Στην 29η διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP29), η φράση «ενεργειακή μετάβαση» θα κυριαρχήσει στις συζητήσεις, αλλά ο Jean-Baptiste Fressoz, ένας Γάλλος ακαδημαϊκός, προειδοποιεί ότι η έννοια αυτή συχνά παρεξηγείται και χρησιμοποιείται λανθασμένα, αναφέρει δημοσίευμα του Economist. Στο πρόσφατα μεταφρασμένο βιβλίο του More and More and More, ο Fressoz ασκεί κριτική στον τρόπο με τον οποίο πλαισιώνεται η ενεργειακή μετάβαση, υποστηρίζοντας ότι έχει γίνει τόσο υπερβολική χρήση που κινδυνεύει να χάσει το νόημά της. Αρχικά, ο όρος επινοήθηκε το 1967 από τον Αμερικανό φυσικό Χάρισον Μπράουν (Harrison Brown) και αναφερόταν σε μια ελεγχόμενη μετάβαση από έναν κόσμο που εξαρτάται από τα ορυκτά καύσιμα σε έναν κόσμο που τροφοδοτείται από την πυρηνική ενέργεια. Αυτό ήταν ανάλογο με τη «δημογραφική μετάβαση», όπου η βελτίωση της υγείας και του πλούτου επιβράδυνε την αύξηση του πληθυσμού.
Μόλις δέκα χρόνια αργότερα ο πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ χρησιμοποίησε την ιδέα σε προεδρική ομιλία, προβλέποντας τη μετάβαση στην ηλιακή ενέργεια και τη διατήρηση. Αλλά σε αυτή τη δεκαετία η σημασία της είχε αλλάξει. Η συζήτηση του κ. Κάρτερ για τη μετάβαση από το ξύλο στον άνθρακα, και στη συνέχεια από τον άνθρακα στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ακολούθησε τις ιδέες του Cesare Marchetti, ενός Ιταλού φυσικού, ο οποίος έβλεπε τις ενεργειακές μεταβάσεις όχι ως απάντηση στην εξάντληση των πόρων αλλά ως αποτέλεσμα της αργής και αναπόφευκτης τεχνολογικής διάχυσης.
Αυτή η ερμηνεία των ενεργειακών μεταβάσεων κυριαρχεί ακόμη και σήμερα στις συζητήσεις για το κλίμα, αλλά παραβλέπει την πολυπλοκότητα της ιστορίας. Την εποχή της ομιλίας του Κάρτερ, οι ΗΠΑ δεν μετέβαιναν καθόλου από τον άνθρακα, αλλά αντίθετα αύξαναν τη χρήση του.
Ο Fressoz αμφισβητεί την τάση να δίνεται προτεραιότητα στην τεχνολογική καινοτομία έναντι των ενεργειακών συστημάτων κοινής χρήσης. Υποστηρίζει ότι οι ενεργειακές «μεταβάσεις» είχαν ιστορικά περισσότερο να κάνουν με τη συνύπαρξη και τον μετασχηματισμό παρά με την ταχεία, καθαρή αντικατάσταση. Για παράδειγμα, στις αρχές του 20ού αιώνα στη Βρετανία, το ξύλο χρησιμοποιούνταν ευρύτερα ως δομική στήριξη στα ανθρακωρυχεία παρά ως καύσιμο. Ακόμη και στη βιομηχανία πετρελαίου, οι πρώτες υποδομές κατασκευάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από ξύλο. Οι σημερινές υποδομές πετρελαίου, οι οποίες κατασκευάζονται με χάλυβα που απαιτεί άνθρακα για την παραγωγή, αποτελούν παράδειγμα για το πώς τα παλαιότερα υλικά και συστήματα επανεφευρίσκονται παρά αντικαθίστανται.
Το μάθημα, λέει ο Fressoz, είναι ότι τα ενεργειακά συστήματα είναι πολύ πιο πολύπλοκα από μια απλή αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η τεχνολογία συχνά επαναφέρει τα παλιά συστήματα στη ζωή με νέους τρόπους. Επισημαίνει ότι οι πόλεις της Αφρικής καταναλώνουν σήμερα περισσότερο ξύλο για ενέργεια από ό,τι οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες πριν από έναν αιώνα, αποδεικνύοντας ότι τα «παλιά» ενεργειακά συστήματα δεν έχουν εξαφανιστεί.
Η κεντρική ανησυχία του Fressoz είναι ότι η τρέχουσα κατανόηση της ενεργειακής μετάβασης παραβλέπει αυτή την ιστορική πολυπλοκότητα και θεωρεί ότι αρκεί απλώς η επιδότηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η πραγματικότητα είναι ότι η εξάλειψη των ορυκτών καυσίμων θα είναι ένα μνημειώδες έργο, παρόμοιο με έναν «ακρωτηριασμό» των βαθιά ριζωμένων ενεργειακών συστημάτων. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να αντιμετωπίσουν την κλίμακα και τη δυσκολία αυτής της μετάβασης και να προετοιμαστούν για τις βαθιές προκλήσεις που έρχονται.
Διαβάστε ακόμη
