Ενώ έχει ήδη ξεκινήσει η συζήτηση για το ποιος καλλιτέχνης, δημοσιογράφος ή ποδοσφαιριστής θα φιλοξενηθεί στα ευρωψηφοδέλτια των κομμάτων απουσιάζει η κουβέντα για τη συνεχή διολίσθηση της Ευρώπης έναντι των διεθνών ανταγωνιστών της σε όλα τα επίπεδα! Και όπως φαίνεται θα φτάσουμε στις ευρωεκλογές χωρίς να έχει υπάρξει ουσιαστικός διάλογος για τα απανωτά δυσάρεστα νέα τα οποία περνούν από δίπλα μας ή πέφτουν πάνω μας χωρίς να προβληματιζόμαστε.
Για παράδειγμα, ουδείς ασχολήθηκε με ένα ενδιαφέρον κείμενο της (αμερικανικής) εταιρείας συμβούλων McKinsey σύμφωνα με το οποίο η Ευρώπη πρέπει να λάβει άμεσα μέτρα σε επτά μέτωπα προκειμένου να αντιμετωπίσει τη ραγδαία υποχώρηση της ανταγωνιστικότητας έναντι ΗΠΑ και Κίνας. Ήρθε να μας την θυμίσει ο πρόεδρος του ΣΕΒ Δημήτρης Παπαλεξόπουλος στη συνέντευξη τύπου (μία από τις σπάνιες!) που διοργάνωσε ο σύνδεσμος την προηγούμενη Δευτέρα.
Το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της Ευρώπης, λέει η McKinsey, βασίζονταν για δεκαετίες στη βιομηχανική αριστεία, στις συνεχείς καινοτομίες στα βιομηχανικά προϊόντα και διαδικασίες παραγωγής, στις πλέον εξελιγμένες εφοδιαστικές αλυσίδες του κόσμου, στην υψηλή εξειδίκευση του εργατικού δυναμικού, την φθηνή ενέργεια και τη διαθεσιμότητα κεφαλαίων. Όμως εδώ και περίπου μια δεκαετία η κατάσταση έχει ανατραπεί. Οι μεγάλοι όμιλοι της Ευρώπης μεταξύ 2015 και 2022 δαπάνησαν τα μισά κεφάλαια (ως ποσοστό εσόδων) σε έρευνα και ανάπτυξη έναντι των ανταγωνιστών από ΗΠΑ. Αναπτύχθηκαν με χαμηλότερους ρυθμούς με τη συνολική χρηματιστηριακή αξία των αμερικανικών εταιρειών να είναι 2,5 φορές υψηλότερη έναντι των ευρωπαϊκών στα τέλη του 2022. Η φθηνή ενέργεια είναι παρελθόν. Πρόκειται για ζητήματα που κατά την McKinsey δεν είναι συγκυριακά, είναι συστημικά.
Οι επτά σανίδες σωτηρίας για την Ευρώπη
Για να επιστρέψει η Γηραιά Ήπειρος στο δρόμο της ανταγωνιστικότητας απαιτούνται πρωτοβουλίες σε επτά μέτωπα σύμφωνα με την McKinsey. Στην καινοτομία, στην ενέργεια, στις εφοδιαστικές αλυσίδες, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, στη διαθεσιμότητα κεφαλαίων, στο μέγεθος των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και στη χρηματοδότηση και ρύθμιση νέων τεχνολογιών από την τεχνητή νοημοσύνη μέχρι τους μικροεπεξεργαστές. Αν δεν το κάνει, λένε οι αναλυτές της εταιρείας συμβούλων θα χάνει από 500 δισ. ευρώ έως ένα τρισ. ευρώ το χρόνο σε προστιθέμενη αξία! Σχεδόν το 12% έως 24% των κρατικών δαπανών για κοινωνική προστασία το 2022. Σχεδόν το 10% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ την ίδια χρονιά.
