Ο Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM), ο οποίος αναμένεται να εφαρμοστεί στις εισαγωγές της ΕΕ, έχει χαρακτηριστεί ως εργαλείο «πράσινου προστατευτισμού». Με τον Μηχανισμό αυτό, θα επιβάλλονται δασμοί σε προϊόντα με μεγάλο αποτύπωμα άνθρακα, τα οποία συνήθως προέρχονται από τρίτες χώρες με χαμηλά περιβαλλοντικά κριτήρια.
Σκοπός του CBAM είναι, μεταξύ άλλων, η δικαιότερη μεταχείριση των ενεργοβόρων βιομηχανιών της Ε.Ε, όπως οι μεταλλουργίες, που καταβάλουν αντίτιμο για το δικαίωμα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στο Ευρωπαϊκό Χρηματιστήριο Ρύπων. Ο CBAM θα ισχύει από το 2026 σε προϊόντα που ανήκουν στις ακόλουθες κατηγορίες: σίδηρο και χάλυβα, τσιμέντο, λιπάσματα, αλουμίνιο, ηλεκτρισμός και υδρογόνο.
Χώρες με μεγάλη παραγωγή σε πρώτες ύλες -όπως η Κίνα, η Βραζιλία, η Τουρκία και η Ινδία- προβληματίζονται ήδη καθώς με τον CBAM καλούνται να κάνουν ριζικές μεταρρυθμίσεις μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Θα πρέπει να περιορίσουν τη χρήση κάρβουνου που είναι αναγκαίος για την παραγωγή τσιμέντου, σίδηρου, αλουμινίου, λιπασμάτων, ηλεκτρικού ρεύματος και χάλυβα. Ο CBAM, ο οποίος εγκρίθηκε οριστικά τον περσινό Απρίλιο, αποτελεί βασικό εργαλείο της Ε.Ε για τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 55% από τα επίπεδα του 1990.
CBAM: Τουρκία και Ινδία ήδη λαμβάνουν μέτρα
Η Τουρκία ήδη αναγκάστηκε προ διετίας να επικυρώσει τη Συμφωνία του Παρισίου για το Κλίμα ύστερα από προτροπή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης (EBRD), δεδομένου ότι το 48% των εξαγωγών της προορίζεται στην Ε.Ε. Η EBRD προειδοποίησε, ειδικότερα, πως οι τουρκικές επιχειρήσεις μπορεί να επωμισθούν πρόσθετες δαπάνες έως και 750 εκατ. ευρώ, ετησίως, λόγω του CBAM εάν δεν προσχωρούσε η χώρα στη Συμφωνία του Παρισίου, τονίζοντας επίσης την ανάγκη να δημιουργήσει ένα δικό της σύστημα εμπορίας εκπομπών ρύπων και να ορίσει στόχους για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης.
Τον περασμένο Νοέμβριο, η Ινδία ανακοίνωσε πως εξετάζει να επιβάλει φόρους ρύπων προκειμένου να εκμεταλλευτεί τα έσοδα για να χρηματοδοτήσει την πράσινη μετάβαση της οικονομίας της. Με αυτόν τον τρόπο «θα βοηθήσουμε εμμέσως ορισμένες εταιρείες που είναι εξαγωγείς να κάνουν τη μετάβαση σε πράσινες τεχνολογίες και να περιορίσουν τις δαπάνες τους, και έτσι δεν θα υπάρχει φόρος από τον CBAM», είχε πει ο Πίγιους Γκόγιαλ, υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας της Ινδίας. Εκείνη την περίοδο η Κίνα είχε συστήσει στην ΕΕ να εξετάσει εάν τα σχέδια να επιβάλει δασμούς 20% με 35% στις εισαγωγές προϊόντων με μεγάλο αποτύπωμα άνθρακα σαν τον χάλυβα και το τσιμέντο δεν αντίκεινται στους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). ΄
Κάρβουνο: Βλαβερό για το περιβάλλον, αλλά πολύτιμο για τους ισχυρούς του αναπτυσσόμενου κόσμου
Το κρίσιμο ζήτημα που ανακύπτει είναι πως οι χώρες αυτές χρησιμοποιούν ακόμη το κάρβουνο για την παραγωγή ενέργειας και τη βαριά βιομηχανία. Πέρσι τον Ιανουάριο, η Βραζιλία αποφάσισε να παρατείνει τη χρήση του και να το επιδοτεί ως πηγή ενέργειας τουλάχιστον μέχρι το 2040, βάσει νόμου για την «ενεργειακή μετάβαση» που επικρίθηκε από υπέρμαχους του περιβάλλοντος και εκπροσώπους των καταναλωτών.
Παρά τη μεγάλη πρόοδο που έχει σημειώσει η Κίνα στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, το κάρβουνο χρησιμοποιείται ευρέως για την παραγωγή ηλεκτρισμού και αναλογεί περίπου στο 56% της συνολικής ενέργειας, βάσει στοιχείων του 2021. Μολονότι έχει σημειωθεί πτώση από το αντίστοιχο 70% που ίσχυε προ 18ετίας, η Κίνα συνεχίζει να είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής, παραγωγός και εισαγωγέας κάρβουνου στον κόσμο.
Στην Ινδία, το70% της παραγωγής ηλεκτρισμού εξαρτάται από το κάρβουνο. Εν κατακλείδι, οι G20, δηλαδή οι ισχυρότερες οικονομίες του ανεπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου, παράγουν το 80% των παγκόσμιων εκπομπών ρύπων, κυρίως, για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Οπότε ο CBAM αναμένεται να αυξήσει το κόστος πρόσβασης των χωρών αυτών στην ενιαία αγορά της ΕΕκαθώς θα πρέπει να πληρώνουν δασμούς για όσα προϊόντα έχουν παραχθεί με υψηλές εκπομπές ρύπων. Το κάρβουνο είναι η πλέον βλαβερή πηγή ενέργειας για το περιβάλλον σε σχέση με τα υπόλοιπα ορυκτά καύσιμα και ως εκ τούτου είναι κατανοητός ο προβληματισμός σε χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Τουρκία ή και η Βραζιλία.
Παράγοντες που μίλησαν στους Financial Times εξέφρασαν την πεποίθηση πως ίσως η κυβέρνηση της Κίνας έχει ισχυρό κίνητρο να επιδοτήσει τις βιομηχανίες της ώστε να μειώσουν αποτύπωμα άνθρακα λόγω του CBΑΜ. Αλλά το Πεκίνο θεωρεί πως ο CBΑΜ αποτελεί παράδειγμα «πράσινου προστατευτισμού» και ενδεχομένως να εντείνει τον κατακερματισμό του παγκόσμιου εμπορίου, δήλωσε στη βρετανική εφημερίδα η Γιάν Κουίν, αναλύτρια στο London Stock Exchange Group, το οποίο ελέγχει το Χρηματιστήριο του Λονδίνου και την εταιρεία αναλύσεων Refinitiv. Εντέλει, η πολιτική της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση μπορεί ή να προκαλέσει αντίποινα από την Κίνα ή να επιδεινώνει την πόλωση ανάμεσα στη Δύση και τη δεύτερη ισχυρότερη οικονομία του κόσμου.
