του Δρ. Σταύρου Σκαρλή, Research Associate, Aurora Energy Research, South Eastern Europe
Μεγάλες ευκαιρίες, αλλά και σημαντικές προκλήσεις προσφέρει η αναδυόμενη αγορά των συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας (ΣΑΗΕ) στην Ελλάδα. Η επικείμενη απολιγνιτοποίηση του μείγματος παραγωγής μέχρι το 2028 και η εκτιμώμενη αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), μέχρι το τέλος της δεκαετίας, καθιστούν αναγκαία την ύπαρξη πηγών ευελιξίας, ώστε να εξασφαλιστεί η λειτουργικότητα του συστήματος. Στις μονάδες αντλησιοταμίευσης και θερμικές μονάδες αερίου πρόκειται να προστεθούν μέχρι το 2030, 3.1 GW ΣΑΗΕ, σύμφωνα με τους στόχους του επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ, γεγονός το οποίο φέρνει νέα δεδομένα στην ελληνική αγορά ενέργειας.
Ήδη από το 2022, το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, επιτρέπει την συμμετοχή των συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας τόσο στις αγορές χονδρικής, όσο και στις αγορές εξισορρόπησης, μεγιστοποιώντας έτσι τις πιθανότητες κερδοφορίας σχετικών έργων. Από την άλλη πλευρά, το επίπεδο της αρχικής επένδυσης για την ανάπτυξη ΣΑHΕ, είναι υψηλό και μπορεί να ξεπερνά τα 500 ευρώ/kW, καθιστώντας την χρηματοδότηση τέτοιων έργων, στην παρούσα φάση περίπλοκη. Οι εθνικοί διαγωνισμοί ΣΑΗΕ, που ξεκίνησαν το 2023 και αναμένεται να ολοκληρωθούν εντός του έτους, προσφέρουν συνδυαστικά επενδυτική και ετήσια λειτουργική ενίσχυση, άροντας μερικώς τις χρηματοδοτικές δυσκολίες για την ανάπτυξη μπαταριών στην χώρα μας. Από τον Αύγουστο του 2023, περίπου 400 MW + 300 MW αυτόνομων συστημάτων αποθήκευσης, χωρητικότητας 2h έχουν κατακυρωθεί στην 1η και 2η φάση της δημοπρασίας αντίστοιχα, ενώ άλλα 300 MW συσσωρευτών ηλεκτρικής ενέργειας, με χωρητικότητα 4h πρόκειται να δημοπρατηθούν σε πρώην λιγνιτικές περιοχές. Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος ΣΑΗΕ στην χώρα μας, από πρακτικά μηδέν σε 1 GW, μέσω του πρώτου εθνικού διαγωνισμού διαμορφώνει έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς διείσδυσης μπαταριών στην αγορά ενέργειας πανευρωπαϊκά, αφήνοντας πίσω χώρες όπως η Πολωνία (0.2 GW μέχρι το 2026) και η Γαλλία (0.4 GW μέχρι το 2026).
Τα αποτελέσματα των δύο πρώτων δημοπρασιών, οι οποίες υπερκαλύφθηκαν σε μεγάλο βαθμό, ανέδειξαν νικητές, καθιερωμένους παίκτες στην ελληνική αγορά ενέργειας. Παράλληλα, η μέση τιμή των επιτυχημένων προσφορών κυμαίνεται λίγο κάτω από 50000 ευρώ/kW, ήτοι 57% κάτω από το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο, που είχε τεθεί στα 115000 ευρώ/kW, αποδεικνύοντας τον υψηλό ανταγωνισμό, μεταξύ των συμμετεχόντων. Σύμφωνα με πρόσφατες αναλύσεις της Aurora Energy Research, η «επιθετικά» χαμηλές προσφορές δεν θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε υψηλές αποδόσεις των σχετικών επενδύσεων, με το εκτιμώμενο IRR να κυμαίνεται κατά μέσο όρο κάτω από το 7%. Αν και δεν μπορεί να αποκλειστεί το γεγονός, κάποιοι παίκτες στην ελληνική αγορά να είναι σε θέση να αναπτύξουν ΣΑΗΕ με ανταγωνιστικό κόστος αρχικής επένδυσης και μειωμένα λειτουργικά έξοδα, εν τούτοις η υποβολή χαμηλών προσφορών, για την εκπλήρωση στρατηγικών και όχι οικονομικών σκοπών, θεωρείται το επικρατέστερο σενάριο. Οι νικητές των διαγωνισμών ΣΑΗΕ, όχι μόνο θα μπορέσουν να κατασκευάσουν τα πρώτα μεγάλα έργα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας στην χώρα, μέχρι το τέλος του 2025, αλλά θα εξασφαλίσουν και όρους σύνδεσης, επιτυγχάνοντας έτσι στρατηγικό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών τους.
