Στο επίκεντρο του ενεργειακού μετασχηματισμού των θαλάσσιων μεταφορών έχουν βρεθεί τα λιμάνια. Οι πολιτικές ενεργειακής μετάβασης οι οποίες έχουν ξεκινήσει να υλοποιούνται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης σε συνδυασμό με την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας αναγκάζουν τα λιμάνια της χώρας να ανεβάσουν ταχύτητες και να «πρασινίσουν» πιο γρήγορα.
Οι εξελίξεις διεθνώς είναι καταιγιστικές και κρίνεται επιτακτικό η ανάπτυξη νέων καυσίμων να συνοδευτεί από αντίστοιχες παρεμβάσεις στις υποδομές.
Αναγνωρίζοντας των πληθώρα δυνατοτήτων που υπάρχουν στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τη θάλασσα η Κρήτη φέρνει στο προσκήνιο την κυματική ενέργεια. Την ίδια ώρα, το έργο CIPORT – Cold lroning in the Port of Piraeus: Taking the Final Step στο λιμένα Πειραιά πραγματοποιήθηκε από τον ΟΛΠ και συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση εντάσσεται στην ευρύτερη προσπάθεια ενεργειακής μετάβασης των υποδομών του λιμανιού και προσαρμογής των λειτουργιών του στις επιταγές της Πράσινης Συμφωνίας και της Δέσμης Μέτρων της ΕΕ «Fit for 55».
Τα ελληνικά λιμάνια θα πρέπει να αναπτύξουν υποδομές για την παροχή «καθαρής» ενέργειας στα ελλιμενιζόμενα πλοία. Πρόκειται για μια καθοριστική διαδικασία, που εντάσσεται στις πολιτικές που έχει θεσπίσει η ΕΕ στο πλαίσιο της μείωσης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της ναυτιλίας. Στο πλαίσιο του Fit for 55, που αποσκοπεί στη μείωση των ρύπων διοξειδίου του άνθρακα, έως το 2030, τα λιμάνια της ΕΕ θα πρέπει να έχουν αναπτύξει υποδομές παροχής ηλεκτρικής ενέργειας σε όσα πλοία παραμένουν στο λιμάνι για τουλάχιστον δύο ώρες. Με τον τρόπο αυτό, τα πλοία δεν θα χρειάζεται να λειτουργούν τις μηχανές τους, όσο βρίσκονται στα λιμάνια, μειώνοντας κατακόρυφα τους ρύπους. Λιμάνια της Ευρώπης έχουν ήδη επιτελέσει ενέργειες γύρω απ’ αυτή την κατεύθυνση.
Το παράδειγμα του Ηρακλείου
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονο ενδιαφέρον γύρω από την κυματική ενέργεια αφού διαθέτει πέντε φορές υψηλότερη ενεργειακή πυκνότητα από τον άνεμο και τουλάχιστον δέκα φορές την πυκνότητα ισχύος της ηλιακής ενέργειας. Γενικότερα, η ανάπτυξη ωκεάνιας ενέργειας θα σημαίνει τη δημιουργία ενός νέου βιομηχανικού τομέα με σταθερή βάση στην Ευρώπη. Σύμφωνα με την Ocean Energy Europe οι ευρωπαϊκές εταιρείες οδηγούν την κούρσα στην ενέργεια των ωκεανών, γεγονός που τους δίνει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα να κατακτήσουν μια παγκόσμια αγορά που εκτιμάται ότι θα ανέρχεται σε 53 δισ. ευρώ ετησίως το 2050.
Η δύναμη του κύματος έχει γίνει αντιληπτή στο Ηράκλειο της Κρήτης η διοίκηση του «Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου Α.Ε.» (ΟΛΗ) ως συντονιστής του έργου με την εταιρεία Ρογκάν και Συνεργάτες ΑΕ, υπέβαλε πρόταση χρηματοδότησης Έργου Κοινού Ενδιαφέροντος στο πλαίσιο του Μηχανισμού CEF II, η οποία εγκρίθηκε υπό το ακρωνύμιο HUPPINES. Απώτερος σκοπός είναι η εκπόνηση μελετών για την αναβάθμιση της λιμενικής υποδομής του Λιμένα Ηρακλείου και ειδικότερα την ενίσχυση της θωράκισης και της επέκτασης του προσήνεμου μόλου, ο οποίος έχει ένα συνολικό μήκος 2390 μέτρα, καθώς επίσης και για την σχεδίαση εγκατάστασης κυματογεννητριών πάνω στη θωράκιση του προσήνεμου μόλου. Η συμφωνία εξαγοράς του πλειοψηφικού πακέτου του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου από τον όμιλο Grimaldi (ελέγχει ήδη το λιμάνι Ηγουμενίτσας και την Minoan) αναμένεται να επικυρωθεί σύντομα από τη Βουλή.
