Σε μια συγκυρία έντονης οικονομικής και γεωπολιτικής αβεβαιότητας, η αιολική βιομηχανία της Ευρώπης συγκεντρώνεται στην Κοπεγχάγη, με φόντο μια ήπειρο που καλείται να απαντήσει άμεσα σε θεμελιώδεις προκλήσεις: πώς θα παραμείνει ανταγωνιστική, πώς θα εξασφαλίσει την ενεργειακή της αυτάρκεια και πώς θα επιταχύνει τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας χωρίς να χάσει τον βιομηχανικό της βηματισμό. Η απάντηση που δίνει η ίδια η βιομηχανία είναι σαφής και εστιάζει σε μία τεχνολογία: την αιολική ενέργεια.
Με οδηγό τη νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για τη βιομηχανία –το λεγόμενο Clean Industrial Deal– η Ευρωπαϊκή Ένωση θέτει στο επίκεντρο της πολιτικής της την εξηλεκτρισμένη και πράσινη βιομηχανική παραγωγή. Η αιολική ενέργεια προβάλλει ως κεντρικός πυλώνας αυτής της στρατηγικής: όχι μόνο επειδή είναι εγχώρια και φθηνή, αλλά και επειδή αποτελεί ήδη βασικό παράγοντα για τη μείωση της εξάρτησης από τις ακριβές και ασταθείς εισαγωγές ορυκτών καυσίμων.
Σήμερα, η αιολική ενέργεια καλύπτει περίπου το 20% της ηλεκτρικής κατανάλωσης της Ευρώπης. Ωστόσο, οι ευρωπαϊκοί στόχοι είναι ιδιαίτερα φιλόδοξοι: έως το 2030, η αιολική ενέργεια θα πρέπει να φτάσει στο 35% της κατανάλωσης και να ξεπεράσει το 50% μέχρι το 2050. Η ώθηση προς αυτή την κατεύθυνση δεν προέρχεται μόνο από τους κλιματικούς στόχους, αλλά και από τις ανάγκες της ίδιας της βιομηχανίας. Οι ενεργοβόρες επιχειρήσεις ζητούν περισσότερη αιολική ενέργεια, επειδή –ακόμα και αν υπολογιστούν τα κόστη του δικτύου και του συστήματος– παραμένει φθηνότερη από τα ορυκτά καύσιμα. Επιπλέον, βοηθά τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να ηλεκτροδοτήσουν τις δραστηριότητές τους, μειώνοντας το ενεργειακό τους κόστος και ενισχύοντας τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα.
Αν και η βιομηχανία ανταποκρίνεται: ήδη επενδύονται περισσότερα από 11 δισεκατομμύρια ευρώ σε νέες εργοστασιακές μονάδες αιολικής ενέργειας για να καλυφθούν οι στόχοι του Clean Industrial Deal, ο ρυθμός εγκατάστασης νέων έργων αιολικής παραμένει προβληματικά χαμηλός. Κι αυτό συμβαίνει ακριβώς τη στιγμή που η Ευρώπη πρέπει να ενισχύσει τη δική της παραγωγική βάση, να προστατευτεί από τις αναταράξεις στις διεθνείς αγορές και να διατηρήσει τη γεωπολιτική της αυτονομία.
Η αργή πρόοδος οφείλεται κυρίως σε τέσσερα δομικά εμπόδια: πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης, καθυστερήσεις στην ανάπτυξη των δικτύων μεταφοράς, κακοσχεδιασμένες δημοπρασίες που δεν παρέχουν επενδυτική ασφάλεια και ανεπαρκής πρόοδος στον εξηλεκτρισμό των καταναλώσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ευρώπη παραμένει καθηλωμένη σε ποσοστό 23% ως προς την ηλεκτρική ενέργεια στη συνολική ενεργειακή κατανάλωση, ενώ η Κίνα έχει ήδη ξεπεράσει αυτό το όριο και επενδύει συστηματικά στην πλήρη ηλεκτροποίηση του ενεργειακού της μοντέλου.