Επιπλέον ευκαιρίες στην αγορά των ΣΑΗΕ πρόκειται να προσφέρουν, το ερχόμενο διάστημα, υβριδικά συστήματα, που περιλαμβάνουν συνδυαστικά μπαταρίες και ΑΠΕ. Ήδη από το περασμένο έτος, παρατηρήθηκε αυξανόμενο επενδυτικό ενδιαφέρον για υβριδικά έργα, τόσο από εγχώριους, όσο και διεθνείς παίκτες στην αγορά ενέργειας. Μεταξύ άλλων, η ύπαρξη σχετικού νομοθετικού πλαισίου (ΦΕΚ 4685/2020), καθώς και οι ανακοινώσεις για επικείμενους διαγωνισμούς (πρόγραμμα «ΑΠΟΛΛΩΝ» και διαγωνισμός για ανάπτυξη ΑΠΕ ισχύος 200 MW, με συνεγκατάσταση μπαταρίας), θα μπορούσαν να στηρίξουν την ανάπτυξη των πρώτων υβριδικών έργων στην Ελλάδα.
Αναφορικά με τις αποδόσεις των επενδύσεων σε ΣΑΗΕ, η Aurora Energy Research παρέχει εξειδικευμένης συνδρομητικές υπηρεσίες και υπηρεσίες συμβούλου, που αφορούν στην αποτίμηση έργων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα. Ειδικότερα, αυτόνομα ΣΑΗΕ, χωρητικότητας 2h, τα οποία θα τεθούν σε λειτουργία το 2025, μπορούν να πετύχουν IRR της τάξης του 9%-12%, γεγονός που καθιστά σχετικές επενδύσεις κερδοφόρες. Οι υψηλές αποδόσεις οφείλονται κατά κύριο λόγο στην σώρευση πολλαπλών χρηματοροών, λόγω της συμμετοχής των μπαταριών στις αγορές χονδρικής και εξισορρόπησης. Στην περίπτωση δε ενός υβριδικού συστήματος, αποτελούμενο από μπαταρία και φωτοβολταϊκή γεννήτρια, τα αντίστοιχα IRR μπορούν να υπερβούν το επίπεδο του 12%, καθώς όχι μόνο μεγιστοποιούνται τα έσοδα του έργου λόγω συμμετοχής στις ενεργειακές αγορές, αλλά ταυτόχρονα εξοικονομούνται κόστη για την κατασκευή και λειτουργία του μέχρι και 12%, λόγω συνεγκατάστασης μπαταρίας και ΑΠΕ.
Από την άλλη πλευρά όμως, θα πρέπει να τονιστεί ότι η υψηλή κερδοφορία των ΣΑΗΕ στην χώρα μας, ενδεχομένως να περιοριστεί μεσο- μακροπρόθεσμα. Σύμφωνα με αναλύσεις της Aurora Energy Research, η γρήγορη διείσδυση των μπαταριών σε συνδυασμό με το σχετικά μικρό μέγεθος της αγοράς εξισορρόπησης, αναμένεται να οδηγήσει σταδιακά σε υψηλό ανταγωνισμό και εν τέλει σε κανιβαλισμό των τιμών μετά το τέλος της δεκαετίας. Ως αποτέλεσμα, οι χαμηλότερες τιμές, κυρίως στις αγορές εξισορρόπησης πρόκειται να οδηγήσουν σε σημαντικές μειώσεις των εσόδων των συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας, οι οποίες ενδεχομένως να μην αντισταθμιστούν μέσω μιας αναμενόμενης 21%-28% πτώσης του κόστους κατασκευής των ΣΑΗΕ, μέχρι το 2030. Παράλληλα, μια πιθανή αύξηση των περιορισμών έγχυσης, που επιβάλλονται τόσο σε αυτόνομες μπαταρίες, όσο και υβριδικά έργα ΣΑΗΕ-ΑΠΕ αποτελούν έναν επιπλέον περιορισμό στην μεγιστοποίηση των εσόδων των συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας στην χώρα μας, καθιστώντας παράλληλα απαραίτητη την βελτιστοποίηση της διαστασιολόγησης του συστήματος ΣΑΗΕ-ΑΠΕ-σημείου σύνδεσης.
Παρ’ όλη την παραπάνω αβεβαιότητα, οι προοπτικές της ελληνικής αγοράς ΣΑΗΕ είναι θετικές και ενδεχομένως συγκρίσιμες με άλλες σημαντικές ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας. Σε πρόσφατη μάλιστα μελέτη της Aurora, η ελληνική αγορά των ΣΑΗΕ κατατάχθηκε στην 4η θέση, ενώ στις τρεις πρώτες θέσεις βρίσκονται η Μεγάλη Βρετανία, η Ιταλία και η Ιρλανδία αντίστοιχα. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι κάτω από την Ελλάδα, ακολουθούν χώρες, των οποίων οι αγορές ενέργειες χαρακτηρίζονται από σημαντικά μεγαλύτερη προσφορά και ζήτηση, όπως η Ισπανία, η Πολωνία και η Γαλλία.