Όσον αφορά το έργο για την εκμετάλλευση της κυματικής ενέργειας, την μελέτη και τον σχεδιασμό για την εγκατάσταση σταθμού κυματογεννητριών πάνω στην θωράκιση του προσήνεμου μόλου, αυτό θα μετατρέψει ουσιαστικά τον προσήνεμο μόλο σε μία πηγή παραγωγής καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας για το Λιμάνι του Ηρακλείου. Η σχετική μελέτη θα περιλαμβάνει το σχεδιασμό των μηχανικών, ηλεκτρικών και υδραυλικών υποσυστημάτων καθώς επίσης και την ανάπτυξη μίας νέας σχεδίασης για την εγκατάσταση του μηχανικού υποσυστήματος πάνω στην θωράκιση του προσήνεμου μόλου. Επιπρόσθετα, με τη χρήση μαθηματικών μοντέλων θα αξιολογηθούν οι μετεωρολογικές συνθήκες και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αναφορικά με τις ακραίες κυματικές συνθήκες. Η ηλεκτρική ενέργεια που θα παραχθεί από την μετατροπή της κυματικής ενέργειας θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ικανοποίηση των αυξημένων αναγκών ενέργειας του λιμανιού που θα προέλθουν από την εγκατάσταση του συστήματος ηλεκτροδότησης πλοίων, ένα έργο του οποίου η μελετητική φάση ολοκληρώνεται τον προσεχή Μάρτιο.
Πρόσφατα δόθηκε χρηματοδότηση από την ΕΕ ύψους 40 εκατομμυρίων ευρώ για την ανάπτυξη δύο πάρκων παλιρροιακής ενέργειας μέσω του χρηματοδοτικού προγράμματος Horizon Europe, με το ίδιο ποσό να προορίζεται επίσης για δύο πιλοτικά projects κυματικής ενέργειας το 2024.Το Ταμείο Καινοτομίας της ΕΕ χορήγησε χρηματοδότηση σε ένα έργο κυματικής ενέργειας στην Ιρλανδία και σε ένα υβριδικό έργο αιολικών κυμάτων που βρίσκεται στην Ισπανία . Διεκδικώντας δύο από τις εννέα διαθέσιμες θέσεις στην κατηγορία «πιλοτικού έργου μεσαίου μεγέθους», κάθε έργο δικαιούται να λάβει έως και 40 εκατ. ευρώ κατ’ ανώτατο όριο.
Η ΟΛΠ μέσω δυο συγχρηματοδοτούμενων από την ΕΕ έργων, CIPORT και EALING, έχει ήδη προχωρήσει σε σχετικές δράσεις, έχοντας ολοκληρώσει το σύνολο των τεχνικών μελετών για 5 θέσεις ηλεκτροδότησης πλοίων στην ακτοπλοΐα και 4 θέσεις ηλεκτροδότησης πλοίων στην κρουαζιέρα, και δρομολογεί την κατασκευή των εν λόγω έργων. Το λιμάνι του Πειραιά σκοπεύει να μετατραπεί σύντομα σε πράσινο συγκοινωνιακό κόμβο για την κρουαζιέρα. Ωστόσο υπάρχουν αρκετά ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα: υπάρχει επαρκής δημόσια χρηματοδότηση διαθέσιμη για επένδυση σε έργα χαμηλής απόδοσης σε υποδομές; Πόσο σύντομα μπορούν οι Αρχές των λιμένων να έχουν ρόλο στη λειτουργία των συστημάτων διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και θα είναι σε θέση να ικανοποιούν τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας από τους χρήστες; Σημειώνεται πως το λιμάνι του Πειραιά συμμετέχει παράλληλα και στο πρόγραμμα EALING που επίσης ολοκληρώθηκε πρόσφατα και αποτέλεσμά του είναι οι τεχνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές μελέτες για ηλεκτροδότηση πλοίων σε τουλάχιστον 16 ευρωπαϊκά λιμάνια μεταξύ των οποίων και ο Πειραιάς.