Αν και οι ΗΠΑ και η Κίνα έχουν πάρει κεφάλι σε πολλές νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ), η Ευρώπη έχει περιθώρια να επενδύσει στην καινοτομία σε τομείς όπως οι τραπεζικές συναλλαγές, οι εφαρμογές για επιχειρήσεις. Όμως πρέπει να καλύψει τη μεγάλη απόσταση στα διαθέσιμα κεφάλαια venture capital / private equity που τη χωρίζει από τις ΗΠΑ. Και να λειτουργήσουν καλύτερα τα πανευρωπαϊκά εργαλεία χρηματοδότησης καινοτομιών σε ενέργεια, υγεία, βιομηχανία και άμυνα. Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα είναι τα Σημαντικά Έργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (IPCEI) που έχουν ήδη δημιουργηθεί σε τομείς όπως οι μπαταρίες ή το υδρογόνο.
Κρίσιμος ο ρόλος της φθηνής ενέργειας
Χωρίς φθηνή και επαρκώς διαθέσιμη ενέργεια σε τομείς όπως τα τρόφιμα, τα χημικά, ο χάλυβας και η ναυτιλία, η Ευρώπη δεν έχει καμία τύχη γράφουν οι αναλυτές της McKinsey. Στόχος της Ε.Ε. πρέπει να είναι ο περιορισμός του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου κατά 50% τονίζεται. Προσθέτουν πως η Ευρώπη κάνει πράγματι σημαντικά βήματα στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) αλλά υπάρχουν ακόμα σοβαρές καθυστερήσεις σε αδειοδοτήσεις, τοπικές αντιδράσεις κ.α. Τι μπορεί να κάνει η Ευρώπη η οποία υποκατέστησε την εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο με την εξάρτηση από το αμερικανικό υγροποιημένο αέριο (LNG); Να επενδύσει σε τοπική παραγωγή όπως τα υπεράκτια αιολικά και σε τεχνολογίες καλύτερης διαχείρισης ενέργειας.
Αν η Ευρώπη θέλει να κλείσει την ψαλίδα με ΗΠΑ (και Κίνα) πρέπει οι επιχειρήσεις της να επενδύουν 400 δισ. ευρώ δολάρια περισσότερα κάθε χρόνο σύμφωνα με την έκθεση της McKinsey. Μιλάμε για μια αύξηση 60%. Για να γίνει κάτι τέτοιο πρέπει να βελτιωθούν και οι αποδόσεις των κεφαλαίων που επενδύονται οι οποίες σήμερα είναι χαμηλότερες έναντι των ΗΠΑ, να δημιουργηθεί μια αγορά κεφαλαίων που λειτουργεί καλύτερα και έχει μεγαλύτερη διάθεση ρίσκου. Για παράδειγμα, να ενοποιηθούν (ουσιαστικά) τα συνταξιοδοτικά ταμεία και να αλλάξει το μοντέλο διαχείρισης των πόρων τους. Να πενταπλασιαστεί ο τομέας του private equity, κ.α.
Η Ευρώπη διαλαλεί πως θέλει να μειώσει το ρίσκο εξάρτησης από την Κίνα ή άλλους διεθνείς ανταγωνιστές αλλά κάνει λίγα πράγματα ώστε να αξιοποιήσει κοιτάσματα πρώτων υλών που διαθέτει, για περιβαλλοντικούς και άλλους λόγους. Είτε πρόκειται για λίθιο, είτε για κοβάλτιο, είτε για γραφίτη. Η οδηγία για τις κρίσιμες πρώτες ύλες του 2023 προβλέπει πως το 10% των αναγκών της Ε.Ε. θα καλύπτονται από τοπική παραγωγή μέχρι το 2030 και το 15% θα προέρχεται από ανακύκλωση, ενώ το 40% θα υφίσταται επεξεργασία εντός Ευρώπης. Πολύ καλό για να είναι αληθινό. Τεράστια κεφάλαια θα απαιτηθούν για το πρασίνισμα της βιομηχανίας χάλυβα ώστε να μη μετακομίσει εκτός Ε.Ε.
