Η ενεργειακή μετάβαση δεν είναι πλέον σημαντική μόνο για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, αλλά έχει καταστεί γεωπολιτική αναγκαιότητα και ζήτημα ασφάλειας, υποστηρίζουν οι Louise van Schaik και Giulia Cretti.
Η Louise van Schaik είναι επικεφαλής της μονάδας για την ΕΕ και τις παγκόσμιες υποθέσεις στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων Clingendael στην Ολλανδία. Η Giulia Cretti είναι ερευνήτρια στο Clingendael.
Όπως μεταδίδει το Euractiv, η ενεργειακή ασφάλεια και η γεωπολιτική της μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα βρέθηκαν στο επίκεντρο της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου (MSC), της κορυφαίας συνάντησης για τη διεθνή ασφάλεια.
Οι κίνδυνοι που εγκυμονεί η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα από τα πετροκράτη, τις κρίσιμες πρώτες ύλες και τις αλυσίδες αξίας της πυρηνικής ενέργειας αποτελούν αναμφισβήτητες ανησυχίες, διότι οι εξαρτήσεις μπορούν και έχουν ήδη οπλοποιηθεί. Για να ενισχύσει τη στρατηγική αυτονομία στον ενεργειακό τομέα, η ΕΕ πρέπει να επιταχύνει την ηγετική θέση στην πράσινη τεχνολογία, να αναπτύξει μια αξιόπιστη αγορά υδρογόνου και να συνεργαστεί με αμοιβαία επωφελή τρόπο με περισσότερες χώρες.
Η ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως όπλο
Επί δεκαετίες, οι Ευρωπαίοι καλλιεργούσαν σχέσεις με πετρελαϊκά κράτη παραπλανημένοι από την πεποίθηση ότι οι ενεργειακές εξαρτήσεις μπορούν να προωθήσουν τη συνεργασία μεταξύ των χωρών παραγωγής και κατανάλωσης. Η συμφωνία για τον Nord Stream 2 σηματοδότησε το αποκορύφωμα αυτής της φιλελεύθερης αντίληψης που υπερασπίστηκε η Γερμανία της Άνγκελα Μέρκελ.
Η ευρωπαϊκή ενεργειακή κρίση που ακολούθησε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία απέδειξε ότι αυτό το σύστημα δεν λειτουργεί και ότι η ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως όπλο. Αυτή η ευθύνη εκτείνεται πέρα από τη Ρωσία, καθώς η ΕΕ εισάγει ορυκτά καύσιμα από πολλές άλλες χώρες που είναι αυταρχικές.
Οι εξαρτήσεις από τα ορυκτά μπορούν γρήγορα να μετατραπούν σε κρίσιμες αδυναμίες που καθιστούν την Ευρώπη πιο ευάλωτη σε μοχλούς πίεσης και εξωτερικούς κλυδωνισμούς.
Τα ενοίκια από την εκμετάλλευση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου χρησιμοποιούνται συχνά για τη χρηματοδότηση πολέμων, καταπίεσης και ακόμη και δωροδοκίας Ευρωπαίων πολιτικών, όπως συνέβη στο Qatargate.
Πιο πρόσφατα, η ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια επηρεάστηκε άμεσα από τις επιθέσεις των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα, οι οποίες μείωσαν σχεδόν στο μισό τα φορτία υγροποιημένου φυσικού αερίου του Κατάρ προς τις ευρωπαϊκές αγορές, με πιθανές επιπτώσεις στην τιμή του φυσικού αερίου.
Η Νορβηγία δεν μπόρεσε να καλύψει τη ζήτηση για ορυκτά καύσιμα
Προκειμένου να απομακρυνθεί από τις ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου, η Ευρώπη έπρεπε να προχωρήσει σε νέες συμφωνίες για τα ορυκτά καύσιμα, οι οποίες δέσμευαν επικίνδυνες εξαρτήσεις. Οι επιλογές αποδείχθηκαν περιορισμένες, με τον προτιμώμενο προμηθευτή, τη Νορβηγία, να μην μπορεί να καλύψει τη ζήτηση.
Η ΕΕ, εξάλλου, επιτάχυνε τις εγχώριες πολιτικές και τους προϋπολογισμούς της για το κλίμα και την πράσινη βιομηχανία. Ωστόσο, δικαίως επικρίνονται επίσης για το ότι είναι μάλλον δαπανηρές και γραφειοκρατικές στη σύστασή τους, σε σύγκριση, για παράδειγμα, με τον νόμο των ΗΠΑ για τη μείωση του πληθωρισμού.
Ενώ η επιταγή της ασφάλειας χρησιμοποιείται για την προώθηση εταιρικών σχέσεων πράσινης ενέργειας με τρίτες χώρες από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της, όπως η Γερμανία, χρησιμοποιείται επίσης για να δικαιολογήσει την εγχώρια εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου, για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ έχουν γίνει πιο σημαντικός εξαγωγέας ορυκτών καυσίμων προς την ΕΕ, ιδίως με το LNG, αλλά η αξιοπιστία της μπορεί να επανεξεταστεί μετά τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου.
Μια άλλη ανησυχία είναι η προμήθεια των κρίσιμων πρώτων υλών (CRM) που απαιτούνται για την ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης, για την οποία είναι αξιοσημείωτη η εξάρτηση από την Κίνα. Πρόκειται για μια διαφορετική εξάρτηση, δεδομένου ότι οι πρώτες ύλες δεν χρησιμοποιούνται μόνο μία φορά για την παραγωγή ενέργειας (όπως τα ορυκτά καύσιμα), αλλά αντίθετα χρησιμοποιούνται για προϊόντα που παράγουν, αποθηκεύουν και μεταφέρουν ενέργεια. Παρόλα αυτά, ο βαθμός εξάρτησης που αναμένεται αύξηση της ζήτησης και η έλλειψη κινήτρων για την εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων ή την ανακύκλωση των CRM αποτελούν τεράστιες προκλήσεις.
Η ενεργειακή μετάβαση είναι το κλειδί για ανεξαρτησία από τη Ρωσία
Εν όψει των ευρωεκλογών, η ενεργειακή κρίση βρίσκεται κάπως λιγότερο στο προσκήνιο. Οι Ευρωπαίοι πολίτες θεωρούν και πάλι δεδομένη τη διαθεσιμότητα φθηνότερων ορυκτών καυσίμων. Αντί να εξετάζουν τους συνεχιζόμενους κινδύνους της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και το τεράστιο συνολικό κόστος που συνδέεται με την εισαγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, οι συζητήσεις αναδεικνύουν το κόστος της κλιματικής πολιτικής και της ενεργειακής μετάβασης.
Συνολικά, η Ευρώπη είναι καλύτερα να ακολουθήσει το δρόμο της καθαρής ενέργειας παρά να παραμείνει σε ένα δαπανηρό και ρυπογόνο σύστημα ορυκτών καυσίμων, στο οποίο κυριαρχούν τα πετρελαϊκά κράτη και τα συμφέροντα. Η ενεργειακή μετάβαση δεν είναι πλέον σημαντική μόνο για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, αλλά έχει καταστεί γεωπολιτική αναγκαιότητα και ζήτημα ασφάλειας.
Η επιτάχυνση της μετάβασης είναι το κλειδί για την επίτευξη ανεξαρτησίας από τη Ρωσία και άλλους εξαγωγείς ορυκτών καυσίμων. Η επιτάχυνση του ρυθμού θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια και θα αναδείξει τη θέση της ΕΕ ως γεωπολιτικού παράγοντα, ηγέτη στην πράσινη τεχνολογία και πρότυπο για την παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση.