Στο πλαίσιο αυτό, η WindEurope –η φωνή της αιολικής βιομηχανίας της ηπείρου– απευθύνει την «Έκκληση της Κοπεγχάγης για Δράση» (Copenhagen Call for Action), καλώντας τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να λάβουν άμεσα τρία κομβικά μέτρα:
Το πρώτο είναι η πλήρης εφαρμογή των νέων ευρωπαϊκών κανόνων αδειοδότησης. Τα αποτελέσματα, όπου εφαρμόζονται, είναι θεαματικά: η Γερμανία, για παράδειγμα, αδειοδοτεί σήμερα επτά φορές περισσότερα χερσαία έργα απ’ ό,τι πριν πέντε χρόνια. Παράλληλα, απαιτείται δραστική παρέμβαση στον τρόπο διαχείρισης των ουρών σύνδεσης στο ηλεκτρικό δίκτυο, ώστε να απομακρυνθούν τα λεγόμενα «ζόμπι έργα» – δηλαδή έργα που, παρότι παραμένουν στα χαρτιά, μπλοκάρουν την πρόσβαση ενεργών και ώριμων επενδύσεων.
Το δεύτερο μέτρο αφορά την απομάκρυνση των εμποδίων στον εξηλεκτρισμό της οικονομίας. Η WindEurope ζητά να επιτραπεί η παροχή κρατικών ενισχύσεων προς τη βιομηχανία για τη σύναψη Συμβολαίων Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας από ΑΠΕ (PPAs), όχι μόνο για έργα που βρίσκονται στο χώρο των εγκαταστάσεων, αλλά και για εξωτερική προμήθεια πράσινης ενέργειας. Επιπλέον, τονίζει την ανάγκη να αφαιρεθούν οι μη ενεργειακοί φόροι και χρεώσεις από τους λογαριασμούς ρεύματος, ώστε η επιλογή των ΑΠΕ να γίνει πιο ελκυστική και προφανής για όλους τους καταναλωτές.
Το τρίτο και ίσως πιο κρίσιμο μέτρο είναι η δημιουργία σταθερού και προβλέψιμου μηχανισμού δημοπρασιών με διμερείς Συμβάσεις Διαφοράς (CfDs – Contracts for Difference). Οι δημοπρασίες αυτού του τύπου προσφέρουν προβλεψιμότητα στα έσοδα των επενδυτών, μειώνουν το κόστος κεφαλαίου και ενισχύουν τη διαφάνεια στη χρηματοδότηση έργων. Ταυτόχρονα, αποδεικνύονται οικονομικά αποδοτικές και για τα ίδια τα κράτη, δημιουργώντας ένα σταθερό πλαίσιο ανάπτυξης χωρίς κρυφό κόστος για τους καταναλωτές.
Όπως δήλωσε ο Henrik Andersen, Πρόεδρος της WindEurope, «η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Αν θέλουμε να διατηρήσουμε την επιρροή μας στην παγκόσμια οικονομία, χρειαζόμαστε περισσότερη ασφαλή, οικονομικά προσιτή και βιώσιμη ενέργεια. Η αιολική ενέργεια ήδη κινεί τη βιομηχανική ανάπτυξη και την ενεργειακή ανεξαρτησία σε όλη την ήπειρο – αυτό που χρειάζεται πλέον είναι η κλίμακα. Πρέπει να αυξήσουμε τη βιώσιμη ζήτηση και να ενισχύσουμε το πλαίσιο της αγοράς. Η συνάντηση της Κοπεγχάγης είναι μια κρίσιμη ευκαιρία για να συμφωνήσουν οι κυβερνήσεις και η βιομηχανία στο πώς θα πετύχουμε αυτόν τον στόχο, μαζί.»
Σε μια περίοδο όπου η γεωστρατηγική αυτοδυναμία και η οικονομική ανθεκτικότητα της Ευρώπης κρίνονται εκ νέου, η αιολική ενέργεια αποδεικνύεται κάτι πολύ περισσότερο από μια τεχνολογία: αποτελεί εργαλείο ισχύος, εργαλείο σταθερότητας και –ίσως το σημαντικότερο– εργαλείο προοπτικής για τις επόμενες γενιές.
