Το ότι το φαινόμενο των αρνητικών χονδρεμπορικών τιμών ενέργειας -που έκανε την εμφάνισή του και στην Ελλάδα την άνοιξη- εξαπλώνεται ταχύτατα σε όλο τον κόσμο επιβεβαιώνει η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας (ΙΕΑ) στην έκθεσή της για τον κλάδο ηλεκτρισμού που δημοσιεύθηκε πρόσφατα. Τονίζει μάλιστα ότι σε ορισμένες αγορές, όπως στη Νότιο Καλιφόρνια οι ώρες με αρνητικές τιμές φαίνεται να έχουν αναδειχθεί στη νέα κανονικότητα, με ποσοστό της τάξης του 20% κατά το πρώτο εξάμηνο του 2024 που τριπλασιάστηκε μέσα σε ένα χρόνο. Στην Αυστραλία, οι χονδρεμπορικές τιμές ηλεκτρισμού ήταν αρνητικές για το 18% του χρόνου κατά το πρώτο εξάμηνο. Στις περιοχές αυτές είναι τώρα πολύ πιο σύνηθες να υπάρχει ένα 24ωρο με κάποιες αρνητικές τιμές, παρά ένα 24ωρο με μόνο θετικές τιμές. Στη Νότιο Αυστραλία για παράδειγμα, πέρυσι κατεγράφησαν μόνο 75 ημέρες σε όλο τον χρόνο κατά τις οποίες δεν υπήρξε ούτε μια ώρα αρνητικών τιμών.

Στην Ευρώπη, το ρεκόρ της μεγαλύτερης διάρκειας αρνητικών χονδρεμπορικών τιμών έσπασε φέτος σε 16 χώρες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η Σουηδία, η Φινλανδία, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Ολλανδία, η Πολωνία και η Σλοβενία. Αρκετές ζώνες προσφορών στη Νορβηγία βίωσαν το πιο μακροχρόνιο φαινόμενο αρνητικών τιμών (44 συνεχόμενες ώρες την περίοδο 19-21 Σεπτεμβρίου 2023), εξαιτίας της υπερπροσφοράς υδροηλεκτρικής παραγωγής σε μια περίοδο που η υψηλή παραγωγή ΑΠΕ στην ηπειρωτική Ευρώπη περιόριζε τις δυνατότητες εξαγωγών. Η Ισπανία όπως και η Ελλάδα μπήκαν στο κλαμπ των χωρών με τις αρνητικές τιμές τον περασμένο Απρίλιο

Σύμφωνα με τη ΙΕΑ, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που οδηγούν στην εμφάνιση αρνητικών τιμών, πέρα από την υπερπροσφορά πράσινης ενέργειας -κυρίως από φωτοβολταϊκά- σε περιόδους χαμηλής ζήτησης. «Για παράδειγμα, τα σχήματα στήριξης της ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ, με τη μορφή «κλειδωμένων» τιμών αποζημίωσης, εγγυήσεων προέλευσης ή άλλων διευθετήσεων που δίνουν κίνητρα για μεγιστοποίηση της παραγωγής μπορούν να εντείνουν το φαινόμενο. Ως αποτέλεσμα, οι παραγωγοί ΑΠΕ σε πολλές περιπτώσεις συνεχίζουν να παράγουν ακόμα και αν οι τιμές υποχωρούν κάτω από το μηδέν. Από την άλλη πλευρά, η παραγωγή των φωτοβολταϊκών στη στέγη δεν περικόπτεται εξαιτίας τεχνικών περιορισμών και άρα δεν ανταποκρίνονται στα σινιάλα των τιμών.

