Το θέμα της πυρηνικής ενέργειας, ως μια κοινή ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για επίτευξη των στόχων της κλιματικής αλλαγής, έβαλε στο τραπέζι ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατά τη διάρκεια συζήτησης με τον πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας Ενρίκο Λέτα, στο πλαίσιο του 28ου Ετήσιου Συνεδρίου «Economist Government Roundtable». Όπως εξήγησε ο κ. Μητσοτάκης, «η Ευρώπη ήταν και παραμένει ηγέτιδα δύναμη στην πυρηνική τεχνολογία. Η Ελλάδα δεν διαθέτει πυρηνική ενέργεια. Δεν υπάρχει τρόπος να φτάσουμε στο ουδέτερο ισοζύγιο εκπομπών χωρίς την πυρηνική ενέργεια. Επενδύουμε, λοιπόν, ως Ευρωπαίοι, στην επόμενη γενιά μικρών πυρηνικών αντιδραστήρων;

Πράγματι, οι ζυμώσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Ευρώπη έχουν επαναφέρει στο προσκήνιο την πιο αμφιλεγόμενη και πιο διχαστική μορφή ενέργειας, την πυρηνική ενέργεια. Οι υπέρμαχοι της πυρηνικής ενέργειας επιμένουν πως ο στόχος που έχει θέσει η ΕΕ για μείωση των εκπομπών καυσαερίων κατά 55% μέχρι το 2030 φαίνεται άπιαστος εάν δεν συνδράμει η πυρηνική ενέργεια. Μάλιστα, η εν λόγω τεχνολογία είναι το κλειδί της επιτυχίας της Γαλλίας. Η Γαλλία προμηθεύεται περίπου το 70% της ηλεκτρικής της ενέργειας από πυρηνική ενέργεια, λόγω μιας μακράς και συνεχούς πολιτικής που βασίζεται στην ενεργειακή ασφάλεια. Η Γαλλία διαθέτει 18 εμπορικούς πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με συνολικά 56 λειτουργικούς αντιδραστήρες, σύμφωνα με τη Wall Street Journal. To ενεργειακό της εμπορικό ισοζύγιο αποτελεί «ενεργειακό θαύμα» αφού η πραγματικότητα είναι ότι το πρώτο τρίμηνο του 2024 έχει ήδη ενισχύσει τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας κατά 500% σύμφωνα με τα στοιχεία του LSEG και προετοιμάζεται για μια χρονιά – ρεκόρ. Οι συνολικές πωλήσεις ηλεκτρικής ενέργειας -που προέρχεται από την πυρηνική- μόνο τους πρώτους τρεις μήνες του έτους ήταν 19.684 γιγαβατώρες.

Με το βλέμμα στους αντιδραστήρες… τσέπης

Την ώρα που η πυρηνική ενέργεια βρίσκεται στα πρόθυρα μιας αναγέννησης οι αντιδραστήρες μικρότερης κλίμακας βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος μεταξύ των κυβερνήσεων που επιθυμούν να αυξήσουν την παραγωγή ατομικής ενέργειας για να τις βοηθήσουν να επιτύχουν καθαρούς μηδενικούς στόχους. Σε αυτή τη σκέψη και τεχνολογία προσανατολίζεται και η Ελλάδα. Σύμφωνα με τους Financial Times οι υποστηρικτές ισχυρίζονται ότι οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες (SMR), είναι ασφαλέστεροι, φθηνότεροι, ταχύτεροι και ευκολότεροι στην κατασκευή από ό,τι οι εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας. Επειδή είναι μικροί, μπορούν να μεταφερθούν και να εγκατασταθούν σε απομακρυσμένα περιβάλλοντα όπου συνήθως βρίσκονται ενεργοβόρες βιομηχανίες. Επίσης, το μικρότερο μέγεθος των SMR σημαίνει ότι δεν απαιτούν πρόσβαση σε μεγάλες πηγές νερού για να διατηρηθούν δροσερά.

Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι το κόστος. Η πυρηνική ενέργεια είναι μακράν η πιο ακριβή. Ακόμη και σε μικρότερες κλίμακες, η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας από αντιδραστήρες SMR εξακολουθεί να αναμένεται να είναι πολύ ακριβότερη από την ηλιακή και την αιολική ενέργεια και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και από τον άνθρακα. Ωστόσο, οι θιασώτες υποστηρίζουν πως η απαλλαγή από εκπομπές ρύπων μπορούν να έρθουν μέσω των μικρών αρθρωτών πυρηνικών αντιδραστήρων.

Σημαντικό ρόλο στο ηλεκτρικό σύστημα του μέλλοντος είχε προβλέψει πως θα διαδραματίσουν οι μικροί πυρηνικοί αντιδραστήρες (SMR) και ο πρόεδρος της ΔΕΗ, Γιώργος Στάσσης. Τους είχε χαρακτηρίσει κατά τη διάρκεια ενεργειακού συνεδρίου ενδιαφέρουσα και σημαντική τεχνολογία για το μέλλον. Τα SMR παρουσιάστηκαν στον νόμο Net-Zero Industry Act της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που κατατέθηκε τον Μάρτιο του 2023. Το κύριο πλεονέκτημά τους είναι ότι μπορούν να συναρμολογηθούν στο εργοστάσιο και να παραδοθούν οπουδήποτε στον κόσμο, ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές με περιορισμένη κάλυψη δικτύου. Αντίστοιχα, ο Δημοσθένης Σαρηγιάννης, Διευθυντής και Πρόεδρος Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών στο συνέδριο Clima 21 πριν από λίγους μήνες είχε αναφέρει πως η συγκυρία είναι που έδωσε πνοή σε αυτή τη συζήτηση. Όπως επεσήμανε, «αν θέλουμε να ανοίξουμε την πόρτα της πυρηνικής ενέργειας απαιτείται διεθνής συνεργασία».

Σε μία χώρα όπως η Ελλάδα πρέπει να εξετάσουμε το ζήτημα από διάφορες σκοπιές. «Για να αναπτυχθεί μία τέτοια τεχνολογία απαιτείται συγκεκριμένο νομοθετικό, κανονιστικό πλαίσιο. Επίσης πρέπει να εξεταστεί από κάθε σκοπιά η οικονομική βιωσιμότητα της επένδυσης καθώς στον πρώτο της κύκλο είναι ιδιαίτερα ακριβή», σχολίασε. Τέλος, πρόκειται για μία τεχνολογία που έχει υπέρμαχους και εχθρούς συνεπώς απαιτείται συζήτηση, διαβούλευση με την τοπική κοινωνία και σωστή ενημέρωση. Στην Ελλάδα, οι τοπικές αντιδράσεις έχουν οδηγήσει πολλές φορές σε καθυστερήσεις ή ακόμα και ακυρώσεις έργων και όταν μία τεχνολογία είναι τόσο ακριβή δεν υπάρχει αυτό το περιθώριο. Μία τέτοια τεχνολογία θα απαιτήσει φυσικά υποδομές, αλλά και τη δημιουργία εφοδιαστικής αλυσίδας.

Οι προκλήσεις

Ωστόσο, παρά την αυξημένη όρεξη και παρά το success story της Γαλλίας οι προκλήσεις για την βιομηχανία πυρηνικής ενέργειας είναι πολλές: καθυστερήσεις στα projects και υπερβάσεις στους προϋπολογισμούς παραγκωνίζουν τις πυρηνικές φιλοδοξίες πολλών κρατών. Οι βασικοί παράγοντες με τους οποίους είναι αντιμέτωποι τόσο οι κατασκευαστές όσο και οι κυβερνήσεις μπορούν να συνοψισθούν σε τεχνικά ζητήματα, διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας, αυστηρούς κανονισμούς αλλά και κοινωνικές αντιδράσεις. Το τελευταίο μάλιστα, αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα ιδίως στην Ελλάδα που γίνεται μεγάλη προσπάθεια για κοινωνική συμμετοχή και αποδοχή στα έργα της πράσινης μετάβασης. Έντονες παραμένουν φυσικά οι ανησυχίες γύρω από την ασφάλεια και τη διάθεση των πυρηνικών αποβλήτων.

