φυσικού αερίου από τη Ρωσία πέρυσι.

Σε αντίθεση με τη Γερμανία, η Ισπανία δεν εξαρτήθηκε ποτέ από το ρωσικό φυσικό αέριο. Πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, αυτό αντιπροσώπευε μόνο περίπου το 9% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου- σήμερα το ποσοστό είναι διπλάσιο.

Αυτό αποτελεί αγκάθι για την ισπανική κυβέρνηση. Η Τεράζα Ριμπέρα (Teresa Ribera), υπουργός Οικολογικής Μετάβασης, έγραψε στους Ισπανούς εισαγωγείς ζητώντας τους να σταματήσουν να αγοράζουν φυσικό αέριο από τη Ρωσία. Οι εταιρείες, ωστόσο, επικαλούνται μακροχρόνιες συμβάσεις προμήθειας τις οποίες πρέπει να τηρήσουν. Χωρίς μια ευρωπαϊκή απαγόρευση εισαγωγών, θα έπρεπε να πληρώσουν συμβατικές ποινές.

Total Energies: Δεν γίνεται να αποχωρήσουμε χωρίς πρόστιμα από τους Ρώσους

Η γαλλική εταιρεία Total Energies, η οποία κατέχει ποσοστό 20% στο έργο Yamal LNG στη Σιβηρία και συνεργάζεται με τη ρωσική εταιρεία παραγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου Novatek, υποστηρίζει παρόμοια άποψη.

Ως εταιρεία, η Total Energies δεσμεύεται συμβατικά με την παραγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου της κοινοπραξίας Yamal στη Ρωσία, δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Total Energies, Πάτρικ Πουγιέν  στη Handelsblatt πριν από μερικούς μήνες.

«Νομικά, δεν έχουμε τρόπο να αποχωρήσουμε χωρίς να πληρώσουμε στους Ρώσους δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ σε συμβατικές ποινές», δήλωσε ο Πουγιέν.

Μόνο αν η Ευρώπη επέβαλε κυρώσεις στο ρωσικό LNG θα μπορούσε η Total Energies να καταγγείλει τη σύμβαση λόγω ανωτέρας βίας. Ωστόσο, τα κράτη της ΕΕ δεν θα ήθελαν να προβούν σε αυτό το βήμα, επίσης για να αποτρέψουν την περαιτέρω αύξηση των τιμών της ενέργειας για τους Ευρωπαίους πολίτες.

Στην Αυστρία, ο όμιλος OMV επιχειρηματολογεί με παρόμοιο τρόπο για τα συμβόλαιά του με φυσικό αέριο.

Η Ευρώπη δεν χρειάζεται πλέον φυσικό αέριο από τη Ρωσία

Ωστόσο, οι εμπειρογνώμονες είναι πεπεισμένοι ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να επιβάλει κυρώσεις χωρίς να θέσει σε κίνδυνο τις προμήθειες φυσικού αερίου. «Η Ευρώπη δεν χρειάζεται πλέον φυσικό αέριο από τη Ρωσία», λέει η Άνα Μαρία Γιάλερ – Μακάρεβιτς, ενεργειακή αναλύτρια στο IEEFA.

Και αυτό γιατί:

  • Η ζήτηση στην Ευρώπη μειώθηκε κατά περίπου 20% πέρυσι – εν μέρει λόγω της μεγαλύτερης αποδοτικότητας, της ταχείας μετατροπής σε αντλίες θερμότητας και της αυξημένης χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
  • Τα κράτη μέλη της ΕΕ διαφοροποίησαν τις πηγές εφοδιασμού τους και προμηθεύονται πλέον περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο από άλλες χώρες, κυρίως από τις ΗΠΑ.

Μια μελέτη της δεξαμενής σκέψης Bruegel κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα στα μέσα του 2023 ότι η Ευρώπη μπορεί να τα καταφέρει χωρίς φυσικό αέριο από τη Ρωσία.

«Η Ευρώπη μπορεί πλέον να εισάγει αρκετό υγροποιημένο φυσικό αέριο από άλλες πηγές και να το μεταφέρει στην Ανατολική Ευρώπη μέσω του συστήματος αγωγών της», διαβεβαιώνει ο Γκέοργκ Ζάχμαν, ενεργειακός αναλυτής του Bruegel. «Αυτό θα ήταν πιθανότατα κάπως πιο ακριβό, αλλά οι τεχνικές δυνατότητες είναι διαθέσιμες», συμπλήρωσε ο ίδιος.

Το υψηλότερο κόστος θα επηρέαζε κυρίως χώρες όπως η Αυστρία, η οποία αγοράζει σήμερα φθηνό ρωσικό αέριο από αγωγούς.

Η Ευρώπη θα μπορούσε να πλήξει σκληρά τη Ρωσία με δύο κυρώσεις

Οι αποτελεσματικές κυρώσεις είναι σημαντικές για να πλήξουν οικονομικά τη Ρωσία. «Η Ευρώπη πρέπει οπωσδήποτε να διασφαλίσει ότι η Ρωσία δεν θα λαμβάνει πλέον την τεχνολογία που απαιτείται για την κατασκευή νέων τερματικών σταθμών υγροποιημένου φυσικού αερίου στη χώρα», λέει. «Αυτό θα περιόριζε τη δυνατότητα της Ρωσίας να πωλεί περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο, για παράδειγμα στην Κίνα».

Η Άνα Μαρια Γιάλερ – Μακάρεβιτς από το Institute for Energy Economics and Financial Analysis στο Lakewood (ΗΠΑ) βλέπει έναν άλλο μοχλό πίεσης: Την απαγόρευση της μεταφόρτωσης ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου σε ευρωπαϊκά λιμάνια για εξαγωγή σε τρίτες χώρες.

Η Γαλλία και το Βέλγιο εξακολουθούν προς το παρόν να διαθέτουν τα λιμάνια τους σε ρωσικά παγοθραυστικά που μεταφέρουν υγροποιημένο φυσικό αέριο από το Γιαμάλ στη Σιβηρία, ώστε να μπορούν να μεταφορτώνουν το φορτίο τους σε άλλα πλοία εκεί και να το εξάγουν σε τρίτες χώρες.

«Αυτό είναι απίστευτο, διότι η Ευρώπη δεν επωφελείται καν από αυτό», λέει αγανακτισμένη η Γιάλερ – Μακάρεβιτς «Η Ευρώπη θα έπρεπε να είναι η πρώτη που θα το απαγόρευε αυτό».

Ο Ζάχμαν είναι επίσης βέβαιος: «Χωρίς αυτές τις μεταφορτώσεις, θα ήταν πολύ πιο δύσκολο για τη Ρωσία να πουλήσει το υγροποιημένο αέριο της στην παγκόσμια αγορά».