Παρά την αυξανόμενη συχνότητα του φαινομένου των αρνητικών τιμών, συνήθως αυτές διαμορφώνονται σε οριακά αρνητικό έδαφος. Σε συνέχεια και των κατευθύνσεων που δόθηκαν από τον ACER (σ.σ. τον Σύνδεσμο των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας της ΕΕ) τον Ιανουάριο του 2023, η μέγιστη αρνητική τιμή εκκαθάρισης στις Προημερήσιες Αγορές της Ευρώπης ορίστηκε στα -500 ευρώ/MWh. Ωστόσο, οι ακραία αρνητικές τιμές είναι ακόμα σπάνιες. Την «πρωτοπορία» εδώ φαίνεται να έχει η Ολλανδία, καθώς το δωδεκάμηνο Μαΐου 2023-Μαϊου 2024 όχι μόνο οι χονδρεμπορικές τιμές ήταν αρνητικές για 377 ώρες, αλλά και έπιασε το πλαφόν του -500 ευρώ/ΜWh για 3 ώρες. Στη Γερμανία κατεγράφη ρεκόρ αρνητικών τιμών στα -258 ευρώ/ΜWh, αλλά το 80% των αρνητικών τιμών είναι πάνω από τα -15 ευρώ/MWh.

Σε αντίστοιχα συμπεράσματα με την ΙΕΑ καταλήγει και το think tank ICIS που υπολόγισε ότι κατά το πρώτο εξάμηνο του 2024 οι ώρες διαμόρφωσης αρνητικών τιμών στις χονδρεμπορικές αγορές της Ευρώπης αυξήθηκαν κατά 205%, καθώς παρατηρήθηκαν 4.603 ώρες σωρευτικά όπου οι τιμές στα Ευρωπαϊκά Χρηματιστήρια Ενέργειας «γύρισαν» σε αρνητικό πρόσημο. Σε όλες τις χώρες οι αρνητικές τιμές εκτοξεύονται κατά τις ίδιες περιόδους του χρόνου (Απρίλιος- Μάιος και Οκτώβριος), κάτι που καταδεικνύει τη σύνδεση του φαινομένου με την υπερπροσφορά πράσινης ενέργειας, κυρίως από φωτοβολταϊκά, σε περιόδους χαμηλής ζήτησης και περιορισμένων αναγκών θέρμανσης. Όπως επισημαίνει το ICIS, η αύξηση των αρνητικών τιμών συσχετίζεται με την αύξηση 20% -σε ετήσια βάση- της ηλεκτροπαραγωγής από φωτοβολταϊκά φέτος, ενώ προφανώς δεν αποτελεί σύμπτωση και το ότι το 74% των αρνητικών τιμών καταγράφεται στις ώρες μεταξύ 9.00 και 15.00. «Πρωταθλήτρια Ευρώπης» στις αρνητικές χονδρεμπορικές τιμές το πρώτο εξάμηνο του έτους (με 264 ώρες συνολικά) αναδεικνύεται η Φινλανδία, ακολουθούμενη από τη Γαλλία. Η μοναδική χώρα της Ευρώπης που δεν έχει ακόμα «μολυνθεί» από τον ιό των αρνητικών τιμών είναι η Ιταλία, κάτι που συνδέεται με την παρουσία ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο στο μείγμα σχεδόν σε όλες τις ώρες της ημέρας.

Περικοπές

Να σημειωθεί τέλος ότι σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες – της Ελλάδας μη εξαιρουμένης- το φαινόμενο των αρνητικών (ή μηδενικών τιμών) «συνδυάζεται» και με περικοπές της πράσινης ενέργειας, δημιουργώντας προβληματισμό για τη βιωσιμότητα των επενδύσεων ΑΠΕ. Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με πληροφορίες, οι περικοπές πράσινης ενέργειας για το πρώτο εξάμηνο του έτους στην Ελλάδα άγγιξαν τις 500 Γιγαβατώρες, ξεπερνώντας κατά πολύ τις ποσότητες που είχαν περικοπεί καθόλη τη διάρκεια του 2023-. Ο σύμβουλος του Συνδέσμου Εταιρειών Φωτοβολταϊκών (ΣΕΦ) Στέλιος Ψωμάς σε άρθρο του στην ιστοσελίδα pv-tech προέβλεψε τετραπλασιασμό των περικοπών ενέργειας από φωτοβολταϊκά στην Ελλάδα φέτος σε σχέση με τα επίπεδα του 2023 που μπορεί να φτάσουν στο 4%-5%.

Διαβάστε ακόμη