Η εξασφάλιση όσο το δυνατόν μεγαλύτερης ενεργειακής αυτάρκειας σε μια περίοδο εντεινόμενων γεωπολιτικών εντάσεων σε έναν κατακερματισμένο πλανήτη είναι ένα μεγάλο στοίχημα. Ωστόσο, σύμφωνα με το Bloomberg, οι ελλείψεις ειδικευμένου εργατικού δυναμικού αποτελούν τροχοπέδη για την ανάπτυξη της πυρηνικής βιομηχανίας. Η γαλλική EDF, η οποία χρειάστηκε 17 χρόνια για να κατασκευάσει το νεότερο εργοστάσιό της, προσδιόρισε την έλλειψη εργατικού δυναμικού ως το κύριο εμπόδιο για την πραγματοποίηση της αναβίωσης της βιομηχανίας. Η Σουηδία διαθέτει έξι αντιδραστήρες που λειτουργούν και η κυβέρνηση δήλωσε ότι χρειάζεται τουλάχιστον άλλους 10 μέχρι το 2045 για να καλύψει τη ζήτηση από την ηλεκτροδότηση των μεταφορών και των βιομηχανιών. Αυτό απαιτεί την πρόσληψη δεκάδων χιλιάδων εργαζομένων, γεγονός που δημιουργεί ανησυχία, διότι αυτό το δυναμικό δεν υπάρχει. Το επιθετικό σχέδιο της Ευρώπης για την ενίσχυση του πυρηνικού στόλου τίθεται σε κίνδυνο από την έλλειψη εξειδικευμένων εργαζομένων. Οι γαλλικές εταιρείες προσλαμβάνουν πίσω συνταξιούχους, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου διαφημίζει ημέρες καριέρας στο μετρό του Λονδίνου και ένα σουηδικό πανεπιστήμιο προσφέρει δωρεάν σάντουιτς σε φοιτητές που παρακολουθούν ενημερωτικές συνεδρίες.

Τι είπε ο κ. Μητσοτάκης για τις διασυνδέσεις

«Επενδύουμε στις διασυνδέσεις μας στον βαθμό που θα έπρεπε;» αναρωτήθηκε ο Κυρ. Μητσοτάκης. «Όταν φυσάει στη Βόρεια Θάλασσα, μπορεί να έχει ήλιο στην Ελλάδα, αλλά δεν υπάρχει περίπτωση να λειτουργήσουν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αν δεν έχεις ένα πολύ εξελιγμένο δίκτυο διασυνδέσεων. Πιστεύω ότι πρέπει τουλάχιστον να θέσουμε σωστά τις προτεραιότητές μας και να προσπαθήσουμε να γίνουμε πραγματικοί πρωταθλητές όπου μπορούμε. Ίσως αναγνωρίζοντας ότι πιθανώς ποτέ να μην γίνουμε εξίσου ανταγωνιστικοί με την Κίνα όταν πρόκειται για την παραγωγή προϊόντων όπως τα φωτοβολταϊκά πάνελ».

Η Ελλάδα επιχειρεί να αξιοποιήσει την εγγύτητα με Ασία και Αφρική και να μετατραπεί σε διάδρομο μεταφοράς πράσινης ενέργειας προς την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Το ζήτημα των εξαγωγών πράσινης ενέργειας για την Ελλάδα γίνεται υπαρξιακό. Η χώρα χρειάζεται τις διασυνδέσεις για να φτάσει στα μεγάλα κέντρα κατανάλωσης και να λύσει σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα της περίσσειας ενέργειας.

Διαβάστε ακόμη